25.11.2018

Чарнігаўскія могілкі на Чарнігаўскай вуліцы

Пра гэтыя могілкі пішу без рамантычных загалоўкаў. Гэтыя былыя вясковыя могілкі на поўдні беларускай сталіцы вельмі падобныя на многія іншыя былыя вясковыя могілкі Мінска. І тым не менш, маюць і свае адметнасці. Пра гэта мой фотарэпартаж з каментарыямі. У канцы дадам некалькі здымкаў Чарнігаўскай вуліцы, як "бонус".

Дарэчы, кожны здымак можна разглядзець падрабязна, націснуць на яго выяву на экране сваёй прылады. Некаторыя фоткі крыху апрацаваны ў праграме Fast Stone для таго, каб лепш чыталіся эпітафіі.

Від на могілкі з вуліцы з раёна суседняй спецшколы для дзяцей з праблемамі апорнага апарату. Не магу не заўважыць, што актуальная праблема, паднятая ў 2017-18 гг. у Курапатах, праблема суседства могілак з жылой ці забаўляльнай інфраструктурай застаецца адкрытай і тут. Яна патэнцыяльна можа існаваць, хоць звычайна на вуліцах зніклых вёсак не стаіць востра. Насупраць могілак жылы дом і не адзін. Там патэнцыяльна могуць святкаваць вяселле ці дзень нараджэння з песнямі, танцамі і фейерверкамі, што можа разглядацца кім-небудзь як абраза памяці памерлых і загінуўшых, якіх пахавалі на могілках праз дарогу. А, з другога боку, жыхарам вуліцы таксама можа не падабацца такое суседства. Такая ж праблема датычыцца могілак Цна і Масюкоўшчына на поўначы Мінска. Зразумела, вырашыць гэту праблему адсяленнем людзей ці зносам могілак праблематычна і несправядліва.

 Уваход на могілкі.

 Інфармацыйны стэнд, які паведамляе, што дагляд за могілкамі ажыццяўляе адміністрацыя Козыраўскіх могілак, а кніга скаргаў і прапаноў знаходзіцца у адміністрацыі Кальварыйскіх могілак.
У кадр патрапіла мясцовая славутасць: помнік чырвонаармейцам, загінуўшым падчас Вялікай Айчыннай вайны.


 Цікава, што яшчэ некалькі год таму тут былі пазначаны імёны толькі Цярэшынай і Паўлавай, а астатнія 13 былі пазначаны, як невядомыя байцы Чырвонай арміі. Цяпер высветліліся імёны яшчэ двух пахаваных. Трэба зазначыць, што загінулі яны ў ліпені 1944 г. падчас вызвалення Мінска ад немцаў. Значыць магчымасць усталяваць імёны забітых вайскоўцаў была лепш, чым падчас адступлення ў 1941 г. І тое, што іх імёны высвятляюць пераважна энтузіясты з пашуковых атрадаў, а не дзяржаўныя структуры, якія маюць доступ да архіўных дакументаў многае гаворыць пра ступень ўдзячнасці чыноўнікаў да салдат Другой сусветнай вайны. Дарэчы, ніжні цэклік сведчыць пра дзяржаўную ахову магілы як гістарычнай каштоўнасці, што, безумоўна, плюс дзяржаве. Такая ж брацкая магіла 1944 г ёсць і на Чырвонай слабадзе, таксама на поўдні горада.



 Жалезныя крыжы, часткова апрацаваныя рэстаўратарамі.

 Пахаванне з помнікам 1998 г. Тыпавы познясавецкі помнік.


 А тут дрэва ўрасло ў агароджу магілы.
Гэта ўсё недалёк ад увахода з вул. Чарнігаўскай.


 На ўчастку сям'і Іуціных адносна нядаўнія пахаванні: 2015 і 2016 гг. Мяркую, што гэты помнік паставілі ў 2017 ці пачатку 2018 г. Як і на іншых малых могілках горада, тут магчыма пахаванне урнай да сваякоў.

 Магіла сярэдняй дагледжанасці побач з апорнай сцяной, якая цягнецца ўздоўж мяжы справа ад увахода на могілкі ў бок спуску з узгорку, на якім стаіць некропаль
 Магіла са старым крыжом і новым цэклікам на фоне плота, які спускаецца ўздоўж крутога ўзгорка.
 Гэтыя два пахаванні атрымалі "лісты шчасця": патрабаванні адміністрацыі могілак прывесці агароджу і могілкі ў патрэбны стан за два гады. Як паказвае вопыт Крупцоў і Вайсковых могілак недагледжаныя пахаванні потым замяняюць тыпавых квадратным помнікам. Гэта таксама выклакае спрэчкі паміж грамадзянамі і дзяржавай: з аднаго боку актывісты жадаюць захавання агароджы вакол участкаў і індывідуальнасці пахаванняў замест стандартных "квадратаў", якія лёгка могуць згубіць надпіс на сонцы і сыйці ў грунт, а, з другога, ёсць праблема іржавых агароджаў, з бур'янамі і смеццем і нават "рэйдэрскіх захопаў" агароджамі тэрыторыі вакол пахаванняў, так што агароджа можа ставіцца на стары помнік, які амаль сышоў у зямлю. Як і ў праблеме ахоўнай зоны ў Курапатах, тут таксама няма рашэння, якое б задаволіла ўсіх удзельнікаў спрэчкі.

 А гэтыя пахаванні побач з папярэднімі "лістоў шчасця" не атрымалі, але робяць уражанне яшчэ менш дагледжаных. Логіку наглядача могілак не разумею...

 Дзіцячая магіла 1957 г. Дарэчы, драўляны крыж адносна новы, як і цэклік.

 Яшчэ пахаванне ў бур'янах і пень спіленага дрэва.

 Від на магілы знізу ўзгорка. Узгорак круты, але яго 45 градусаў яшчэ дазвалялі мне свабодна паднімацца па яго схілу без удзелу рук. На Пятроўшчыне быў круцейшы: там рукамі за агароджу чапляўся, каб залезці  угару.


 Адзіны помнік з эпітафіяй па-беларуску. Прычым тарашкевіцай, а не афіцыйным правапісам. Цікава, што прозвішча Капусцік часта сустракаецца на гэтых могілках. Але самае рапаўсюджанае тут: Асадоўскі (у некалькіх варыянтах на рускай мове). На заднім фоне від на ніжнюю мяжу могілак і прыватны сектар непадалёк.


 Магіла Фабіаны Канановіч з эпітафіяй на польскай мове. Тут трэба зазначыць: у Расійскай імперыі могілкі закладалі па канфесіянальнай прыкмеце  і каталікоў Мінска і ваколіц хавалі на Кальварыі ці Залатагорскіх могілках. Чарнігаўскія былі відавочна закладзены як праваслаўныя могілкі. Але Саветы адмянілі такую палітыку, і ўсе могілкі сталі змешанымі. Таму польскія эпітафіі могуць сустракацца як тут (я сустрэў толькі адну), так і, напрыклад, на Цне. Гэта пахаванне 1968 г.

 Здаецца Ягор, пахаваны тут, быў дзіцём ці падлеткам. Эпітафію разабраць не здолеў, нават з тэхнічнай апрацоўкай фота. Прашу прабачэння за гэта і мой абутак, што патрапіў у кадр.

Швідовіч Валерый 1947-49 гг. Ахвяра пасляваеннага ліхалецця ці чагосьці яшчэ?


А Занаіда Пацяранчанка загінула ў 1954 ва ўзросце 31 год. Прычына невядома ды і гінуць людзі ў любы час з розных прычын...

Паваленыя помнікі скінуты з узгорка. Як на Брылевічах. Але гэта не абавязкова вандалізм. Магчыма проста сваякі паставілі новыя, а старыя кінулі тут.

Тут, бліжэй да левай мяжы, шмат Асадоўскіх.


Сямён Асадоўскі. Магіла 1905 г. Руская эпітафія дарэвалюцыйным правапісам.

Павалены помнік 1889 (магчыма 1869, надпіс разабраць цяжка). Самая старая дата, якую я тут знайшоў.


Разнастанасць пахаванняў каля левай мяжы могілак (калі арыентавацца па ўваходу).

Старыя помнікі (бліжэй да цэнтру могілак) зыходзяць у зямлю.

На ўчастку Шэварковых недалёк ад увахода самае новае пахаванне могілак: 26.09.2018 г. Як і на іншых малых могілках, напрыклад, на Лошыцы, хаваюць прыкладна аднаго чалавека за год.

Апошні кадр з могілак. Тут неяк апрацавалі ўзгорак, але пахаванне старое. Магчыма, як і іншыя каля ўвахода дзесьці паміж 1950 і 1990 гг. І яшчэ адзін стары помнік (можа канца 19, а можа пачатку 20 ст.) які амаль сышоў у грунт.

І некалькі кадраў з Чарнігаўскай вуліцы наўздагон.

Як бачым з аб'явы на сметніцы, вываз смецця адміністрацыя могілак адкладае да вясны. Напэўна мае сэнс правесці прыватызацыю гэтай гарадской службы, бо зараз яе літаральна сняжкамі закідаць можна і яна спыніць працу... Пра сняжкі жартую, а вось пра прыватызацыю кажу сур'ёзна.


Санаторная школа-інтэрнат № 9 для дзяцей з захворваннямі касцёва-мышачнай сістэмы (дом. 46). Знаходзіцца побач з могілкамі далей у бок пачатку вуліцы. Гэта галоўная славутасць Чарнігаўскай вуліцы Мінска і, здаецца, адіная такая ўстанова горада.

Таксама цотны бок вуліцы, толькі бліжэй да пачатку. Маю ўвагу прыцягнулі яблыкі, якія яшчэ вісяць на дрэвах, калі ўжо абляцела лісце. Ураджай яблыкаў у цотныя гады - катастрофа, як казаў мне адзін дачнік Увогуле практычна ўся забудова на Чарнігаўскай - гэта прыватныя дамы і катэджы.

У гэты дзень сонейка засвяціла толькі тады, калі я ехаў дадому, таму ўсе мае здымкі былі крыху хмурыя.

Вандроўка адбылася 21.11.2018 г. Усе фотаграфіі зроблены гісторыкам А. Берастоўскім.

14.11.2018

За кадрам-2

Каб не перагружаць пост "За кадрам" новымі дэталямі вырашыў стварыць новую нататку пад працяг тэмы аб тым якімі падрабязнасцямі абраслі тыя ці іншыя паведамленні.

Крупцы

Мае заўвагі, што Крупцы - самыя чыстыя могілкі, на якіх я пабываў, выклікалі шмат крытыкі групы некрапалістаў-рэстаўратараў. Гэта група выступае супраць палітыкі уніфікацыі помнікаў і ліквідацыі агародж на старых могілках. Крытыка дапамагла мне, з аднаго боку, лепш даведацца пра адмоўныя моманты рэстаўрацыйных работ на такіх могілках, як Крупцы ці Вайсковыя (замена арыгінальных помнікаў на тыпавыя і часам нізкаякасныя, ліквідацыя магільных узгоркаў без помнікаў), а, з другога, крытыкі дапамаглі большай аўдыторыі цікаўных даведацца пра маю працу. Чорны пі-ар у некаторай ступені. Праўда, я пісаў такія рэчы не дзеля сваркі і звяртання ўвагі на сваю асобу. Я сапраўды лічыў і лічу, што пасля рэстаўрацыі Крупцы сталі самымі чыстымі са старых могілак горада. І мае фотарэпартажы з іншых могілак за 2013-18 гг. таму пацвержданне.

Татарскія могілкі


Я пісаў у паведамленні пра Татарскія могілкі, што прышлося размаўляць з падпітай моладзю, якая палічыла мяне за закладчыка наркотыкаў. Кампанія там была каля 5-6 чалавек, якія пілі ў Татарскім скверы, але на мяне звярнулі ўвагу хлопец і дзяўчына. Спачатку я падумаў: яшчэ адны "свядомыя" грамадзяне, якія будуць пытацца хто мне дазволіў займацца гісторыяй без адпаведных паперак. Але як толькі яны зразумелі, што я раблю, дзяўчына пайшла назад да кампаніі, а хлопец ўзрадаваўся магчымасці пагутарыць "за гісторыю":
-- А ў якім годзе Вавілон захапіў Іерусалім?
-- Я трымаюся думкі, што ў 607 г. да н.э. -- адказваю.
-- Правільна! А я быў у музеі ў Парыжы, бачыў там галаву Кіра Персідскага. Дарэчы, я веру, што раней на зямлі жылі волаты...
-- Вас можа здзівіць тое, у што веру я, -- адказаў я і дастаў візітку з сайтам jw.org.
-- О-о-о!! - узрадаваўся хлопец. -- А мая мама таксама са Сведкаў Іеговы. Я ходзіў на сход раней, а потым пакаціўся пад адхон...
Хлопец ўзяў візітку і вярнуўся да кампаніі. У мяне заставалася каля 10 мінут займацца могілкамі пераробленымі пад сквер. Увогуле не ведаю, што мяне стукнула пайсці на тое месца, калі мне трэба было вяртацца на работу, і свабоднага часу было каля 1 гадзіны... Можа каб пакінуць візітку з сайтам былому аднаверніку ці сыну духоўнай сястры?

Мы з джаза? Не, мы з ЖЭСа!


У паведамленні "Тады мы ідзем да вас!" я абяцаў дапісаць, чым скончыцца размова з кампаніяй, якая хацела агледзіць мае вокны дзеля выканання загадаў Прэзідэнта Беларусі. Яна нічым не скончылася, бо больш яны мне не званілі.
Аднак некалькі тыдняў таму да мяне ў кватэру пазваніла жанчына. Адчыняю.
-- Добры дзень! Я з ЖЭСа. Магу пасведчанне дастаць. -- і жанчына пачала шукаць нешта ў кішэні паліто.
-- Добра. І што вы жадаеце?
Жанчына распавяла пра "асаблівы" ЖЭС, які займаецца рамонтнымі работамі і абслугоўваннем кватэр пры ўмове заключэння кантракту на абслугоўванне і штомесячной плаце тарыфу (незалежна ад таго ёсць патрэба ў рамонце ці не). Я быў не гатовы падпісваць такія кантракты і атрымаў візітку кампаніі на сайце (www.еврожэс.бел) якой прама было паказана, што гэта камерцыйнае прадпрыемства, а не частка жылёва-камунальнай гаспадаркі. Цікава, ці дазваляюць законы Беларусі стварыць таварыства з абмежаванай адказнасцю ці акцыянернае таварыства з назвай "Адміністрацыя Прэзідэнта"?

Сустрэча на выставе "Беларусь і Біблія"

На гэтай выставе я бачыў экскурсіі, якія праводзілі вядомы амерыканскі біблеіст і археолаг Скот Керал і намдырэктара Нацыянальнай біліятэкі, А. Суша, які таксама жыва цікавіцца праблемамі біблеістыкі. Давялося праглядзець частку лекцыі беларускай гебраісткі Галіны Сініла, з якой мы некалькі год працавалі на суседніх кафедрах БДУ і якую я ведаю асабіста. Але была адна эпізадычная і вельмі цікавая сустрэча.

Калі я першы раз наведаў выставу і ўжо выходзіў разам з дзецьмі з залы, я сустрэўся позіркам з чалавекам, які назіраў за ўваходам. Гэта быў той момант, калі супрацоўніца Бібліятэкі, адказная за дапамогу новым наведвальнікам выставы, чамусьці не была на ўваходзе, і немалады барадаты амерыканец з бейджам супрацоўніка мерапрыемства спрабаваў спытацца: "Do you need any help? (Ці патрэбна вам дапамога)" у нейкай жанчыны, якая толькі ўвайшла на выставу.

Жанчына нічога не адказала і пайшла далей у залу: можа англійскай не валодала, можа не жадала ўвагі да сябе. А я як раз выходзіў і сустрэўся позіркам з амерыканцам. Мне хацелася падзякаваць за выставу, яму, пэўна, падзякаваць, што я зайшоў, але ён магчыма думаў, што я таксама англійскай не валодаю. Мы ўсміхнуліся адзін аднаму і я працягнуў руку на развітанне. Я мог сказаць "дзякуй за выставу" на англійскай, але, здаецца, нічога не казаў. Я не саромеўся, проста мае дзеці ўжо выскачылі на калідор, я спяшаўся за імі, і наша сустрэча цягнулася каля дзесяці секунд.

Пазней я выпадкова даведаўся, што гэта быў фізік-ядзершчык з МАГАТЭ нобелеўскі лаўрэят і адначасова прэсвітар царквы і ўдзельнік шматлікіх дабрачынных праектаў Кэнет Брокман.

Фота К. Брокмана на сайце https://talisman-intl-enercon.com/home/personnel/all-consultants/kenneth-e-brockman/ У жыцці ён ўжо больш пасівеўшы.

Як я пісаў раней, я не фетэшыст і не аматар збірання аўтографаў. Аднак ёсць нейкае адчуванне таго, што ўвесь свет як маленькая вёска, ці мой невялікі мікрараён Усход-1 у Мінску, дзе лёгка сустрэць знаёмага ці знаёмага тваіх знаёмых...

***
Падчас перапісу 2019 г. я зазірнуў у 8-ю мінскую гімназію, дзе я праходзіў вытворчую практыку ў 2001 г. і дзе быў стацыянарны ўчастак перапісу. Мне хацелася паглядзець ці ёсць там чэргі з жадаючых перапісацца ды і зірнуць на месца, дзе адбылося маё "баявое хрышчэнне" як настаўніка. Але гэта ўжо быў рэжымны аб'ект з турнікетамі, як у метро ці на заводзе. Я папрасіў вахцёрку пусціць мяне як былога настаўніка, запісаўся ў рэгістрацыйным журнале і стаў хадзіць па калідорах. Дакладны адрас участка я не знайшоў, але не было і ніякіх слядоў таго, што людзі з вуліцы, акрамя мяне ўвогуле заходзілі ў школу. Нарэшце адна з маладых настаўніц "засякла" мяне і, даведаўшыся пра маё жаданне паглядзець на гімназію, дзе я праходзіў практыку (пра пошук участка я прамаўчаў), павяла мяне на "дэпартацыю". Я прыняў позу арыштанта пад канвоем, склаўшы рукі за спіну і сагнуўшыся. Настаўніца зарагатала:
- Не пужайце дзяцей!
Мы абмяняліся некалькімі думкамі пра тых, каго я ведаў у 2001, пра перамены і ўжо перад турнікетамі я папрасіў:
- Калі ласка, не карайце вахцёрку за тое, што яна мяне пусціла.
- Разбярэмся, - суха адказала мая канваірка.
- Не трэба разбірацца, - цвёрда і спакойна папрасіў я.
- Добрага дня! - усміхнулася яна мне.
- І вам!
Хачу зазначыць, што крыўды на супрацоўнікаў гімназіі ў мяне не было. Усе паводзілі сябе карэктна, і гэты выпадак не з'яўляецца прыкладам "сіндрома вахцёра", пра што будзе асобная гаворка.

Маё фота гімназіі 8 г. Мінска перад пранікненнем на яе тэрыторыю.

06.11.2018

Три конца света, которые я пережил

Так вышло, что за свою жизнь я пережил три конца света. И эти события как-то почти равноудаленно произошли в моей жизни.

Скриншот поиска Google на тему "конец света". Сделан автором блога для иллюстрации.

1992 или 1993 г.
К сожалению, никак не могу вспомнить было или это 28 октября 1992 г. (согласно предсказаниям одной корейской церкви) или же 28 ноября 1993 г. (согласно расчетам Ю. Кривоногова из Церкви Великого Белого Братства). Скорее второе, чем первое. Но зато помню как провел тот вечер с младшим братом. Мы сидели дома одни и подрисовывали пошлые подробности на картинках в детских журналах. На следующее утро или, скорее всего, через несколько дней я прочитал в газете разоблачение этого конца света и благодаря этому запомнил, что именно я делал в "день страшного суда"...

Однако об этом событии я узнал не из той газеты. Листовки Белого Братства (или Церкви Лима) о конце света довелось читать за некоторое время до того в Минске. Пытался представить себе как это может быть и подумал: если Бог существует и я такой плохой, то мне однозначно "хана", лишь бы только не мучиться в судный день, а погибнуть сразу. В сам же день Х я уже напрочь забыл о конце света...

2000 г.
Следующий "день суда" выпал на то время, когда я уже участвовал в деятельности Свидетелей Иеговы, но не был таковым формально. К этому времени, мои знания о том, что именно в Библии говорится о таких явлениях как Армагеддон, День суда, ад и т. п. уже были приведены в систему. Поэтому все высказывания о датах и сроках "конца света" я уже воспринимал со скепсисом. Как раз в Минске в 1999 г. я неоднократно встречал людей, которые утверждали, что судный день начнется с приходом 2000 года. Не помню, чтобы об этом официально заявляла какая-нибудь церковь, но помню, что все эти люди были православными, причем скорее из тех, кого кто-то из социологов назвал "захожанами" (теми, кто посещает церковь от случая к случаю, по мере необходимости и исповедует свою религию формально).

Вспоминается, что в новогоднюю ночь 2000 года я сидел в своей комнате и читал книги до глубокой ночи: Новый год я уже не отмечал, а спать во время шума фейерверков не хотелось.

2012 г.
Наконец, еще один "конец света" связывали с окончанием исчисления по календарю индейцев майя, предполагаемый некоторыми на конец декабря 2012 г. Если меня спрашивали в то время, что я думаю о конце света согласно таким расчетам, я шутил, что после календаря майя наступит календарь ийюня. Если в 2000 г я допускал, что новогодняя ночь может закончиться началом событий, ведущих к Божьему суду, то мнение интерпретаторов индейских календарей я уже пропускал мимо ушей.

А какое мое мнение о Судном дне сейчас? Примерно такое. И должен признать, что никогда не пришлось жалеть, что привел свои знания о Библии в систему благодаря Свидетелям Иеговы.

Уважаемые читатели, а какие дни суда и концы света вам довелось пережить? Можно рассказать в комментариях.

Примечание: Я написал эту заметку, как часть своих воспоминаний, не ставя целью разжечь религиозный диспут.

Избранное сообщение

10 лет писанины

Когда 16 февраля 2013 года я запостил тут одну свою научную заметку , я еще не вполне представлял как дальше буду использовать этот ресурс. ...