20.03.2018

Выбор алфавита в переводе


Известный белорусский переводчик и преподаватель перевода В.С. Слепович замечал, что фраза в газете "По сообщению ВВС..." введет даже знающего английский читателя в заблуждение: он подумает не о Би-Би-Си, а о военно-воздушных силах. Но означает ли это, что любое название, нужно транскрибировать (Нью-Йорк) или переводить (Новая Зеландия) при переводе на русский и нельзя сохранять в латинице? Безусловно, нет. Хотя бы потому, что не существует строго прописанных правил передачи названий с латинографических языков на языки с кириллическим алфавитом. Скорее есть устоявшиеся традиции, часто понимаемые интуитивно переводчиком.
И все же попробуем обозначить факторы определяющие, когда можно сохранить исходное название латиницей в кириловском тексте перевода.
1. Пожелания клиента, который "всегда прав". Сюда же можно отнести внутренние правила переводческой компании.
2. Специфика текста. Например, технический условия, предназначенные для специалистов, а не широкого круга пользователей, могут подразумевать сохранение определенных имен собственных или жаргонизмов латиницей. А популярный текст - наоборот означает минимализацию жаргона и, зачастую, передачу имен собственных кириллицей ("Эйч-Ви Индастри Лимитед", например). Возможен и такой прием: название компании, бренда или технологии дается транскрипцией/переводом и в скобках при первом упоминании сопровождается оригинальным написанием, а потом - только в кириловском варианте.
3. Устоявшиеся кирилло-латинские сочетания и слова, традиционно передаваемые латиницей, к примеру, USB-порт, e-mail.
4. Уровень официальности. Как бы это странно ни звучало, но иногда клиенту не нужен высококачественный перевод. Как правило так бывает, когда ситуация носит неформальный характер, партнеры хорошо друг друга знают, а сроки требуют оперативности. Тогда вместо литературного перевода может вполне подойти скороспелый рабочий вариант с непоследовательностью передачи имен собственных, смешением стилей и другими погрешностями, которые для клиента значения не имеют. Разумееется, что уровень качества определяет заказчик, а не сам переводчик.
5. Передача адресов и реквизитов. Почтальон из Венесуэлы не обязан владет македонским языком, поэтому адреса сторон могут сохраняться на языке оригинала. Впрочем на решение переводить, транскрибировать или оставить как есть адрес могут влиять и другие факторы (например, контракт на двух языках, где адреса сторон находятся на одной странице). Что касается реквизитов, то коды банков, почтовых отделений перебивать с латиницы на кириллицу нельзя ни в коем случае.
Когда опытный водитель на дороге должен принять решение, он не следует только какому-то одному правилу дорожного движения, а взвешивает все факторы и руководствуется здравым смыслом. Также и переводчик с опытом принимает решения на основании сразу нескольких факторов, влияющих на ту или иную ситуацию. Это касается и использования латинских символов в кириллических текстах, и других проблем перевода.

16.03.2018

Не атрымалася. Апавяданне

Марыя нервова чакала, што скажа «шаман» (такая мянушка была ў загадчыка аддзела ідэалагічнай і прафсаюзнай работы). Паседжанне ішло ўжо каля гадзіны, спачатку разбіралі паперы і загады вышэйшых інстанцый, а тут Вадзім нечакана падставіў яе перад начальствам. Яна ведала, што яе могуць падставіць за вольнасці ў рабоце, але ад Вадзіма гэтага не чакала.

Справа ў тым, што год таму ён пачаў заляцацца да яе. Не ён першы, бо мужыкоў у арганізацыі хапала і мабыць палова з іх спрабавала «падкаціць» да прыгожай трыццацігадовай недаткнёнцы. Але Вадзім быў іншым. Здавалася, ён імкнуўся проста быць сябрам адзінокай дзяўчыны. Піў з ёй каву падчас перапынкаў, дапамагаў разабрацца ў новых камп'ютарных праграмах, размаўляў з ёй за жыццё, часам падвозіў дадому пасля работы і пры гэтым ніколі не спрабаваў нават дакрануцца да яе рукі. І Марыя адчула, што не можа жыць без гэтага мужчыны. Але дыстанцыю трымала далей. Ужо апякалася ў жыцці і мужчынам не верыла.

Потым Вадзіма выклікалі ў Бангладэш у камандзіроўку. Яна цягнулася два месяцы і за гэты час ён не спрабаваў звязацца з ёй, хоць ведаў яе рабочы адрас у Skype. Марыя таксама не пісала Вадзіму. Калі вярнуўся, адносіны іх неяк самі сабой сталі роўныя і дзелавыя. Пакуль не паднялося пытанне аб тым, хто будзе кіраваць новым праектам, які мог прынесці шмат «левых» грошай і арганізацыі і ўдзельнікам. Начальства выбірала паміж Вадзімам і Марыяй і тут Вадзім на чарговай планёрцы пры ўсіх падняў пытанне ці можа кіраваць такім адказным праектам чалавек, які парушае інструкцыі і пратаколы выканання работы. Ён ужо сабраў кампрамат на Марыю і падаў дырэктару, а той спіхнуў справу «шаману». Гэта магло азначаць не толькі яе адхіленне ад спраў праекта, але непрацягненне працоўнага кантракта з дзяўчынай на наступны год.

«Шаман» паглядзеў падборку кампраматных дакументаў, мацюгнуўся пры ўсіх прысутных і сказаў:

– Дзіцячы сад! Хто хоць раз не парушаў інструкцыі да пратаколы?! Ёсць пісьмовыя скаргі грамадзян на працу Марыі Пятроўны Скач?! Няма? Тады і няма чаго хвалю гнаць. Хто з прысутных збіраў гэтыя дакументы?

Вадзім маўчаў і рабіў выгляд, што вывучае дакумент, які ляжаў перад ім на стале, але яго твар збялеў ад жаху.

У гэты момант тэлефон галоўнага ідэолага зазваніў.

– Так. Разумею. Шкада. Перадам. Да пабачэння. – коратка адказваў «шаман» і, паклаўшы трубку, аб'явіў супрацоўнікам: – Наш суперграшовы праект не зацвердзілі вышэйшыя інстанцыі. Не атрымалася. Усе свабодныя.

– Не атрымалася, – падумала Марыя вяртаючыся на сваё рабочае месца.

Поўны дапрацаваны цыкл апавяданняў "Гэта Беларусь, хлопча!" (PDF) Магчымы разыходжанні з тэкстам апавядання ў блогу.

09.03.2018

Мова развіваецца.

Кожная мова свету развіваецца, калі яна не мёртвая. Беларуская - не выключэнне. З таго часу, як я скончыў школу і ўніверсітэт, мінула больш за 15 год, і літаратурная мова крыху пачала мяняцца. Справа не толькі ў тэхнічным развіцці і палітычных зменах. За апошнія гады заўважыў, як часцей адны пабытовыя словы замяняюць другія. Прывяду тры прыклады. Так правільна саступае месца слушна, замест білетаў набываюць квіткі, а ў спорце замест варатара нярэдка стаіць брамнік. Гэтыя словы - не поўныя сінонімы: слушны мае больш шырокае значэнне, чым правільны, а слова брамнік адносіцца больш да гісторыі, чым да гульняў з мячамі. Таксама не магу рабіць паўнавартасны лінгвістычны аналіз, бо сустракаю такія прыклады, як у пабытовых перапісках, так і журналістыцы, а ўзровень моўных ведаў і матывы карыстальнікаў мне невядомы. Але, верагодна, за гэтым стаіць тэндэнцыя выкарыстання больш простых слоў і замены русізмаў словамі з больш беларускім гучаннем. Вось такое назіранне.

Ілюстрацыя з сайта postawy.by

***
21 лютага 2020 года запісаў відэа на тэму "Ці знікае беларуская мова?"


Избранное сообщение

10 лет писанины

Когда 16 февраля 2013 года я запостил тут одну свою научную заметку , я еще не вполне представлял как дальше буду использовать этот ресурс. ...