У мінулым месяцы я прысвяціў асобны пост гісторыі ЗША на фотаздымках. У гэты раз так жа коратка занатую некалькі вядомых выразаў, якія добра перадаюць пэўныя моманты гісторыі Злучаных Штатаў. Таксама я дадам некалькі выразаў малавядомых амерыканцаў, якія дапамогуць лепш зразумець сучаснасную Амерыку.
"Права ці неправа, але гэта мая краіна" (My country, right or wrong)
Першы чалавек, які агучыў гэту фразу, згодна розным пісьмовым крыніцам быў афіцэр марскога флоту ЗША, які вылучыўся падчас Рэвалюцыі, квазі-вайны і войн ў Паўночнай Афрыцы, Стывен Дэкацюр. Падчас абеду, які праводзілі ў яго гонар ў Нарфолку (Вірджынія) ў 1816 г. ён казаў: "Our Country! In her intercourse with foreign nations may she always be in the right; but right or wrong, our country!" (Наша краіна! У сваіх адносінах з іншымі краінамі хай будзе яна заўсёды права, але права яна ці неправа, яна наша крана!). Пазней гэту фразу ў розных варыяцыях паўтаралі іншыя людзі, вядомыя і малавядомыя.
Звычайна яе памылкова звязваюць з праявай бяздумнага патрыятызму, але не трэба забываць, што яна была агучана добра адукаваным чалавекам у высокаінтэлігентным асяродзі. Часцей за ўсё яе выкарыстоўвалі людзі, якія жадалі выразіць такую думку: "Я не згодны з дадзеным палітычным рашэннем, але для мяне гэта не нагода выступаць супраць сваёй краіны".
"Дом, які раздзяліўся" (a house divided)
Гэта фраза набыла папулярнасць дзякуючы прамове будучага 16-га прэзідэнта ЗША А. Лінкальна, які тады быў кандыдатам у сенат ад Рэспубліканскай партыі ад штата Ілінойс. Гэта прамова, ў якой ён спасылаўся на выказванне Ісуса Хрыста: "калі дом разьдзеліцца сам у сабе, ня можа ўстояць дом той" (Біблія, Евангелле падводле Марка, 3: 25, пераклад Васіля Сёмухі), стала адной з прычын яго невыбрання. Пазней, ён больш не рабіў такіх памылак і паспяхова стаў сенатарам, а потым і прэзідэнтам Злучаных Штатаў.
Вось беларускі пераклад гэтай фразы: "Калі дом раздзеліцца сам у сабе, не можа ўстояць дом той. Думаю, што гэта ўрад не пратрымаецца доўга напалову рабскі і напалову свабодны. Не думаю, што наш Саюз (федэрацыя Злучаных Штатаў - заўвага мая, А. Берастоўскі) разваліцца, але я думаю, што ён перастане быць раздзеленым. Ён стане альбо тым, альбо іншым. Альбо апаненты рабства спыняць яго распаўсюджванне і змесцяць рабства ў палажэнне, у якім грамадства будзе лічыць яго ідучым да поўнага знікнення, альбо прыхільнікі рабства распаўсюдзяць яго далей, пакуль яно не стане законным ва ўсіх штатах, старых і новых, паўночных і паўднёвых."
Яшчэ аднім перлам з той прамовы быў такі : "Мы ляжам спаць і будзем бачыць салодкі сон, што жыхары Місуры збіраюцца зрабіць свой штат свабодным, але прачнемся ў рэальнасці таго, што замест гэтага Вярхоўны суд зрабіў Ілінойс рабаўладальніцкім штатам." (поўны тэкст на англ. мове можна прачытаць тут: http://www.abrahamlincolnonline.org/lincoln/speeches/house.htm, беларускі пераклад цытат А. Берастоўскага).
Каб поўнасцю зразумець матывы Лінкальна, які зрабіў такую радыкальную прамову ў 1858 г. і так і не адмяніў рабства ў ЗША да канца свайго жыцця і прэзідэнцтва, трэба памятаць сітуацыю, ў якой яна была зроблена. Лінкальн удзельнічаў у дэбатах з сенатарам Стывенам Дугласам. Лінкальн выступаў супраць ідэі сенатара, што жыхары кожнага штата павінны самі вырашаць ці будзе дазволена ў ім рабства, ці не. Пры гэтым Лінкальн падняў сур'ёзную праблему: дазвол рабства ў адніх штатах і забарона яго ў другіх спараджала праблему масавых уцёкаў рабоў на поўнач ЗША і ў Канаду і праблему захавання роўнай колькасці "свабодных" і "рабскіх" штатаў пры пашырэнні краны. Ілінойс быў "свабодным" штатам, таму апеляцыя да неабходнасці захаваць яго такім была аргументам Лінкальна. Але Лінкальн надта прама адрасаваў праблемы, якія ўрэшце прывялі да Грамадзянскай вайны 1861-65 гг., і гэта было ўспрынята як празмерны радыкалізм. Лінкальн стаў сенатрам і прэзідэнтам, калі навучыўся ў большай ступені быць папулістам (Для параўнання: аналагічным чынам прамыя выказванні Зянона Пазняка ў Беларусі і Валерыі Навадворскай у Расіі таксама абвалілі іх палітычную папулярнасць да мінімума).
Прамова Лінкальна з спасылкай на Марка 3:25 была б напэўна забыта, калі б ён не стаў прэзідэнтам, і калі б не адбыўся сапраўдны распад краіны на дзве часткі, хоць прычынай сепаратызму Поўдня было не столькі рабства, сколькі жаданне парваць эканамічную залежнасць ад Поўначы. Цяпер фраза "дом, які раздзяліўся" стала крылатай. Яна стала назвай кіналенты, і розных артыкулаў перыёдыкі. Увогуле амерыканцы маюць тэндэнцыю выкарыстоваць гэту фразу амаль кожны раз, калі ідзе гаворка пра распад сям'і ці канфлікт у буйным калектыве.
"На Бога спадзяемся" (In God we trust)
Гэту фразу нярэдка памылкова перакладаюць "У Бога мы верым", але слова trust перадае ідэю менавіта даверу, спадзявання, а не веры ў існаванне кагосьці ці чагосці (believe). Паходжанне гэтага папулярнага слогана ідзе ў пачатак ХІХ ст, але на грошах ЗША (Поўначы) яны з'яўляюцца ў 1860-х гг. падчас Грамадзянскай вайны. Гэта лозунг перадае высокую ступень рэлігійнасці амерыканскага грамадства, бо ўсе спробы апратэставаць яго ў судах Злучаных Штатах як парушэнне светскасці дзяржаўнай улады ў ЗША поспеху не мелі. Гэты дэвіз можна сустрэць не толькі на грошах і розных афіцыйных сімвалах ЗША. Ва ўсім свеце яго расхапалі на цытаты, у якіх Бога замянілі на штосьці іншае, што дорага той ці іншай групе людзей. Так адзін бар у Мінску (Беларусь) мае дэвізам "In duck we trust" (На качку спадзяемся). Але розныя жартаўлівыя дэвіяцыі лозунга ЗША не выклікаюць ніякай рэакцыі ўлады -- ні федэральнай, ні рэгіаянальнай, ні мясцовай. Гэта сведчыць аб высокім узроўні свабоды слова ў Злучаных Штатах.
Не забудзь Перл Харбар (Remember Pearl Harbor)
Папулярны лозунг часоў Другой Сусветнай вайны, якая для Амерыкі была перш за ўсё вайной з Японіяй. Налёт японскай авіяцыі на базу ВМС ЗША на Гаваях 7 снежня 1941 г. стаў не толькі пачаткам вайны паміж Японіяй і Злучанымі Штатамі, але і масавых дэпартацый японскіх, нямецкіх і італьянскіх імігрантаў у спецпасяленні пустынных частак ЗША, а таксама іншых амерыканскіх краін.
Меньш крылатыя, але трапныя выразы.
У 2004-2005 гг. прафесар Дональд Уізенхант, які чытаў на факульцеце міжнродных адносін БДУ курс лекцый па гісторыі ЗША ад пасольства Злучаных Штатаў, сказаў такую фразу аб сваёй кране:
"America is a nation of joiners" (Амерыка -- гэта краіна далучэнцаў). Негледзячы на індывідуалізм, які характэрны многім амерыканцам, яны з'яўляюцца членамі шматлікіх клубаў і таварыстваў. Сам прафесар гаворыў, што належыў да 10-15 рознапланавых суполак.
"Ураганы -- дарагая забава. Амерыка можа сабе іх дазволіць", казаў (па-руску) амерыканец Джэймс Роўч, які жыў у Беларусі ў пачатку 2000-х гг., вучыўся ў БАТУ і актыўна ўдзельнічаў у пэўным асветніцкім праекце ў якасці валанцёра. Сапраўды, Амерыка штогод церпіць значныя эканамічныя страты з-за ўраганаў, але стабільнасць эканомікі дазваляе аднавіць страчанае (акрамя чалавечага жыцця, зразумела) у даволі хуткі час.
"Need a doctor, go to the general store. Need a coffin, go to the general store." (Патрэбны доктар -- ідзі ва ўнівермаг. Патрэбна труна -- ідзі ва ўнівермаг). Гэтымі словамі апісала былая грамадзянская афраамерыканская актывістка Эддзі Клінтан Фью тэндэнцыю канца ХІХ - пач. ХХ ст., калі жыхары сельскіх раёнаў ЗША куплялі ўсё неабходнае ва ўнівермагах, якія знаходзіліся ў бліжэйшых гарадках. Акрамя гэтага, такія ўнівермагі былі месцамі сустрэч з суседзямі Асабліва гэта было характэрна для маланаселеннага тады Поўдня. Цыт.па: Addie Found the Answer Late, but Not Too Late // Awake! July 22, 1994, vol.75, No 14, p. 19.
Святар з Нью-Ёрка Роберт Дж. МакКракен выказаў даволі прама пра пазіцыю цэркваў ЗША (і, лічу, не толькі ЗША -- А.Б.) наконт далікатных пытанняў: "We are careful not to take stands unless we know in what direction the wind is blowing" (Мы імкнемся не займаць які-небудзь бок, пакуль не ведаем дакладна ў якім напрамку дзьме вецер). Паводле: New York Times, May 30, 1955, p.14 цыт. па: What Determines the Direction That Religion Takes? // Awake! April 22, 1972, vol. LIII, No 8, p. 9.
Праект будзе дапаўняцца іншымі фразамі
"Права ці неправа, але гэта мая краіна" (My country, right or wrong)
Першы чалавек, які агучыў гэту фразу, згодна розным пісьмовым крыніцам быў афіцэр марскога флоту ЗША, які вылучыўся падчас Рэвалюцыі, квазі-вайны і войн ў Паўночнай Афрыцы, Стывен Дэкацюр. Падчас абеду, які праводзілі ў яго гонар ў Нарфолку (Вірджынія) ў 1816 г. ён казаў: "Our Country! In her intercourse with foreign nations may she always be in the right; but right or wrong, our country!" (Наша краіна! У сваіх адносінах з іншымі краінамі хай будзе яна заўсёды права, але права яна ці неправа, яна наша крана!). Пазней гэту фразу ў розных варыяцыях паўтаралі іншыя людзі, вядомыя і малавядомыя.
Звычайна яе памылкова звязваюць з праявай бяздумнага патрыятызму, але не трэба забываць, што яна была агучана добра адукаваным чалавекам у высокаінтэлігентным асяродзі. Часцей за ўсё яе выкарыстоўвалі людзі, якія жадалі выразіць такую думку: "Я не згодны з дадзеным палітычным рашэннем, але для мяне гэта не нагода выступаць супраць сваёй краіны".
"Дом, які раздзяліўся" (a house divided)
Гэта фраза набыла папулярнасць дзякуючы прамове будучага 16-га прэзідэнта ЗША А. Лінкальна, які тады быў кандыдатам у сенат ад Рэспубліканскай партыі ад штата Ілінойс. Гэта прамова, ў якой ён спасылаўся на выказванне Ісуса Хрыста: "калі дом разьдзеліцца сам у сабе, ня можа ўстояць дом той" (Біблія, Евангелле падводле Марка, 3: 25, пераклад Васіля Сёмухі), стала адной з прычын яго невыбрання. Пазней, ён больш не рабіў такіх памылак і паспяхова стаў сенатарам, а потым і прэзідэнтам Злучаных Штатаў.
Вось беларускі пераклад гэтай фразы: "Калі дом раздзеліцца сам у сабе, не можа ўстояць дом той. Думаю, што гэта ўрад не пратрымаецца доўга напалову рабскі і напалову свабодны. Не думаю, што наш Саюз (федэрацыя Злучаных Штатаў - заўвага мая, А. Берастоўскі) разваліцца, але я думаю, што ён перастане быць раздзеленым. Ён стане альбо тым, альбо іншым. Альбо апаненты рабства спыняць яго распаўсюджванне і змесцяць рабства ў палажэнне, у якім грамадства будзе лічыць яго ідучым да поўнага знікнення, альбо прыхільнікі рабства распаўсюдзяць яго далей, пакуль яно не стане законным ва ўсіх штатах, старых і новых, паўночных і паўднёвых."
Яшчэ аднім перлам з той прамовы быў такі : "Мы ляжам спаць і будзем бачыць салодкі сон, што жыхары Місуры збіраюцца зрабіць свой штат свабодным, але прачнемся ў рэальнасці таго, што замест гэтага Вярхоўны суд зрабіў Ілінойс рабаўладальніцкім штатам." (поўны тэкст на англ. мове можна прачытаць тут: http://www.abrahamlincolnonline.org/lincoln/speeches/house.htm, беларускі пераклад цытат А. Берастоўскага).
Каб поўнасцю зразумець матывы Лінкальна, які зрабіў такую радыкальную прамову ў 1858 г. і так і не адмяніў рабства ў ЗША да канца свайго жыцця і прэзідэнцтва, трэба памятаць сітуацыю, ў якой яна была зроблена. Лінкальн удзельнічаў у дэбатах з сенатарам Стывенам Дугласам. Лінкальн выступаў супраць ідэі сенатара, што жыхары кожнага штата павінны самі вырашаць ці будзе дазволена ў ім рабства, ці не. Пры гэтым Лінкальн падняў сур'ёзную праблему: дазвол рабства ў адніх штатах і забарона яго ў другіх спараджала праблему масавых уцёкаў рабоў на поўнач ЗША і ў Канаду і праблему захавання роўнай колькасці "свабодных" і "рабскіх" штатаў пры пашырэнні краны. Ілінойс быў "свабодным" штатам, таму апеляцыя да неабходнасці захаваць яго такім была аргументам Лінкальна. Але Лінкальн надта прама адрасаваў праблемы, якія ўрэшце прывялі да Грамадзянскай вайны 1861-65 гг., і гэта было ўспрынята як празмерны радыкалізм. Лінкальн стаў сенатрам і прэзідэнтам, калі навучыўся ў большай ступені быць папулістам (Для параўнання: аналагічным чынам прамыя выказванні Зянона Пазняка ў Беларусі і Валерыі Навадворскай у Расіі таксама абвалілі іх палітычную папулярнасць да мінімума).
Прамова Лінкальна з спасылкай на Марка 3:25 была б напэўна забыта, калі б ён не стаў прэзідэнтам, і калі б не адбыўся сапраўдны распад краіны на дзве часткі, хоць прычынай сепаратызму Поўдня было не столькі рабства, сколькі жаданне парваць эканамічную залежнасць ад Поўначы. Цяпер фраза "дом, які раздзяліўся" стала крылатай. Яна стала назвай кіналенты, і розных артыкулаў перыёдыкі. Увогуле амерыканцы маюць тэндэнцыю выкарыстоваць гэту фразу амаль кожны раз, калі ідзе гаворка пра распад сям'і ці канфлікт у буйным калектыве.
"На Бога спадзяемся" (In God we trust)
Гэту фразу нярэдка памылкова перакладаюць "У Бога мы верым", але слова trust перадае ідэю менавіта даверу, спадзявання, а не веры ў існаванне кагосьці ці чагосці (believe). Паходжанне гэтага папулярнага слогана ідзе ў пачатак ХІХ ст, але на грошах ЗША (Поўначы) яны з'яўляюцца ў 1860-х гг. падчас Грамадзянскай вайны. Гэта лозунг перадае высокую ступень рэлігійнасці амерыканскага грамадства, бо ўсе спробы апратэставаць яго ў судах Злучаных Штатах як парушэнне светскасці дзяржаўнай улады ў ЗША поспеху не мелі. Гэты дэвіз можна сустрэць не толькі на грошах і розных афіцыйных сімвалах ЗША. Ва ўсім свеце яго расхапалі на цытаты, у якіх Бога замянілі на штосьці іншае, што дорага той ці іншай групе людзей. Так адзін бар у Мінску (Беларусь) мае дэвізам "In duck we trust" (На качку спадзяемся). Але розныя жартаўлівыя дэвіяцыі лозунга ЗША не выклікаюць ніякай рэакцыі ўлады -- ні федэральнай, ні рэгіаянальнай, ні мясцовай. Гэта сведчыць аб высокім узроўні свабоды слова ў Злучаных Штатах.
Не забудзь Перл Харбар (Remember Pearl Harbor)
Папулярны лозунг часоў Другой Сусветнай вайны, якая для Амерыкі была перш за ўсё вайной з Японіяй. Налёт японскай авіяцыі на базу ВМС ЗША на Гаваях 7 снежня 1941 г. стаў не толькі пачаткам вайны паміж Японіяй і Злучанымі Штатамі, але і масавых дэпартацый японскіх, нямецкіх і італьянскіх імігрантаў у спецпасяленні пустынных частак ЗША, а таксама іншых амерыканскіх краін.
Меньш крылатыя, але трапныя выразы.
У 2004-2005 гг. прафесар Дональд Уізенхант, які чытаў на факульцеце міжнродных адносін БДУ курс лекцый па гісторыі ЗША ад пасольства Злучаных Штатаў, сказаў такую фразу аб сваёй кране:
"America is a nation of joiners" (Амерыка -- гэта краіна далучэнцаў). Негледзячы на індывідуалізм, які характэрны многім амерыканцам, яны з'яўляюцца членамі шматлікіх клубаў і таварыстваў. Сам прафесар гаворыў, што належыў да 10-15 рознапланавых суполак.
"Ураганы -- дарагая забава. Амерыка можа сабе іх дазволіць", казаў (па-руску) амерыканец Джэймс Роўч, які жыў у Беларусі ў пачатку 2000-х гг., вучыўся ў БАТУ і актыўна ўдзельнічаў у пэўным асветніцкім праекце ў якасці валанцёра. Сапраўды, Амерыка штогод церпіць значныя эканамічныя страты з-за ўраганаў, але стабільнасць эканомікі дазваляе аднавіць страчанае (акрамя чалавечага жыцця, зразумела) у даволі хуткі час.
"Need a doctor, go to the general store. Need a coffin, go to the general store." (Патрэбны доктар -- ідзі ва ўнівермаг. Патрэбна труна -- ідзі ва ўнівермаг). Гэтымі словамі апісала былая грамадзянская афраамерыканская актывістка Эддзі Клінтан Фью тэндэнцыю канца ХІХ - пач. ХХ ст., калі жыхары сельскіх раёнаў ЗША куплялі ўсё неабходнае ва ўнівермагах, якія знаходзіліся ў бліжэйшых гарадках. Акрамя гэтага, такія ўнівермагі былі месцамі сустрэч з суседзямі Асабліва гэта было характэрна для маланаселеннага тады Поўдня. Цыт.па: Addie Found the Answer Late, but Not Too Late // Awake! July 22, 1994, vol.75, No 14, p. 19.
Святар з Нью-Ёрка Роберт Дж. МакКракен выказаў даволі прама пра пазіцыю цэркваў ЗША (і, лічу, не толькі ЗША -- А.Б.) наконт далікатных пытанняў: "We are careful not to take stands unless we know in what direction the wind is blowing" (Мы імкнемся не займаць які-небудзь бок, пакуль не ведаем дакладна ў якім напрамку дзьме вецер). Паводле: New York Times, May 30, 1955, p.14 цыт. па: What Determines the Direction That Religion Takes? // Awake! April 22, 1972, vol. LIII, No 8, p. 9.
Праект будзе дапаўняцца іншымі фразамі
Комментариев нет:
Отправить комментарий
Примечание. Отправлять комментарии могут только участники этого блога.