23.02.2018

Как переводить нецензурную речь?


Что и говорить, здесь нет единого подхода. На выбор переводчика могут влиять как личные нормы морали, так и внешние обстоятельства. Бывает, что переводчик усиливает эмоции исходной фразы, переводя нормативную лексику ненормативной, но гораздо чаще бывает наоборот переводчик занимается самоцензурой и смягчает тон исходного высказывания.

Я резко отрицательно отношусь к ненормативной лексике, но не буду рассуждать о морали и нравственности на странице, посвященной другим вопросам. В конце концов, вопрос отношения к нецензурной брани того или иного переводчика - это его личные отношения со своей совестью. Поэтому хотел обратить внимание на другие грани этой переводческой проблемы.

Одна из этих граней - правовая. В Беларуси, где я живу, ругаться матом - это административное правонарушение. Иными словами, хулиганство, за которое можно получить штраф. А думать "я всего лишь перевожу слова других людей" или "об этом никто посторонний не узнает" - дело наивное. Поэтому тем, кто решил переводить нецензурную речь нецензурными эквивалентами другого языка, нужно быть готовыми платить штраф.

В таком случае остается уже ставший традиционным выход из положения: ненормативную лексику передавать нормативной сохраняя смысл и эмоциональные оттенки высказываний в требуемых заказчиком или данными условиями пределах. И вот здесь может выявиться глубина компетентности переводчика и богатство его словарного запаса обоих языков. Если для передачи разных нехороших слов у переводчика есть только один эвфемизм или если перевод близится к буквализму вроде старого анекдота "мастер говорит рабочему об интимных отношениях с его матерью", то перевод будет низкокачественным (хотя в некоторых ситуациях вполне оправданным).

Получается, переводчик должен иметь хорошо выстроенный синонимичный ряд в голове всякий раз, когда сталкивается с трудным словом (как допустимым, так и недопустимым в приличном обществе) и уметь выбирать подходящие варианты ниже радаров внешней цензуры или собственной совести. Это означает готовность активно работать со словарями. Но есть и еще кое-что, о чем нередко забывают сегодня.

Уже столетиями апробирован способ пополнения словарного запаса. Это чтение книг, особенно качественной художественной литературы. Если переводчик не читает книги, ссылаясь на то, что он не переводит художественную литературу, он обрекает себя на бедный словарный запас. А, если вернуться напрямую к вопросу этой заметки, именно качественные произведения художественной литературы содержат описания, где вполне колоритные "языкастые" персонажи выражают свои мысли без матов, хотя по ситуации бывает понятно, что такие могут себе позволить "загнуть" словечко. Для примера, можно вспомнить шолоховского деда Щукаря из "Поднятой целины".

Подобно тому как опытные хирурги умеют проводить сложные операции без переливания крови, опытный переводчик может передать непристойную речь нормативной лексикой с сохранением смысла и колорита по необходимости.

Иллюстрация взята с сайта rusmormon.com

11.02.2018

Альтэрн. Апавяданне



Улад прачнуўся за тры хвіліны да таго, як зазвінеў будзільнік. Ужо амаль чатыры месяцы ён праходзіў альтэрнатыўную службу ў доме састарэлых. Звык прачынацца рана. Звык сам даглядаць за сабой. Ужо не адчуваў таго стрэсу, які перажыў за першы месяц жыцця без бацькоў у інтэрнаце пры доме састарэлых.

Першай справай хлопец сеў чытаць Біблію. Для гэтага ён знарок падымаўся за 15-20 хвілін раней. Улад спрабаваў падымацца яшчэ раней, каб рабіць зарадку, але з гэтым не атрымалася.

Прачытаўшы некалькі раздзелаў і памаліўшыся, Улад разбудзіў Толіка. Яны абодва праходзілі службу разам, абодва былі адной веры, але за чатыры месяцы амаль не размаўлялі. Толік кожную свабодную хвіліну гуляў у гонкі на камп'ютары. Рэлігія яго больш не цікавіла. Нават калі да інтэрната прыехалі некалькі яго аднаверцаў каб наведаць яго як духоўнага брата, Толік папрасіў Улада перадаць ім, што не выйдзе і размаўляць з імі не збіраецца. Так два юнакі фармальна былі таварышамі па службе, жылі ў адным пакоі, лічыліся братамі па веры, але за дзень размаўлялі паміж сабой не больш за пяць хвілін.

Улад моўчкі з'еў сняданак і пакрысе загрузіў у свой тэлефон аўдыязапісы яшчэ двух раздзелаў чарговай рэлігійнай кнігі. Каб вір «альтэрнатыўнага» жыцця не зацягнуў яго празмерна, ён стараўся не толькі наведваць рэлігійныя сустрэчы па выхадных днях, але і перачытаць (дакладней, пераслухаць) як мага больш кніг, якія яму было лянота чытаць да службы. Ён ужо праслухаў, мабыць, шэсць такіх кніг, і гэта стала для яго карыснай звычкай.

У асноўныя абавязкі Ўлада і Толіка ўваходзіла карміць, даглядаць і мыць жыхароў дома састарэлых і прыбіраць у іх пакоях. Уладзік настаяў на тым, каб не мыць жанчын, яму не дазваляла гэта рэлігійнае сумленне, і яму прыйшлося выслухаць як начальнік крычаў, гразіўся адправіць яго на лесапавал, але ўрэшце згадзіўся на яго ўмовы: дапамагло добрае веданне сваіх правоў.

– Ну што, секцыя, кармі, мяне, – прабурчаў Клім Піліпыч, адзін з ляжачых старых, які ўвесь час спрабаваў кпіць з альтэрнаў, – бо твая Біблія мяне не накорміць.

Слова «Біблія» Піліпыч заўсёды прамаўляў з нецэнзурнай рыфмоўкай, каб пакрыўдзіць даглядчыка. Але Ўлад на гэта не вёўся, а Толіку было ўсё роўна.

– Вось у мяне дык была служба! – разважаў Піліпыч, пакуль Улад ставіў яму ежу на тумбу каля ложка – Я ў Паставах усіх дзяўчат памацаў! А аднойчы – Піліпыч захіхікаў, адкашляўся і працягнуў паўшэптам: я і жонку камандзіра роты таго-гэтага! Разумееш? Я тэлемайстрам на грамадзянцы быў, дык трэба было ім тэлевізар адрамантаваць. А там яго баба на стол чай з булкамі ды ля-ля, ля-ля... А камандзір у казарме. Ну і я гы-гы-гы-гы, кхе-кхе! Вось гэта была Біблія, а не тое, што ў цябе. І твой Бог мне ўсё спіша: я святару дзясятку даў, калі ён тут быў, так што нічога ты мне, секцыя, не дакажаш.

А Ўлад і не спрабаваў даказаць. Яны ўжо адспрачаліся першыя два месяцы яго службы, а цяпер Піліпыч зноў і зноў уключаў сваю катрынку. Ведаў альтэрн ад Сцяпаныча, суседа па пакоі Піліпыча, не толькі пра амурнае мінулае свайго апанента. Клім Піліпыч двойчы доўга сядзеў за крадзяжы, нарабіў дзяцей па ўсяму Саюзу і хаваўся ад аліментаў, а цяпер дажываў свае дні ў доме састарэлых аднаногі (адну нагу ампутавалі, бо курыў як паравоз), ссохлы і непатрэбны ні дзецям, ні ўнукам. Сцяпаныч таксама бедаваў: ён толькі раз у жыцці здрадзіў жонцы, заўсёды прыносіў зарплату ў дом, піў рэдка, дзецям дапамагаў і ўнукам, а тыя потым здалі яго сюды паміраць.

Уладу было шкада гэтых ссохлых старых. Часта размаўляў з імі пра сваю біблейскую надзею. Праўда, з цягам часу гэтыя размовы былі больш кароткімі: не спрачаўся па дзве гадзіны, а знаходзіў нейкую трапную думку і казаў яе старым.

Пасля сняданку трэба было дапамагчы разгрузіць прадукты, якія прывезлі старым. Улад ведаў, што лепшая частка гэтых прадуктаў дастаецца супрацоўнікам і начальству, але сам у махінацыях не ўдзельнічаў, ды яму і не асабліва прапанавалі. Як толькі скончылася разгрузка, на мабільны пазваніў дырэктар дома і загадаў:

– Кароча, Улад, тут наша паварыха-зменшчыца запіла. Твая задача дапамагчы прыгатаваць абед і вячэру, а потым разнесці па пакоях. На твайго Толіка спадзявання няма, а ты разумны. Давай! Вечарам дасі справаздачу, як што было. Да сувязі!

Альтэрн закруціўся на кухні. Справа ўжо знаёмая. Час пабег неўпрыцям.

Перад абедам на кухню зайшла санітарка Яна з мясцовага персаналу. Ёй яшчэ было крыху за трыццаць, але яе стаўленне да алкаголю і тытуню ўжо давала ёй выгляд больш паважнага ўзросту.

– Што, альтэрн, зноў балдзееш пад сваю Біблію? – запыталася жанчына з кпінай, як заўважыла, што Улад у навушніках.
– А што? Зайздросцім? – адказаў тым жа тонам Улад.

Гэтага санітарка не чакала. Аднойчы Яна паспрабавала разняволіць гэтага нявінніка ў падсобцы, але ён адштурхнуў яе і выйшаў. З таго часу яна не абмінала магчымасці кпіць з адзінага хлопца, які адмовіўся ад дармовага сексу ў гэтым глушы. Улад заўсёды маўчаў. Нават калі Яна кпіла з яго перад усім калектывам і пускала плёткі, што ён «блакітны». А тут голас прарэзаўся ў хлопца. Не ведаючы, што адказаць, санітарка махнула рукой і выйшла.

Увесь дзень Улад круціўся то на кухні, то па пакоях састарэлых. Калі надышоў вечар хлопец плюхнуўся на канапу, залез у вайбер, дзе сябры ўжо столькі ўсяго панапісалі, адпісаўся бацькам, што жывы-здаровы, хацеў яшчэ падрыхтавацца да выступлення з заданнем на рэлігійнай школе, але сам не заўважыў, як заснуў.

Каля апоўначы яго разбудзіў крык. Недалёка ад іх блока знаходзіўся пакой вар'яткі бабы Тані, што крычала па начах. Улад ніяк не мог звыкнуцца да яе крыкаў. Паглядзеў на Толіка, які ганяў свае віртуальныя машыны і слухаў музыку ў навушніках. Потым на гадзіннік. Было ўжо амаль 2:30. Трэба спаць, заўтра не будзе сіл. І Улад расправіў ложак, распрануўся і лёг.

Яго разбудзіў дотык Яны. Улад спачатку сумеўся, але па сур'ёзнаму выразу яе твару зразумеў, што яна прыйшла не за гэтым. На гадзінніку было 4:10

– Хлопцы, ідзіце Піліпыча грузіць! – казала санітарка, і пачала тармасіць Толіка, які ўжо спаў.
– Ідзі, сама грузі, я нябожчыкаў баюся, – адмахнуўся Толік і лёг спаць далей.

Улад звыкла пайшоў дапамагаць санітарам перакласці памерлага на насілкі. Першы раз яму было цяжка дакрануцца да мерцвяка, але гэта быў ужо чацвёрты, і альтэрн  звыкла пераклаў аднаногага нябожчыка з ложка на насілкі быццам пакаваў чамадан.

Крыху пазней трэба было дапамагчы адвезці Піліпыча з морга ў крэматорый: ад старога адмовіліся ўсе сваякі і яго мелі крэміраваць за дзяржаўны кошт. Паездка ў крэматорый значыла для Ўлада, што сёння ён ужо не паспіць. Можа ў абедзены перапынак пашанцуе.

Калі альтэрн з яшчэ адным санітарам грузіў машыну, пачало ўзыходзіць ласкавае летняе сонца. Заспявалі першыя птушкі.

– Яшчэ адзін дзень пачаўся. – падумаў Улад. – Яшчэ адзін дзень, які набліжае канец маёй службы!

Усе персанажы і падзеі выдуманы. Магчымыя супадзенні выпадковыя. Фотаздымак узяты з іншага паведамлення гэтага блога на тэму АГС і выкарыстоўваецца тут у ілюстратыўных мэтах.

Поўны дапрацаваны цыкл апавяданняў "Гэта Беларусь, хлопча!" (PDF) Магчымы разыходжанні з тэкстам апавядання ў блогу.

03.02.2018

Пойдет ли Беларусь путем России?

С тех пор, как в России запретили организацию Свидетелей Иеговы, я то и дело слышал как самые разные люди авторитетно заявляли:
- Скоро и белорусский Батька покончит с иеговистами.
Поскольку в этом утверждении слишком много "ламерства", придется снова задействовать свой научный блог нецелевым образом. Впрочем, как раз-таки не совсем и нецелевым: я буду говорить с позиции исследователя истории, а не сторонника или противника какой-либо системы взглядов.
В утверждении про "Батьку" и "иеговистов" ляпов нет только в словах "и" и "с". Начнем, с того, что за пределами России Президента Беларуси называют "Батькой" только активные зрители российских каналов, причем пожилые. Но, что более важно, Беларусь вообще безграмотно воспринимать как фотокопию России. И вот почему.

Нет правящего класса
Есть непроверенное сообщение о том, как некий сотрудник ФСБ РФ заявил одному судье: закон в России - это воля правящего класса. Можно не согласиться с этими словами, но трудно отрицать наличие своего рода правящего класса в современной России, состоящего в основном из крупного бизнеса и влиятельных чиновников. В некотором смысле к этому классу можно отнести Русскую Православную церковь Московского патриархата. В России уже давно ходят шутки о том, что проще украсть миллиард долларов из бюджета страны, чем булку хлеба в магазине. Иными словами, богатых бизнесменов, крупных чиновников и других влиятельных людей даже на обывательском уровне зачастую рассматривают как тех, кому закон не писан.
В Беларуси же ходят другие шутки. Например, о том, что миллионером здесь может стать только миллиардер. От мелкого предпринимателя ожидается помогать строить дороги, заливать катки, спонсировать школы, от крупного - помочь построить, скажем, современный стадион на 50 тыс. зрителей. Что касается Белорусской Православной церкви Московского патриархата, то поддержка ее со стороны государства куда более скромная, хотя компании, принадлежащие БПЦ, облагаются льготными налогами и Церковь обладает некоторыми экслюзивными правами в отношении сотрудничества с государством.


На одной из встреч Комитета по делам религий и национальностей с представителями разных конфессий Беларуси митрополита БПЦ посадили в президиум рядом с председателем Комитета. Остальные религиозные служители сидели в зале. Фото: church.by

Православный протоиерей Хотеев выступает в частном минском вузе на тему традиционных и нетрадиционных религий. 2015 г. Фото: uoipd.by

Приглашение на экскурсию в монастырь БПЦ в административном кабинете одного государственного вуза. Снимок прислан по Viber. 

Все эти примеры показывают объем "эксклюзива" предоставленного государством БПЦ.
В то же время, когда Церковь ставила вопрос о введении аналога основ православной культуры в школе в качестве обязательного предмета, то получила отказ, несмотря на возмущение патриарха Кирилла.  И это не единственный случай.
Еще пример. Некоторое время назад классы с изучением православной культуры перенесли из Дома Милосердия в соседнюю школу, т.к., согласно слов министра образования И. Карпенко, "не может учебное заведение находиться на территории религиозной организации".
Поэтому наивно сравнивать влияние БПЦ в Беларуси с положением РПЦ в России.
Если вернуться к крупному бизнесу, то в Беларуси почти все крупные компании принадлежат государству. Ни владельцы частных компаний, ни высокопоставленные чиновники не имеют больших возможностей профинансировать политический курс, который бы привел к запрету так называемых "сект". Все заинтересованные в этом стороны мало влияют на принятие политических решений.

Суверенитет
Бытует мнение, что Беларусь - это своего рода колония России с некоторой долей самоуправления. Зачастую, к такому заключению приходят из-за сильной зависимости белорусской экономики от российской, господства россиийких каналов в телеэфире и преобладания русского языка в делопроизводстве и быту. И видя, что следуя примеру России, Южная Осетия тоже запретила Свидетелей Иеговы, кто-то ждет, когда же "Батька" последует курсу Кремля. Но власти России как раз и не особенно беспокоит, что Минск может в каких-то вопросах занимать иную позицию, чем Москва. Причем есть вещи куда более политически серьезные, где Беларусь имеет свою точку зрения. Например, нейтралитет в войне на Донбассе. В Беларуси не только не чествуют тех, кто уехал воевать за ДНР и ЛНР, на 9 мая, но и сажают таковых в тюрьму за наемничество. То же самое делают с теми, кто уехал воевать за Украину и вернулся. В качестве примеров можно еще вспомнить недавнее дело авторов "Регнума", закрытие как минимум одной организации, призывавшей к вхождению Беларуси в состав России, молочные, мясные, газовые и прочие экономические войны с восточной соседкой. Разумеется, у России есть средства воздействовать на положение дел в Беларуси, но трудно представить, чтобы ими пользовались именно для продвижения интересов Православия. Если бы даже власти Республики решили ограничить какие-то права Церкви или перестать рассматривать ее как эксклюзивного партнера в сфере образования, то российские дипломаты выразили бы глубокую озабоченность, в СМИ РФ прозвучали бы чуть более гневные выказывания, в ответ государственные СМИ Беларуси выразили бы свое осуждение этих гневных высказываний и все бы осталось как прежде...

Запрет - дорогое удовольствие
Запрет любой религиозной общины за здорово живешь - это дорогое удовольствие для любого государства. Это только со стороны кажется, что такие запреты дают возможность что-то отобрать и заработать на штрафах. В случае необоснованных посадок граждан любого вероисповедания за их взгляды, страна может сильно упасть в глазах тех же европейских политических структур, с которыми пытается наладить диалог, и в глазах потенциальных зарубежных инвесторов. И никакие штрафы и конфискации ущерба не перекроют. Когда в России решением суда конфисковали собственность Свидетелей Иеговы в Петербурге, это сразу же сказалось на отношении финских инвесторов к возможности вкладывать деньги в российский бизнес.


Скриншот статьи о финских инвесторах на fontanka.ru, сделанный автором блога. "Отъем имущества - для рынка очень плохой сигнал, даже если это частный случай". Выделение мое - А. Б. Полный текст можно прочитать тут.

А Беларусь все активнее ищет варианты привлечения европейских инвесторов в экономику. Кроме того, любые преследования граждан за убеждения будут означать новые санкции США и ЕС. Россия может себе это позволить, а для Беларуси, где нет такого количества полезных искомаемых, где менее благоприятные условия для бизнеса и сам масштаб экономики скромен по сравнению с российской, санкции сильно ударят по качеству жизни всех, кто в ней живет. Поэтому в последние годы белорусских участников акций политического протеста либо сажают на сутки, либо штрафуют.
Я не утверждаю, что в Беларуси нет проблем со свободой вероисповедания. Их хватает. Но я заметил, что отношение властей к неправославным религиозным организациям скорее настороженное, чем враждебное. И степень настороженности, переходящей во враждебность, зависит от личных взглядов конкретных чиновников в том или ином месте. То есть в одной местности может быть больше свободы, чем в другой. Впрочем, религиозная обстановка в Беларуси требует отдельного изучения.
Допустим, однажды власти Беларуси действительно решат запретить Свидетелей Иеговы и/или кого-то еще. Это может вызвать такой же резонанс, как и в соседней России, и желающим запретить придется напрячь силы в судебных разбирательствах, ход и результаты которых будут оглашаться по всему миру, как это было например, в случае с судом над Библией в РФ. Большинству белорусов нет дела ни до Свидетелй, ни до религии вообще. Но, когда в первой половине 2000-х шла волна дискредитации Свидетелей СМИ, я не раз встречал людей, которые были этим возмущены. Трудности мобилизуют, и преследования привели бы к тому, что число Свидетелей возросло (а не сократилось бы, как наивно думает часть т.н. "сектоборцев") за счет тех, кто стал неактивным из-за личных обид или поглощенностью иными делами, за счет, тех, кто просто сочувствовал Свидетелям... Это почти всегда так бывает. Когда в 2000-х гг. в Минске Свидетелям Иеговы не давали разрешение проводить конгрессы, многие из них ездили в Жодино, причем нередко о дате проведения мероприятия становилось известно за несколько дней до самого конгресса, и люди были готовы менять свои планы. И за последнее время я видел, как многие из них регулярно ездят на религиозные встречи через весь город. Наивно было бы думать, что получится сломить таких людей запретом организации.
Есть еще один нюанс правового характера. На него уже напоролась Россия. Можно запретить организацию, но нельзя запретить граждан. К примеру, решило абстрактное государство Нагония запретить деятельность Церкви Макаронного монстра (пастафарианцам не обижаться). Юридические лица ликвидированы, а с мыслями граждан что делать? Конституция Нагонии утверждает свободу мысли, свободу слова, свободу мирных собраний, право граждан на отказ от дачи показаний в полиции... И теперь пастафарианцы Нагонии ходят друг к другу в гости как граждане, едят макароны вместе и по-отдельности и угощают макаронами других. Получается коллизия права: либо переписывать Конституцию и отменять соответствующие права граждан, либо ничего не делать, и граждане продолжают жить своей жизнью, либо арестовывать граждан, как членов запрещенной организации, и нарушать сразу несколько конституционных прав. В случае штрафования, арестов, заключения граждан, изъятия у них имущества (или детей из семей) государство создает себе дополнительные проблемы: о нарушения прав граждан становится быстро известно в разных странах мира, и послам нашей Нагонии приходится оправдываться перед международными организациями, а то и гражданами иностранных государств (скажем, рассказывает нагонский врач об успехах отечественной медицины на зарубежном форуме, а ему из аудитории: "А почему у вас пастафарианцы запрещены?" вот и оправдывайся при всех). Изъятых детей надо кормить за счет налогоплательщиков и пытаться перевоспитывать, причем с переменным успехом. А тут еще оказывается, что из Нагонии уезжает все больше и больше специалистов (причем утечка мозгов и раньше была проблемой) и не все из них пастафарианцы, просто хотят жить там, где им никто указывать не будет во что верить и как считать... Словом, даже в абстрактной модели современному государству больще проблем от таких запретов.

"Челобитные" сектоборцев
Определенное время назад некоторых моих знакомых по социальным сетям взволновали заявления некоторых чиновников, направленные против Свидетелей Иеговы, и петиции граждан с просьбой проверить эту организацию на экстремизм. Однако стоит помнить вот что. В Беларуси заявления в КГБ, милицию и иные органы пишут очень многие по многим вопросам. Они обычно ничего не меняют. Во всяком случае, если вопрос серьезнее, скажем, отмены стройки в лесном массиве. А такие вопросы, как запрет организаций, затрагивают не только личные предпочтения тех или иных граждан, но и репутацию всей страны. Кроме того, сектоборчество не особо популярно и сильно в Беларуси, о чем свидетельствуют такие факты.


Из обнаруженного в Интернете

Петиция сектоборцев на change.org собрала только 115 подписей на февраль 2018 г. за 2 месяца. Многие петиции на этом сайте собирают тысячи или десятки тысяч подписей. Скриншот А. Берестовского.

Помимо этого, работу белорусских сектоборцев усложнили действия российских властей. Например, долгое время околоправославные сектоборцы утверждали, что перевод Библии, выполненный Свидетелями Иеговы - это плохой перевод Библии. А суды России признали его не Библией с грубой подтасовкой фактов. Иначе бы запретить было нельзя: по законам РФ священные книги неподсудны ни в плохом переводе, ни в хорошем. Но теперь мнения сектоборцев разделились: принципиальные противники этого перевода осуждают вмешательство судов в богословские споры, а беспринципные радостно потирают руки и выдают свою беспринципность с головой. И тут мы выходим на еще одно уязвимое место сектоборческого "танка": большинство белорусских сектоборцев - не аналитики, а ретрансляторы. Они просто собирают в Интернете критический материал о т. н. "сектах" и репостят его на своих страницах, не вникая в его доказательную базу. Зачастую они даже не понимают, что их собственные религиозные взгляды легко подпадают под их собственный материал обвинения, и что найти их авторские признаки сектантства можно в любом явлении в мире.

Сектоборческий плакат с моими критическими замечаниями.

Поэтому усматривать большую угрозу в "челобитных" околоправославных сектоборцев не вижу особого смысла. Во всяком случае пока они не организуют массовый сбор денег на компенсацию внедрения своих проектов в экономику страны...

Безусловно, религиозная обстановка в Беларуси может измениться в любую сторону. Однако, видеть в любом изменении руку Москвы - по крайней мере наивно.

***
С момента опубликования этого сообщения прошло несколько лет и произошли события, которые могли быть поставить под вопрос мои выводы. Поэтому возникла необходимость пояснить происходящее.

В Беларуси, как я уже писал, есть проблемы ограничений свободы религии, в том числе Свидетелей Иеговы. Эпизоды таких ограничений за 2018-2019 гг. зафиксированы в отдельном документе. Если коротко, то они носят локальный характер (в одном городе есть трудности, а в соседнем нет), и, как это было описано в специальном научном обзоре, политика государства в Беларуси по отношению к Свидетелям Иеговы непоследовательна.

21 февраля 2020 года Свидетель Иеговы из России Николай Махаличев был остановлен милицией во время путешествия по Беларуси. Его задержали по причине того, что в России его объявили в международный розыск в связи с "экстремистской деятельностью" (то есть исповеданием своей веры) и отправили в ИВС г. Городок, а затем в СИЗО-2 г. Витебск. Подробности здесь.

Но это не означает, что в Беларуси началось преследование Свидетелей Иеговы или что всех Свидетелей с российскими паспортами будут депортировать в РФ. Дело в том, что полиция России и милиция Беларуси пользуются общей базой поиска. Если бы Н. Махаличев не был в розыске, то в Беларуси его не стали бы задерживать, да и задержали случайно, а не в результате целенаправленных поисков. Вероятно, Николая Махаличева экстрадируют в Россию, но как показывает дело Puerrtto, власти Беларуси не всегда принимают такие решения какие просят принять российские власти. А пока Н. Махаличев подал жалобу в Комитет по правам человека ООН и прошение белорусским властям о предоставлении политического убежища.

7 апреля 2020 года Генпрокуратура Беларуси отказала в выдачи Н. Махаличева России, он был освобожден из СИЗО в тот же день и даже успел отпраздновать Вечерю Господню тем же вечером. Кроме того, он активно проповедовал другим заключенным СИЗО и провел за этой деятельностью 198 часов в марте.

01.02.2018

Зніклыя вну Беларусі

Наконт прыватных навучальных устаноў у Беларусі ёсць некалькі міфаў. Напрыклад, некаторыя думаюць, што ў прыватных навучальных установах выкладчыкі зарабляюць больш, чым у дзяржаўных, а студэнты вучацца горш, а то і проста набываюць дыплом за грошы. Гэта не так. Я працаваў 4 гады ў прыватным Інстытуце прадпрымальніцкай дзейнасці (далей для зручнасці – ІПД) і значнай розніцы з дзяржаўнымі вну па зарплаце не адчуў. Часткова, гэта залежыць не ад формы ўласнасці, а ад таго колькі зарабляе тая ці іншая ўстанова і колькі яе кіраўніцтва ўкладае грошай у персанал. Узровень маіх студэнтаў ў ІПД быў прыкладна тым жа, што і ў дзяржаўных вну. Карупцыя, сувязі, бяздумнае выкананне выкладчыкамі малаэфектыўных планаў і праграм існуе і там, і там. Бюракратычныя абмежаванні і міністэрскі кантроль часам у прыватных вну вышэй за дзяржаўныя. Ёсць і праблема дэвальвацыі вышэйшай адукацыі ў постсавецкім менталіцеце: калі ты не маеш вышэйшай адукацыі, ты, пэўна, зусім дурны. І ад гэтага на вышэйшую адукацыю высокі попыт.
Мабыць, адзіны момант перавагі дзяржаўных вну ў тым, што туды часцей паступаюць студэнты з добрай базай ведаў, чым у прыватныя ўстановы. А потым многае залежыць ад намаганняў саміх студэнтаў і здольнасцяў іх выкладчыкаў...
Але размова пойдзе пра іншае. У Мінску на маёй памяці знік шэраг навучальных устаноў. Знік, як знікаюць людзі. І атрымалася, што некаторыя з іх я бачыў на свае вочы. Нажаль, я не здолею ўваскрэсіць у памяці многія дэталі таго, што адбывалася мімаходам у маім жыцці. Аднак за апошнія месяцы ў мяне атрымалася сабраць некаторы дадатковы матэрыял, які дапаможа не забыць кавалак гісторыі 90-х і 2000-х. Пачну з найбольш вядомай са зніклых прыватных вну.

Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт. Самая еўрапейская вну.
У нас кіраўніцтва вну, рэктары забранзавелі і некаторыя параслі цінай. Я ўжо не кажу пра выкладчыкаў. Яны не рыхтуюць людзей, якія ўжо сёння працаваць могуць, не кажучы пра заўтрашні дзень.
З выступлення Прэзідэнта Беларусі А. Лукашэнкі на 2-м З'ездзе вучоных Беларусі. 2017 г.


 1-я выпускнікі ЕГУ.
Уваход у будынак ЕГУ на вул. П. Броўкі, 3/2. Здымкі з сайта студэнтаў ЕГУ

Насамрэч, ЕГУ знік толькі з Мінска і аднавіў сваю працу як беларуская вну ў Вільнюсе. Але ў некаторым сэнсе гэты ўніверсітэт напаткаў лес і устаноў адукацыі, якія ніколі не ўваскрэслі...
Першы і апошні раз я пабываў у ЕГУ за лічаныя тыдні да яго ліквідацыі ў Мінску. Гэта было альбо ў канцы мая, альбо ў пачатку чэрвеня 2004 г. Тэрмін маёй абавязковай працы школьным настаўнікам падыходзіў да канца, дырэктар школы прама казала мне шукаць новую работу і я шукаў пасаду выкладчыка англійскай у вну. Тады яшчэ Інтэрнэт не ўвайшоў у жыццё звычайнага мінскага настаўніка ў такой ступені, як зараз, і я ўзброіўся раздрукоўкай адрасоў розных вну Мінска з дыска "Бізнес Беларусі", хадзіў па вну і выкрэсліваў месцы, дзе я быў непатрэбны. Вось прыгожым сонечным днём я вырашыў прагуляцца па вул. П. Броўкі і завітаў у ЕГУ. Там кіпела жыццё. Ніякай напружанасці ў паветры. Ніякіх слядоў трывогі ад процістання рэктара вну з уладамі краіны, якое пачалося яшчэ ў студзені таго года. Паўсюль снуюць і жартуюць студэнты. На вахце пытаюся, дзе кафедра замежных моў, магчыма, яна называлася інакш, але я задаў менавіта такое пытанне. Мне падказалі куды ісці. Здаецца, яна была на 2, 3 ці 4 паверсе. На кафедры мяне сустрэла сур'ёзная жанчына сярэдняга ўзросту і правяла са мной бліц-інтэрв'ю. Правяраць узровень маёй англійскай не стала, бо вакансій не было, але прапанавала вярнуцца ў канцы жніўня, калі можа з'явіцца работа. Я адзначыў для сябе ЕГУ, як магчымы рэзервовы аэрадром і пайшоў шукаць іншыя варыянты.
Днём згадаў гэта сваёй каханай дзяўчыне, якая ўжо некалькі год выкладала ў вну, на што тая толькі здзівілася:
- ЕГУ? Ну ты замахнуўся!
Сапраўды, ЕГУ, як і БДУ, лічыўся нейкім прэстыжным месцам.
А праз кароткі час у ЕГУ анулявалі ліцэнзію. Было драматычнае процістаянне міністэрскіх і гарадскіх улад са студэнтамі і выкладчыкамі. Вось як аб гэтым піша сайт студэнтаў ЕГУ:
"У ліпені 2004 г., пасля чарговай адмовы на патрабаванне міністра адукацыі аб адстаўцы рэктара, Кіраўніцтва справамі прэзідэнта запатрабавала вызваліць будынак, у якім размяшчалася большасць навучальных і навуковых падраздзяленняў ЕГУ і праводзіліся заняткі (пазней Гаспадарчы суд прызнаў высяленне ЕГУ з будынка незаконным). Ужо праз некалькі дзён, на падставе адсутнасці ў ЕГУ неабходнай колькасці вучэбных і адміністрацыйных памяшканняў Міністэрства адукацыі пазбавіла універсітэт ліцэнзіі на вядзенне адукацыйнай дзейнасці."
Здымак з сайта студэнтаў ЕГУ. Верагодна ліпень 2004 г.

Але гэтыя страсці прайшлі міма мяне. У той час я не асабліва сачыў за навінамі: рыхтаваўся да вяселля, рабіў рамонт кватэры, шукаў новую работу... Акрамя таго, пра падзеі ў ЕГУ ніхто сярод маіх знаёмых, сяброў і суседзяў нічога не казаў, бо яны прайшлі і міма большасці звычайных беларусаў. Тым больш, што акцыі пратэсту былі мірнымі і абывацеляў больш "чаплялі" навіны аб войнах і тэрактах.

Праз пару месяцаў, калі я нарэшце ўладкаваўся выкладчыкам англійскай у адным з шматлікіх аддзяленняў Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта, тэма ліквідацыі ЕГУ дайшла і да мяне разам з абуранымі былымі студэнтамі знішчанай вну. Мінімум адзін з маіх студэнтаў раней вучыўся ў ЕГУ. Аднойчы ён казаў на занятку:
- Вось ЕГУ быў значна лепш за БДУ. Мы, студэнты, маглі свабодна да рэктара заходзіць! А тут на цябе як на чалавека не глядзяць.
Гэта была не зусім суб'ектыўная думка, бо на пагарду дэкана мне скардзіліся і іншыя студэнты. Акрамя таго, падобныя думкі аб перавазе якасці адукацыі ЕГУ над БДУ - галоўнай дзяржаўнай вну Беларусі, казалі і іншыя "размеркаванцы".
У кантраст з гэтым адна з былых супрацоўніц ЕГУ неаднаразова асыпала нашага загадчыка кафедры кампліментамі за тое, што ён яе "прытуліў" пасля ліквідацыі вну, дзе яна сама кіравала кафедрай...
Праўда, хутка ЕГУ аднавіў сваю працу за мяжой. Але гэта, на мой погляд, ужо зусім іншая навучальная ўстанова, хоць і даволі цікавая альтэрнатыва беларускай адукацыі. Чаму іншая? Па-першае, усе мяняецца, што развіваецца і не стаіць на месцы. Па-другое, ЕГУ вырвалі з аднаго месца і ён пусціў карані ў іншым. А Вільнюс - гэта далёка не Мінск і стварыць там паўнавартасную беларускую рэзервацыю праблематычна. Таму цяпер ЕГУ для беларусаў з'яўляецца адным з варыянтаў навучання за мяжой, як, маўляў, польская праграма Каліноўскага.
Для паўнаты карціны былога ЕГУ дадам яшчэ некалькі штуршкоў.
Дзесьці ў 1999 і 2000 гг давялося некалькі разоў сустрэцца са студэнтам тэалагічнага факультэта ЕГУ. Справа была ў намаганнях маей цёці вярнуць мяне ў праваслаўную веру. Дзе яна яго сустрэла, даведацца ўжо немагчыма, бо цёця памерла задоўга да таго, як я пачаў "збіраць каменні". Імя хлопца таксама не памятаю. Памятаю вось што. Мы некалькі разоў сустракаліся ў розных чытальных залах па-за межамі ЕГУ і ён спрабаваў мне даказаць перавагу праваслаўнай тэалогіі. Малады студэнт, разумны, стрыманы, як і іншыя маладыя людзі, якія спрабуюць навярнуць цябе ў сваю веру. У ЕГУ вывучаў старажытнаяўрэйскую. Працаваў паралельна вярстальшчыкам. Пах тытунём, але пры мне не курыў.
Крыху пазней іншы студэнт (міжнароднік БДУ) казаў мне, што некаторыя студэнты-багасловы з ЕГУ карысталіся значнай папулярнасцю дзяўчат, бо вучыліся за кошт Праваслаўнай царквы і мелі добрую стыпендыю. Але магчыма, што гэта плёткі альбо звесткі больш позняга часу, калі тэафак застаўся адзінай неліквідаванай структурай ЕГУ ў Мінску і стаў Інстытутам тэалогіі пры Белдзяржуніверсітэце...

Інстутут тэалогіі БДУ. Заснаваны ў кастычніку 2004 г. на базе факультэта тэалогіі ЕГУ. Здымак з афіцыйнага сайта Інстытута.

Нейкі час давялося супрацоўнічаць з жанчынай, якая, акрамя асноўнай работы, дыстанцыйна працавала ў ЕГУ ў Вільнюсе. Яна была самым эфектыўным кіраўніком, якога я сустракаў за ўсе гады працы ў сістэме адукацыі. Гэта быў адзіны кіраўнік, які даваў свабоду дзеяння сваім падначаленым і ясна азначаныя мэты, якія трэба было дасягнуць, які не даваў гультайнічаць і пры гэтым захоўваў дэмакратычныя стасункі з настаўнікамі...
У 2000 г. давялося ехаць з адным маладым бізнесменам у міжгароднім аўтобусе. Падчас размовы за жыццё ён кажа:
- Калі мяне дастала дэканша, на дачцэ якой я ажаніўся, я забраў дакументы з ЕГУ і пайшоў давучвацца ў Інстытут сучасных ведаў. Там я проста адпачываў пасля ЕГУ. Адпачываў, а не вучыўся.
Праз гады я працаваў разам з адным выкладчыкам нямецкай, які некалі супрацоўнічаў з ЕГУ. Я яго не пытаў пра апальны ўніверсітэт і ён асабліва не размаўляў. Але раз ён распавёў смешную гісторыю з ЕГУ:
-Аднойчы два маіх калегі прыйшлі у вну апранутыя ў кашулі, расшытыя каляровымі малюнкамі на пляжны манер ды ў шортах. На маіх вачах насустрач ім праз вестыбюль ідзе рэктар, спыняе іх і загадвае вярнуцца дамоў ды пераапрануцца!



На месцы ЕГУ па Броўкі 3/2 памяшканне Камітэта дзржкантролю і Дэпартамента фінансавых расследаванняў. Студзень 2018 г. Фотаграфіі Андрэя Берастоўскага.

Беларускі камерцыйны інстытут кіравання. Самы раскіданы інстытут.
Ну і ідзі! Гандлюй мясам! Прыватніца!!!
З к/ф "Маладая жонка"

БКІК спыніў сваю работу прыкладна ў той жа час, што і ЕГУ. Але гэта прыватная вну так і не адрадзілася. Заснаваў яго беларускі бізнесмен і палітычны дзеяч польскага паходжання Эдвард Ахрэм. Спачатку гэта была акадэмія, потым універсітэт, нарэшце інстытут. У адрозненні ад многіх іншых беларускіх вну, гэты інстытут адразу пачаў дзейнічаць як сетка невялікіх філіялаў у многіх гарадах краіны. Пры інстытуце быў і аднайменны тэхнікум. Інстытут і тэхнікум Ахрэма працавалі да 2000-х без асаблівых праблем. Рыхтавалі юрыстаў, эканамістаў, журналістаў і лінгвістаў. Але ў азначаны час пачалося наступленне наглядных органаў і прэсы на прыватныя навучальныя ўстановы ўвогуле і на ўстановы Э. Ахрэма ў прыватнасці.
Тут трэба зрабіць маленькі экскурс у пачатак 90-х. Эканоміка Беларусі была ніжэй плінтусоў. Прадпрымальніцкая дзейнасць была стыхійнай. Часткай гэтай стыхіі былі і многія прыватныя вну. Некаторыя пачынанні, такія як вышэйшая адукацыя на польскай мове, поспеху не атрымалі і ціха зніклі. Іншыя пачалі хутка і бескантрольна развівацца. З аднаго боку, без кантролю якасці сістэма адукацыі Беларусі самаліквідуецца. Проста спакуса гандляваць дыпломамі дзяржаўнага ўзору надта вялікая будзе. Таму спроба дзяржавы кантраляваць вну была прадказальнай. З другога боку, тыя, хто арганізуе такі кантроль, нярэдка апанаваны ілюзіямі і стэрэатыпамі, што прыводзіць да перагібаў. Сітуацыю пагаршаюць і стабільныя страты насельніцтва. У такіх умовах можна зразумець увядзенне квот на набор студэнтаў у прыватныя вну, праўда ў сучаснай Беларусі яны зводзяцца да паступовага скарачэння максімальнай колькасці навучэнцаў ва ўсіх прыватных установах адукацыі згодна логіцы: няхай прыватнікі ляснуцца першымі, калі што.
У гэтых абставінах звярнулі ўвагу на БКІК і яго тэхнікум. Было відавочна, што навучальныя ўстановы, якія могуць ісці ў невялікія гарады, створаць моцную канкурэнцыю дзяржаўным вну ў буйных гарадах. І паступова пачалося абмежаванне магчымасцяў структуры.


Аб'ява БКІК у Інтэрнэце, калі гэта ўстанова яшчэ была ўніверсітэтам.

У 2002 г. змянілі статус з універсітэта на інстытут, потым забаранілі праводзіць набор і навучанне па-за межамі Мінска. Пры гэтым філіялам дазволілі існаваць як прадстаўніцтвам арганізацыі, свайго кшталту "інформбюро". Нарэшце, у 2003 г. філіялы зачынілі, а іх маёмасць канфіскавалі. Гэта кампанія суправаджалася крытычнымі адозвамі пра прыватную адукацыю і пра БКІК у газеце Савміна Беларусі "СБ - Беларусь сегодня". (артыкул 1 і артыкул 2)
У маі 2004 г. БКІК быў пазбаўлены ліцэнзіі. Студэнты і выкладчыкі выйшлі на акцыю пратэсту, але гэта нічога не змяніла. Сам Ахрэм, сутыкнуўшыся з крымінальным разбіральніцтвам, пераехаў у Польшчу.
Са знікненнем БКІК і яго тэхнікума знікла і амаль уся інфармацыя пра гэты навучальны праект, даступная ў Сеціве. Таму мне атрымалася раскапаць толькі рэшткі недалёкага мінулага.
Мае ўласныя ўспаміны пра БКІК зводзяцца да таго, што на момант майго прыходу ў канцы жніўня 2004 г. падчас пошуку работы на пр. Партызанскі, д. 2, дзе Інстытут сустрэў сваю ліквідацыю, ад яго існавання застаўся толькі адзін напамін: аб'ява, якая забараняла студэнтам БКІК курыць каля будынку. Усе арэндаваныя памяшканні ўжо перайшлі іншым арганізацыям, бо свята месца пустым не бывае.



Выпускнікі аршанскага філіяла ў сярэдзіне 1990-х. Тады БКІК яшчэ быў унверсітэтам.  

 Выпускнікі камерцыйнага ўніверсітэта 1996 г. Месца здымку невядома. Гэты і папярэднія здымкі знойдзены на сайце "Аднакласнікі".

Вул. Радыяльная, 36. Месца, дзе доўгі час знаходзіўся БКІК.

Партызанскі пр., 2. Месца, дзе БКУК/БКІК дзейнічаў перад сваёй ліквідацыяй. Здымак А. Берастоўскага. Люты 2018 г.

Самы жаночы інстытут - "Энвіла".
А чым мы горш?
З інтэрнэт-перапіскі былых студэнтак Энвілы.

Лагатып Энвілы

Гэта было адзінае месца ў СНД, дзе вучыліся толькі студэнткі. Сапраўды ўнікальны праект, які можна параўнаць з амерыканскім Girls Who Code. Таксама цікава, што акрамя тэафака ЕГУ/Інстытута тэалогіі БДУ, гэта была яшчэ адна прыватная установа адукацыі, заснаваная з актыўным фінансавым удзелам Беларускай праваслаўнай царквы. Назва вну паходзіць ад слоў "надзея, вера, любоў".


Мітрапаліт Філарэт наведвае Энвілу ў 2007 г на Вялікдзень. Здымак з відэазапісу зроблены А. Берастоўскім

Праваслаўны святар праводзіць занятак у Інстытуце. Здымак з відэазапісу зроблены А. Берастоўскім

У жніўні 2004 г. я зазірнуў у гэты інстытут у пошуках работы, атрымаў адмову і больш у Энвілу не хадзіў. Тады было ўражанне, што гэта не інстытут, а невялікі каледж, прычым не столькі ад самога сціплага будынку арганізацыі, колькі ад таго, што мне казалі супрацоўнікі, з якімі я размаўляў аб магчымасці ўладкавацца ў гэта жаночае царства (выкладчыкі-мужчыны статутам не забараняліся).
Пасля тэракту ў метро ў 2011 г., Прэзідэнт Беларусі даў вуснае распараджэнне наглядным органам разабрацца з дзейнасцю прыватных вну. Я як раз працаваў у ІПД і магу зазначыць, што з прыватнай вышэйшай адукацыяй дзяржава разбіралася пастаянна, страх "нас зачыняць" наганяўся на супрацоўнікаў кожны год, таму, лічу, што нейкія публічныя выказванні кіраўніка дзяржавы тут былі ні пры чым. Проста пачалася чарговая хваля праверак, а ІПД геаграфічна знаходзіцца недалёка ад Энвілы. Таму мы хутка пачалі атрымоўваць вусныя папярэджанні наконт правільнага і своечасовага вядзення дакументаў, недазволу студэнтам і выкладчыкам выходзіць падчас пары з аўдыторыі і забароны курэння ля вну. Хадзіла чутка, што Энвілу зачынілі за знаходжанне побач з уваходам у інстытут студэнткі, якая курыла. Калі гэта так, то зачыніць можна ўсе вну, бо каля многіх дзяржаўных універаў падчас перапынкаў дым ад цыгарэт робіць уражанне, што студэнты адстрэльваюцца ад нейкага нябачнага ворага...
Энвіла яшчэ праходзіла праверку ў 2011 г. (прычым паспяхова, згодна дакументу далей: спачатку прайшла інфармацыя, што Мінадукацыі яе зачыняе, а потым аправяржэнне гэтай інфармацыі), а ў ІПД пайшла чутка, што ўсе прыватные вну будуць ліквідаваны да 2014 г. У мяне была магчымасць адрасаваць гэта пытанне аднаму афіцэру КДБ, якога я ведаў асабіста і які курыраваў вну.
- Так. Будуць ліквідаваныя. Паступова ім будуць абмяжоўваць колькасць студэнтаў, якіх яны могуць набіраць.
Але яго прагноз не спраўдзіўся ні ў 2014 г., ні цяпер. І яшчэ адна дэталь: зачыніць "Энвілу" ў 2012 г. прынялі заснавальнікі гэтай вну: Экзархат Беларускай праваслаўнай царквы і Л. Чарапанава, якую Мінадукацыі зняў з пасады рэктара "Энвілы" ў 2011 г. На заснавальнікаў маглі ціснуць чыноўнікі, ускосныя непацверджаныя звесткі таму ёсць. Але гэта не змяняе факта: рашэнне аб ліквідацыі вну, у адрозненні ад папярэдніх выпадкаў, прыймала не дзяржава, а самі заснавальнікі, на падставе недабору студэнтаў...
Цяпер перайдзем да таго, што захавалася ад самага жаночага інстытута на прасторах Інтэрнета і асабліва сацсетак УКантакце і Аднакласнікі. Ліквідацыя "Энвілы" ў 2012 г. прыйшлася на эпоху сацыяльных сетак, таму, у адрозненні ад БКІК, пра гэты інстытут захавалася больш звестак.

 Выпуск 2010 г.
Выпуск "Бізнес-адміністравання"
Яшчэ адзін выпускны. Магчыма 2011 ці 2012 г. Здымкі з сайта "УКантакце"



Студэнткі "чацяцца" пра выкладчыкаў. Прычым даволі пазітыўна ставяцца да большасці супрацоўнікаў вну. 2008-10 гг. Укантакце.




2 самапрэзентацыі студэнтак Энвілы YouTube


Адказ намміністра адукацыі групе студэнтак Энвілы 20 чэрвеня 2011 г. Згодна гэтаму дакументу, праверка прыватных вну ў маі-чэрвені  2011 г. была планавай і не выявіла ніякіх парушэнняў. Гэта вельмі важная падрабязнасць. Калі ЕГУ (акрамя тэафака) адмовіўся падпарадкавацца патрабаванням мінадукацыі, а рэктар БКІК Ахрэм быў, згодна прызнанням, як мінімум, аднаго студэнта, быў вальнадумным і нефарматным чалавекам, што і магло пасадзейнічаць ліквідацыі гэтых вну, то Энвіла поўнасцю адпавядала патрабванням дзяржавы да вну і па праграмнаму кантэнту, і па патрыятычнаму выхаванню. Але праз год пасля гэтай міністэрскай заявы Энвіла спыніла сваё існаванне. Вылучэнне маркерам А. Берастоўскага. Дакумент знойдзены на сайце "Аднакласнікі".


Студэнткі, размеркаваныя з Энвілы давучвацца ў педуніверсітэт, атрымалі там мянушку "энвіаляты". Наколькі гэта было крыўдна большасці размеркаваных - невядома. Ці былі якія-небудзь больш сур'ёзныя праяўленні дыскрымінацыі да "энвіалят" у БДПУ і БДУ таксама не ведаю. "Аднакласнікі". 2013 г. Дарэчы, ў ІПД як мінімум адна выкладчыца называла Энвілу "Элемай", але без злосці. А некаторыя са студэнтак Энвілы жартаўліва называлі сваю альма матэр "куратнікам"...

Руіны страляюць дакор

Я думаў зрабіць 1 кантрольны здымак дома 3 па вул. Велазаводскай, каб паказаць хто цяпер карыстаецца будынкам Энвілы. Але атрымалася фотасесія па-сталкерску...

 Від на дом 3 вуліцы Велазаводскай

 Цэнтральны ўваход у Інстытут.
 Свірнавы замок на галоўнай браме стварае ілюзію, што будынак добра ахоўваецца, але жалезны плот мае разрыў на 2 метры і я без праблем патрапіў на тэрыторыю...

 Будынак у аварыйным стане. Графіці, бітыя вокны...


 Фатаграфую тыльную частку праз бітыя вокны першага паверху
Гэта я забраўся па знешніх прыступкаў на другі паверх і сфатаграфаваў калідор.
Зноў першы паверх. У гэтым кабінеце захаваўся каркас нейкай шафы...
Здымкі А. Берастоўскага  1 лютага 2018 г.

***
Гэтыя тры ўстановы – не адзіныя з тых, што зніклі. Былі яшчэ некалькі адукацыйных  "стартапаў"90-х, якіх больш няма. Зразумела, тут ужо больш было праблемы ў нізкай канкурэнтнай здольнасці паслуг, чым нейкія забаронныя дзеянні мінадукацыі. Напэўна найбольш цікаўнасці тут выклікаюць пра польскамоўныя беларускія вну, якія ціха зніклі без якіх-небудзь слядоў у Інтэрнэт-прасторы. Таму гэта тэма атрымала свой працяг:

Избранное сообщение

10 лет писанины

Когда 16 февраля 2013 года я запостил тут одну свою научную заметку , я еще не вполне представлял как дальше буду использовать этот ресурс. ...