20.03.2018

Выбор алфавита в переводе


Известный белорусский переводчик и преподаватель перевода В.С. Слепович замечал, что фраза в газете "По сообщению ВВС..." введет даже знающего английский читателя в заблуждение: он подумает не о Би-Би-Си, а о военно-воздушных силах. Но означает ли это, что любое название, нужно транскрибировать (Нью-Йорк) или переводить (Новая Зеландия) при переводе на русский и нельзя сохранять в латинице? Безусловно, нет. Хотя бы потому, что не существует строго прописанных правил передачи названий с латинографических языков на языки с кириллическим алфавитом. Скорее есть устоявшиеся традиции, часто понимаемые интуитивно переводчиком.
И все же попробуем обозначить факторы определяющие, когда можно сохранить исходное название латиницей в кириловском тексте перевода.
1. Пожелания клиента, который "всегда прав". Сюда же можно отнести внутренние правила переводческой компании.
2. Специфика текста. Например, технический условия, предназначенные для специалистов, а не широкого круга пользователей, могут подразумевать сохранение определенных имен собственных или жаргонизмов латиницей. А популярный текст - наоборот означает минимализацию жаргона и, зачастую, передачу имен собственных кириллицей ("Эйч-Ви Индастри Лимитед", например). Возможен и такой прием: название компании, бренда или технологии дается транскрипцией/переводом и в скобках при первом упоминании сопровождается оригинальным написанием, а потом - только в кириловском варианте.
3. Устоявшиеся кирилло-латинские сочетания и слова, традиционно передаваемые латиницей, к примеру, USB-порт, e-mail.
4. Уровень официальности. Как бы это странно ни звучало, но иногда клиенту не нужен высококачественный перевод. Как правило так бывает, когда ситуация носит неформальный характер, партнеры хорошо друг друга знают, а сроки требуют оперативности. Тогда вместо литературного перевода может вполне подойти скороспелый рабочий вариант с непоследовательностью передачи имен собственных, смешением стилей и другими погрешностями, которые для клиента значения не имеют. Разумееется, что уровень качества определяет заказчик, а не сам переводчик.
5. Передача адресов и реквизитов. Почтальон из Венесуэлы не обязан владет македонским языком, поэтому адреса сторон могут сохраняться на языке оригинала. Впрочем на решение переводить, транскрибировать или оставить как есть адрес могут влиять и другие факторы (например, контракт на двух языках, где адреса сторон находятся на одной странице). Что касается реквизитов, то коды банков, почтовых отделений перебивать с латиницы на кириллицу нельзя ни в коем случае.
Когда опытный водитель на дороге должен принять решение, он не следует только какому-то одному правилу дорожного движения, а взвешивает все факторы и руководствуется здравым смыслом. Также и переводчик с опытом принимает решения на основании сразу нескольких факторов, влияющих на ту или иную ситуацию. Это касается и использования латинских символов в кириллических текстах, и других проблем перевода.

16.03.2018

Не атрымалася. Апавяданне

Марыя нервова чакала, што скажа «шаман» (такая мянушка была ў загадчыка аддзела ідэалагічнай і прафсаюзнай работы). Паседжанне ішло ўжо каля гадзіны, спачатку разбіралі паперы і загады вышэйшых інстанцый, а тут Вадзім нечакана падставіў яе перад начальствам. Яна ведала, што яе могуць падставіць за вольнасці ў рабоце, але ад Вадзіма гэтага не чакала.

Справа ў тым, што год таму ён пачаў заляцацца да яе. Не ён першы, бо мужыкоў у арганізацыі хапала і мабыць палова з іх спрабавала «падкаціць» да прыгожай трыццацігадовай недаткнёнцы. Але Вадзім быў іншым. Здавалася, ён імкнуўся проста быць сябрам адзінокай дзяўчыны. Піў з ёй каву падчас перапынкаў, дапамагаў разабрацца ў новых камп'ютарных праграмах, размаўляў з ёй за жыццё, часам падвозіў дадому пасля работы і пры гэтым ніколі не спрабаваў нават дакрануцца да яе рукі. І Марыя адчула, што не можа жыць без гэтага мужчыны. Але дыстанцыю трымала далей. Ужо апякалася ў жыцці і мужчынам не верыла.

Потым Вадзіма выклікалі ў Бангладэш у камандзіроўку. Яна цягнулася два месяцы і за гэты час ён не спрабаваў звязацца з ёй, хоць ведаў яе рабочы адрас у Skype. Марыя таксама не пісала Вадзіму. Калі вярнуўся, адносіны іх неяк самі сабой сталі роўныя і дзелавыя. Пакуль не паднялося пытанне аб тым, хто будзе кіраваць новым праектам, які мог прынесці шмат «левых» грошай і арганізацыі і ўдзельнікам. Начальства выбірала паміж Вадзімам і Марыяй і тут Вадзім на чарговай планёрцы пры ўсіх падняў пытанне ці можа кіраваць такім адказным праектам чалавек, які парушае інструкцыі і пратаколы выканання работы. Ён ужо сабраў кампрамат на Марыю і падаў дырэктару, а той спіхнуў справу «шаману». Гэта магло азначаць не толькі яе адхіленне ад спраў праекта, але непрацягненне працоўнага кантракта з дзяўчынай на наступны год.

«Шаман» паглядзеў падборку кампраматных дакументаў, мацюгнуўся пры ўсіх прысутных і сказаў:

– Дзіцячы сад! Хто хоць раз не парушаў інструкцыі да пратаколы?! Ёсць пісьмовыя скаргі грамадзян на працу Марыі Пятроўны Скач?! Няма? Тады і няма чаго хвалю гнаць. Хто з прысутных збіраў гэтыя дакументы?

Вадзім маўчаў і рабіў выгляд, што вывучае дакумент, які ляжаў перад ім на стале, але яго твар збялеў ад жаху.

У гэты момант тэлефон галоўнага ідэолага зазваніў.

– Так. Разумею. Шкада. Перадам. Да пабачэння. – коратка адказваў «шаман» і, паклаўшы трубку, аб'явіў супрацоўнікам: – Наш суперграшовы праект не зацвердзілі вышэйшыя інстанцыі. Не атрымалася. Усе свабодныя.

– Не атрымалася, – падумала Марыя вяртаючыся на сваё рабочае месца.

Поўны дапрацаваны цыкл апавяданняў "Гэта Беларусь, хлопча!" (PDF) Магчымы разыходжанні з тэкстам апавядання ў блогу.

09.03.2018

Мова развіваецца.

Кожная мова свету развіваецца, калі яна не мёртвая. Беларуская - не выключэнне. З таго часу, як я скончыў школу і ўніверсітэт, мінула больш за 15 год, і літаратурная мова крыху пачала мяняцца. Справа не толькі ў тэхнічным развіцці і палітычных зменах. За апошнія гады заўважыў, як часцей адны пабытовыя словы замяняюць другія. Прывяду тры прыклады. Так правільна саступае месца слушна, замест білетаў набываюць квіткі, а ў спорце замест варатара нярэдка стаіць брамнік. Гэтыя словы - не поўныя сінонімы: слушны мае больш шырокае значэнне, чым правільны, а слова брамнік адносіцца больш да гісторыі, чым да гульняў з мячамі. Таксама не магу рабіць паўнавартасны лінгвістычны аналіз, бо сустракаю такія прыклады, як у пабытовых перапісках, так і журналістыцы, а ўзровень моўных ведаў і матывы карыстальнікаў мне невядомы. Але, верагодна, за гэтым стаіць тэндэнцыя выкарыстання больш простых слоў і замены русізмаў словамі з больш беларускім гучаннем. Вось такое назіранне.

Ілюстрацыя з сайта postawy.by

***
21 лютага 2020 года запісаў відэа на тэму "Ці знікае беларуская мова?"


Избранное сообщение

Іван Шамякін. Першы генерал

 На прасторах сусветнай павуціны ёсць малавядомае апавяданне Івана Шамякіна "Першы генерал", якое варта прачытаць многім. Акрамя м...