Кашмар. Апавяданне.

Эвеліна Тарасаўна зняла трубку і прыняла тэлефанаграму:

«Адміністрацыя Фабрычнай акругі горада Мінска. Усім кіраўнікам прадпрыемстваў і арганізацый. У сувязі са святкаваннем чарговай гадавіны Дня абвяшчэння незалежнасці Беларускай народнай рэспублікі. Загадваем. 1. Вылучыць на ўдзел у святочным шэсці па 50 супрацоўнікаў ад кожнага прадпрыемства. 2. Забяспечыць групу удзельнікаў 5 нацыянальнымі сцягамі і 1 сцягам з сімволікай арганізацыі, а таксама банерамі, транспарантамі і плакатамі, адпаведна рэкамендацыям мінулага года. Быць гатовымі да збору заўтра ў 11.00 на традыцыйным месцы правядзення ўрачыстага шэсця.»
– Мамачкі! – ахнула Эвеліна Тарасаўна, – гэта ж у мяне толькі адна гадзіна да канца працоўнага дня, каб арганізаваць калону!
Яна схапіла тэлефон і пачала званіць у адзін аддзел за другім, але, як на ліха, ніхто не браў трубку.
Эвеліна Тарасаўна дастала мабільны і стала набіраць нумар аднаго з загадчыкаў аддзелаў, але тэлефон быў заблакіраваны: скончыліся грошы. Яна вырашыла выйсці з кабінета і сама спусціцца ў галоўны аддзел паверхам ніжэй.
Выклікала ліфт, які быў недалёка ад яе «апартаментаў» як яна жартаўліва называла свой кабінет. Ліфт прыехаў адразу і быў пустым. Эвеліна Тарасаўна таропка зайшла ў кабіну, націснула кнопку, дзверы зачыніліся і... пагасла святло.
Гэтага яна, ужо немаладая жанчына са слабым сэрцам, баялася больш за гнеў адміністрацыі акругі. Здалося, што цемра зараз раздушыць яе. Не было нават сіл галасіць і клікаць на дапамогу.

Раптам раздаўся громкі званок. Званок звінеў і звінеў, і Эвеліна Тарасаўна прачнулася.
Яна ляжала ў ложку у сваім пакоі ў інтэрнаце. Вакол было цёмна. Будзільнік на тэлефоне звінеў далей. Жанчына паднялася, выключыла будзільнік і паглядзела час. Было 4:30 раніцы. Дзесьці паўхвіліны Эвеліна Тарасаўна спрабавала зразумець навошта ёй было ставіць будзільнік на такі ранні час. І нарэшце яна ўзгадала, што павінна ісці прыбіраць офісы ў суседнім гандлёвым цэнтры. Ад вяртання да рэальнасці Эвеліне Тарасаўне стала лёгка і яна рассмяялася ад душы.

Па дарозе на работу яна спынілася каля кантэйнера для макулатуры і выкінула туды звязаны пачак учарашніх газет.
– Падары кнізе друг шанец, – прачытала Эвеліна Тарасаўна і падумала: – не буду больш купляць газеты, а то яшчэ адзін падобны кашмар я не перажыву.

Поўны дапрацаваны цыкл апавяданняў "Гэта Беларусь, хлопча!" (PDF) Магчымы разыходжанні з тэкстам апавядання ў блогу.

Memento mori. Леанід Маракоў

Пра нябожчыкаў або добра, або нічога, акрамя праўды.

Прымаўка

Леанід Маракоў у 2010-х. Гэта фота часта сустракаецца на яго старонках у сацыяльных сетках.

Я ўпэўнены, што пра пісьменніка Леаніда Маракова (1958-2016) будуць пісаць іншыя людзі, асабліва тыя, хто яго лепш ведаў асабіста. А ў маім выпадку толькі тры сустрэчы, перапіска праз Фейсбук, крыху супрацоўніцтва. Не ў маіх правілах распавядаць пра сваіх кліентаў у блозе. І няма ў мяне рысы рабіць сэлфі на фоне чаго-небудзь / каго-небудзь адметнага. Тым не менш, разумею, што павінен напісаць пра гэтага чалавека. Прычым настолькі аб'ектыўна, наколькі магу. Назаву некалькі прычын ці перадгісторый.

***
Здаецца, гэта быў 2011 г. Я працаваў у Інстытуце прадпрымальніцкай дзейнасці выкладчыкам англійскай. Падчас вялікага перапынку на завочцы (тады на вул. Пляханава 8) сігануў у сталовую на суседняй вуліцы. Праца патрабуе «паліва». Звычайна ў той сталовай хапае студэнтаў, чутны гоман і грае музыка. Але ў гэты раз выключэнне. У сталовай акрамя мяне толькі кампанія з 20-30 чалавек, якія сабраліся ў сярэдзіне, паставіўшы сталы квадратам. Сядзяць ціха, размаўляюць шэптам. Пытаюся ў касіркі, што гэта.
– Памінкі. Яны заказалі сталовую толькі сёння, таму мы і не маглі зачыніцца.

Я адшукаў свабоднае месца ля акна на вуліцу. Ежы набраў шмат. Еў доўга, на пару спазняўся, але як вырас у беднай сям'і, то пакінуць ежу не мог. І слухаў прамовы і тосты.

Высветлілася, што памёр чалавек, які працаваў на адным заводзе. Ён быў нашчадкам пісьменніка Буніна. І размова ішла не толькі пра добрыя рысы нябожчыка, але і пра літаратуру. Я тады падумаў, што несправядліва, калі чалавека памятаюць толькі таму, што яму пашанцавала быць нашчадкам каго-небудзь вядомага. І яшчэ падумаў: але ж забудуць усё роўна пра гэтага чалавека, тыя хто яго памінае. А ён калісьці існаваў, штосьці рабіў... Потым я зноў пабег на работу і даў нырца ў паўсядзённае жыццё. А думкі засталіся.

Другая гісторыя адбылася год ці два таму. Праз сацыяльныя сеткі мне прыйшло запрашэнне ўшанаваць памяць Арнольда Пячэрскага, бізнесмена, мецэната і апазіцыйнага палітычнага дзеяча, які трагічна загінуў у 1999 г. Разумеючы, што акцыя будзе ўключаць элементы таго, у чым маё сумленне мне не дазваляе ўдзельнічаць, я вырашыў напісаць пра яго артыкул у Вікіпедыю. І заўважыў, што інфармацыя пра яго жыццё ў Інтэрнэце практычна адсутнічае. Не знайшоў пра яго нічога і ў Нацыянальнай бібліятэцы. Не атрымаў дадзеных і па запыту да яго сяброў і аднадумцаў. Склалася ўражанне, што галоўнай заслугай чалавека стала яго трагічная смерць. Гэта навяло мяне на думку, што памяццю пра памерлага лёгка маніпуляваць.

Гэта выводзіць на трэцюю гісторыю, пра якую – пару сказаў. У адным беларускім гарадку жанчыну, што памерла ад анкалогіі, сваякі вырашылі пахаваць паводле праваслаўных традыцый, нягледзячы на тое, што яна пры жыцці вызнавала іншую веру і да Праваслаўя ставілася адмоўна. Нябожчыцы ў труне паклалі ў руку крыж і іншыя праваслаўныя атрыбуты, цыкнуўшы на яе мужа, які заўважыў, што яна была супраць гэтага. Яе сяброўка і аднаверніца выкінула іх, але сваякі зрабілі гэта ізноў і правялі пахаванне як ім падабалася.

Многія мае знаёмыя, калі іх запытаць, якіх сучасных беларускіх пісьменнікаў яны ведаюць, могуць узгадаць С. Алексіевіч, дадаўшы ёй тытул «гэтая, як яе». Маракова з маіх невіртуальных знаёмых не ведае ніхто. Такім чынам я маю некаторы абавязак перад памяццю калегі і чалавека, які зрабіў пэўную адметную працу.

Нас «пасябраваў» Фейсбук

У Фейсбуку ёсць сістэма, якая «сватае» табе каго-небудзь у сябры з ліку сяброў тваіх сяброў і цябе каму-небудзь пакрысе. Такім чынам Л. Маракоў даслаў мне запыт сябраваць у 2015 г. Я прыняў. Потым часам чытаў яго апавяданні. Пісьменнікаў шмат. Чытачоў пакуль больш. Пакуль. Бо чытаюць штосьці даўжэй за эсэмэску ўсё менш і менш людзей. Я чытаць люблю. Маракоў пісаў цікава, але быў для мяне яшчэ адным пісьменнікам сярод тысяч іншых.

І аднойчы Леанід Уладзіміравіч напісаў пост, у якім выказаў рэзкія думкі пра арабаў. Падабаецца каму з яго сяброў ці не, але гісторык Л. Маракоў быў расістам. Мае погляды як раз супрацьлеглыя. Але спрачацца з ім жадання не было. У гэты час я ўжо добра зразумеў свабоду думкі, як неабходнасць, і перагарэў у жаданні камусьці штосьці даказаць. Таму да яго крыху пакрыўджанага фан-клуба з крытыкай, я не далучыўся. Тым не менш, было цікава даведацца што пабуджае чалавека ненавідзець людзей іншай культуры. Наступным ранкам напісаў асабістае паведамленне. Запытаўся чаму ён так лічыць. Маракоў здзівіўся, што я нічога пра яго не ведаю і запрасіў у госці. Я адказаў, што мой свабодны час непрадказальны (так і ёсць), але паспрабую наведаць яго па магчымасці.

Потым было некалькі спробаў заехаць да яго. У мяне быў заказчык недалёка ад яго кватэры на Нямізе і часам я меў магчымасць забегчы да пісьменніка пасля спраў. Аднак у Фейсбуку яго тады не было.

Нарэшце з'явілася добрая нагода. Маракоў выдаў рэпрадукцыю 2-х старых карт Мінска. Мне былі патрэбны такія. Як раз атрымаў грошы за заказы і знаходзіўся недалёка. Ён быў у Фейсбуку. Напісаў яму, прычым упершыню – на беларускай. Ён мне выслаў свой нумар мабільнага. Праз палову гадзіны я ўжо званіў у дамафон.

Сустрэчы і супрацоўніцтва.

Калі мяне пытаюць, чым я займаюся, я не ведаю з чаго пачаць. На пытанне «якая ваша прафесія?» адказваю лягчэй – у мяне іх шмат. Першы раз мы з Леанідам Уладзіміравічам прасядзелі да вечара. Пілі каву, размаўлялі пра карту, якую я купіў, мой блог, магчымасць выдання маіх кніг на паперы, рэлігію, палітыку, астраномію... Мой суразмоўца ажывіўся, калі даведаўся, што я перакладчык на англійскую. Вырашыў скарыстацца маімі паслугамі. Трэба было перакласці некалькі яго кароткіх апавяданняў, якія ён хацеў апублікаваць у ЗША.

І вось я перакладаю два яго апавяданні. Пра цану дамовіліся туманна, але ёсць надзея вярнуць тыя грошы, што аддаў за карту (каля 10 долараў). Нягледзячы на тое, што Л. Маракоў спрабаваў паставіць сябе як папулярны і паспяховы пісьменнік, якому трэба зрабіць значную зніжку, я не мог не бачыць, што жыве ён бедна, хоць і ў шматпакаёвай кватэры ў прэстыжным доме. Бачыў і што грошай яму не хапае. Нарэшце яны з'явіліся і за работу я вярнуў большую частку сваіх «інвестыцый» у карту. Правяраў ён пераклад уважліва і строга. Нават чапляўся да некаторых сказаў – ніколі б не жадаў такога начальніка – але я стараўся сумленна. Ды й цікава было яго перакладаць. І ў Маракова прабудзіўся апетыт на новы заказ.

– А што калі я вам зраблю рэкламу? – прапанаваў ён.
Ён сфатаграфаваў мяне на фоне карты ГУЛАГа і зрабіў пост пра мае паслугі. Я павінен быў перакласці яшчэ адно апавяданне і даць яму зніжку. Але я вырашыў перакласці яму апавяданне бясплатна і адправіў вынік праз Фейсбук.

Я ў Маракова. Фота з яго старонкі ў Фейсбуку

Тым не менш, было жаданне сустрэцца зноў. Калі бізнес у чарговы раз закінуў мяне на пр. Пераможцаў, я патэлефанаваў яму і напрасіўся зайсці. Была нядзеля. Напэўна толькі ў той дзень я зразумеў яго трагедыю. Ён быў стомлены больш звычайнага, ледзь трымаўся на нагах. Маракоў яшчэ памятаў, што я яго перакладчык, але задаваў пытанні, якія выдавалі, што ён зусім не памятаў нашых папярэдніх размоў і яго мозг «выгараў». У гэты раз Леанід Уладзіміравіч заявіў, што мае пераклады не спадабаліся яго партнёрам у ЗША. Мы разам шукалі памылкі, нарэшце знайшлося да чаго зачапіцца: у адным апавяданні зліпліся два абзацы ў адзін. Я падумаў, што праблема не ў маім перакладзе, а ў яго жаданні «закругліць» нашы сустрэчы. У мяне было жаданне выкупіць дадатковым бясплатным перакладам пэўную інфармацыю па ахвярам сталінскіх рэпрэсій, якую, як ён сцвярджаў, ён меў на камп'ютары. Таму я скінуў яму свой адрас у Skype і пацвердзіў гатоўнасць працаваць над магчымымі недахопамі сваёй працы.

Ніхто з ЗША мне не напісаў. Хутчэй за ўсё, ніякіх амерыканцаў, гатовых надрукаваць пераклады, не існавала. Але мы з Л. Мараковым засталіся сябрамі па Фейсбуку. Часам мы перапісваліся. Мае пераклады ён дадаваў да пастоў з апавяданнямі.

Хвароба і смерць

У верасні 2016 года Маракоў злёг з пухлінай галаўнога мозга. Гэта стала вядома прыкладна праз месяц. Калі ў снежні ён памёр у рэанімацыі ніхто не мог яму дапамагчы. Часткова я пішу гэтыя радкі таму, што не дапамог яму у апошнія месяцы яго жыцця. Праблема жыцця ў вялікім горадзе ў тым, што часу не хапае і адносіны з людзьмі прыносяцца ў ахвяру паўсядзённым справам. Я ўсё збіраўся пералічыць грошы на рахунак, які адкрылі для яго ў банку, але так і не паспеў У дзень смерці Маракова, 17 снежня 2016 г., па іроніі лёсу я рабіў вусны пераклад вясельнай цырымоніі ў Доме шлюбаў на Камуністычнай.

Цырымонія развітання з Л. Мараковым у саборы Пятра і Паўла. Крыніца фота: http://budzma.by/news/razvitannye-z-lyeanidam-marakovym-fota.html

Я думаў ці ісці мне на яго пахаванне, якое мела быць у суседняй з яго домам царкве, але паколькі я не ведаў яго сям'ю і сяброў і не стаў б удзельнічаць у набажэнстве, то палічыў, што быў б там чужым чалавекам. І вырашыў, што лепш напішу пра яго. Што і раблю.

Маракоў як гісторык

Жыццё і смерць Леаніда Маракова маюць свае загадкі. Напрыклад, як можна было «праспаць» неаперабельную пухліну за некалькі месяцаў пасля яго інсульту у пачатку 2016 г. перад паўторнай шпіталізацыяй у верасні таго ж года – проста не ведаю. Але яго прыватнае жыццё пакідаю тым, хто мае больш цікаўнасці да сенсацый, а мой блог – навуковы.

Маракоў быў бізнесменам, які ў канцы 1990-х зацікавіўся тэмай сталінскіх рэпрэсій, пасля таго як даведаўся пра лёс свайго дзядзькі, паэта Валерыя Маракова, ахвяры гэтых рэпрэсій. Мне мала вядома пра метады работы Маракова, бо пра яго, як гісторыка, не шмат падрабязнай інфармацыі. Тым не менш, дакладна вядома, што Леанід Уладзіміравіч збіраў біяграфіі асоб, якія пацярпелі ад сталінскіх і іншых рэпрэсій савецкага часу, і публікаваў іх. Таксама публікаваў і звесткі пра тых, хто гэтыя рэпрэсіі ажыццяўляў («Ахвяры і карнікі»). З часам зацікавіўся гісторыяй вуліц Мінска. У апошнія гады жыцця яго інтарэс паступова пераключыўся на нейрабіялогію і генетыку.

Л. Маракоў і пісьменнік А. Сыс. Фота са старонкі Л. Маракова ў Фейсбуку

Інфармацыю ён збіраў, верагодна ў іншых гісторыкаў, супрацоўнікаў бібліятэк, асабліва Нацыянальнай, і, згодна яго ўласным словам, у калекцыянераў антыкварыята і сведкаў падзей. Частку кніг ён выдаў за свой кошт. Адна кніга была выдадзена за грошы Беларускай праваслаўнай царквы («Рэпрэсаваныя святары»), яшчэ адна – за дзяржаўны кошт («Галоўная вуліца Мінска»).

Леанід Маракоў здолеў не толькі апублікаваць малавядомыя факты, але і прааналізаваць іх. Так ён параўнаў даты смерці некаторых дзеячоў культуры і высветліў, што ў гэты дзень праводзіліся масавыя растрэлы. Таксама Маракоў выявіў хвалю самагубстваў сярод супрацоўнікаў карных органаў пасля смерці Сталіна, пра што мала хто іншы пісаў.

Маракоў як пісьменнік

Адначасова з засваеннем гісторыі як навукі, Леанід Маракоў пісаў мастацкія апавяданні. Яны цікавы не толькі ў літаратурным плане. Іх каштоўнасць, як і ў Тургенева і Салжаніцына, у тым, што ён пераважна не выдумляў змест сваіх апавяданняў, а запісываў як было. Звычайна апавяданне ідзе ад трэцяй асобы (пераважна гэта хлопец Санька), за якой стаіць сам Маракоў. Таксама ў некаторых апавяданнях ідзе гаворка пра сад, вобраз якога аўтар узяў з успамінаў пра сад сваёй бабулі ў Козыраўскім пасёлку (цяперашні раён чыгуначнай станцыі «Мінск-Паўднёвы»). Зразумела што розныя пагоні, самагубствы і т. п. ў яго творах – гэта мастацкі элемент. Але многае іншае – тое, што адбылося з аўтарам насамрэч у той ці іншай форме. Такім чынам, яго апавяданні дапамагаюць лепш зразумець жыццё эпохі 1960-80-х гг.

Негледзячы на рэкламу Маракова як аўтара, які піша па-беларуску, ён пісаў свае творы на рускай. Але беларускай валодаў даволі добра для чалавека, для якога, хутчэй за ўсё, руская была роднай.

Пісаў Леанід Уладзіміравіч і вершы. Згодна яго ўспамінам, ён напісаў адзін верш пра каханне яшчэ ў шостым класе. Сустракаўся яшчэ адзін кароткі верш і на яго стужцы ў Фейсбуку.

На яго творах адбілася яго цікаўасць да фізікі, біялогіі і іншых дакладных навук. «Розум» у апавяданнях і пастах Маракова нярэдка перадаецца вобразам «нейронаў». Яшчэ адзін фізічны перл: «спаліць да атамаў / распыліць на атамы» Таксама яго характэрная рыса, як аўтара – перадаваць думку кароткімі сказамі. Маракоў прызнаваўся, што не любіць і не ўмее апісваць прыроду (хоць часам гэта рабіў) і таму, яго апавяданні больш вакол дзеянняў людзей, чым апісання сітуацыі.

Маракоў як мікраблогер

З акаунта Маракова УКантакце

З 2014 па 2016 г. Леанід Маракоў вёў старонку ў Фейсбуку. Быў у яго і акаунт УКантакце, але ён ім практычна не карыстаўся, і ў Аднакласніках, дзе ён пераважна ставіў падабайкі фотаграфіям прыгожых паненак. І Фейсбук стаў для Маракова эвалюцыяй ад вучонага і літаратара да блогера. У 2014 г. ён пачынаў з паведамленняў пра свае кнігі і рабіў рэпост некаторых сваіх ан-лайн артыкулаў і інтэрв'ю. У 2015 г. у Маракова стала расці кола сяброў дзякуючы яго актыўнасці ў групах, у асноўным прысвечаных крытыцы палітыкі Пуціна. Там ён знайшоў сваю аўдыторыю чытачоў, якія рэгулярна чыталі яго кароткія паведамленні пра палітыку, нейрабіялогію, ўрыўкі з яго навукова-гістарычных твораў і асабліва яго кароткія апавяданні пра каханне, жыццё, сталінскія рэпрэсіі. Пісаў Маракоў і крытыку Пуціна, якога звычайна называў Палатным эзопавай мовай, і сітуацыі Расіі ўвогуле (звычайна апісана як Мардор ці Эрэфія). Крытыкаваў праблемы асцярожна, але чытачам падабалася. Яго пасты з другой паловы 2015 па 2016 г. набіралі сотні падабаек.

Шапка акаунта Л. Маракова ў Фейсбуку

Тут варта зазначыць вось што. Праца вучонага сама сабой не заўсёды цікавая шырокаму колу карыстальнікаў Інтэрнэта. Пісьменнікаў таксама не так актыўна чытаюць. Калі я ў пачатку 2016 г. пазнаёміўся з Мараковым асабіста, яго рэйтынг запытаў у месяц у Яндэксе быў 52 на рускай і 4 на беларускай мове. Вядома, што шукаюць пісьменнікаў і іх творы не толькі па прозвішчу, але ўтрымацца ў фаворы чытача ў эпоху сацыяльных сетак даволі цяжка. І ўзнікае праблема залежнасці ад падабаек. Калі ты проста пішаш і публікуеш, а рэакцыя чытача бывае рэдкай, то звычайна ты пішаш для сябе. А калі рэакцыя чытача прыходзіць амаль імгненна ў форме падабайкі ці каментарыя, то ёсць эфект падобны наркатычнаму: эйфарыя пры наяўнасці руху вакол паста, ці «ломка» пры зніжанай або ніякай актыўнасці. Я не ведаю, як з гэтым спраўляўся Маракоў, але за 2014-15 гады яго стыль паступова набыў блогерскую афарбоўку: гэта ў меншай ступені стала наратыўным апісаннем чаго-небудзь ад трэцяй асобы і ў большай – кароткімі паведамленнямі пра сябе, дзяцей ці што-небудзь далёкае ад строгай навукі. Гэта не добра і не дрэнна – проста гэта розная стылістыка, розныя акцэнты  і г. д. Аднак менавіта як мікраблогер стаў вядомы гісторык і пісьменнік Леанід Маракоў

Абмежаванні Маракова, як вучонага, пісьменніка і чалавека

Цяпер трэба зазначыць і аб'ектыўную абмежаванасць поглядаў майго калегі як гісторыка. Справа ў тым, што гісторыя – такая ж складаная навука як і квантавая фізіка. У гісторыі ёсць свае законы, якія не маюць дачынення ні да якіх палітычных поглядаў ці іншых асабістых перакананняў. Я толькі рад, што Маракоў, былы фізік і бізнесмен, здолеў зрабіць значны ўнёсак у вывучэнне зусім іншай навукі. Але яго ўяўленні былі абмежаваны ведамі ў вобласці рэпрэсій у СССР. Рэпрэсіі ў іншых краінах свету, такіх як ЗША, Рэспубліка Карэя, ці Францыя былі, верагодна, яму невядомы. Магчыма таму Леанід Уладзіміравіч меў крыху ідэалістычны погляд на заходнееўрапейскія каштоўнасці. Верыў, што паступова ўсе цывілізацыі прыйдуць да заходняй дэмакратыі эвалюцыйным шляхам. І тыя, што будуць буксаваць – адамруць. І гэта вера ў чалавечы прагрэс была і ў яго пастах, і ў мастацкіх творах.

Праўда, Маракову была ўласціва пэўная гібкасць. Падчас нашай апошняй «жывой» сустрэчы я ўзгадаў пра рэпрэсіі ў сучаснай Паўднёвай Карэі і пра абыякавасць да іх многіх з тых, хто лічаць сябе барацьбітамі за свабоду. На стомленым твары старога пісьменніка я ўбачыў моцны дакор гэтым людзям. Значыць Маракоў мог яшчэ многаму навучыцца, як гісторык і публіцыст...

Былі і памылкі тэхнічныя. У карце Мінска, якую я купіў у аўтара «Галоўнай вуліцы», былі некаторыя недакладнасці. Маглі быць і іншыя памылкі, але гэта толькі плюс. Не памыляецца той, хто нічога не робіць.

Маракоў быў вельмі ветлівы і гасцінны чалавек. Але з размоў і кароткага супрацоўніцтва з ім я зразумеў і яго вялікую патрабавальнасць. Думаю, не толькі да іншых, але і да сябе.  Калі б такі чалавек кіраваў калектывам, мабыць аб ім засталася не толькі добрая памяць. Але ён стаў вядомым у пэўных колах як гісторык і пісьменнік, ад якога мала хто залежыў і які дабіўся сваіх вынікаў уласнай працай. Можна сказаць, што чалавек жыў, працаваў, і, на жаль, памёр на сваім месцы...

Таксама ён не з тых, каго можна назваць сціплым чалавекам. Мне віртуальна вядомы некалькі беларускіх вікіпедыстаў, якія зрабілі практычна такую ж работу, што і мой калега па пяру (ці лепш казаць – клавіятуры) і не атрымалі за гэта нічога, хоць  ім, на мой погляд, за гэта трэба даваць дзяржаўныя ўзнагароды. Калі б хто-небудзь з іх паміраў у рэанімацыі, гэта прайшло б міма СМІ і шырокай грамадскасці. Маракоў здолеў «раскруціць» свой талент і свае дасягненні. У англічан ёсць такі выраз – put your best foot forward («паказаць сябе з найлепшага боку», літаральна – «выставіць наперад лепшую нагу»). Гэта пра Леаніда Ўладзіміравіча. Як былы бізнесмен, ён умеў звярнуць увагу на свой прадукт і сваю працу. Грошай не зарабіў, але стаў вядомым па-за межамі навукова-даследчых колаў. Але, як я ўжо казаў, увага іншых (і яе варыянт – падабайкі ў сацсетках) можа быць як наркотык. Яна можа прымушаць думаць пра сябе больш, чым варта. Аднак я б не назваў несціплага пісьменніка Маракова хвалько. Ён умеў звярнуць на сябе ўвагу, але ведаў пэўную меру. Ён не ставіў сам сабе падабайкі. І не хваліўся кожным дасягненнем як пяцігадовы хлопчык (бачыў такое ў некаторых іншых творчых людзей і гісторыкаў). Мабыць часткова гэта было звязана з тым, што пэўная вядомасць да Маракова прыйшла ў сталасці, якая пераходзіла ў старасць.

Урокі Маракова

Лёс Маракова прымусіў мяне яшчэ раз задумацца над тым, як я жыву і працую. Жыццё і смерць гэтага пісьменніка дапамаглі мне зразумець лепш наступнае.

1. Яго ўменне пісаць кароткія і трапныя сказы пабуджае мяне таксама вучыцца пісаць лаканічней.

2. Я зразумеў, што трэба кантраляваць аб'ёмы працы, якую робіш. Цяпер я рэдка перакладаю па начах, нават калі гаворка ідзе пра тое, каб не паспаць толькі 2-3 лішнія гадзіны.

3. Я зразумеў, што нельга марнаваць шмат часу на малаважныя размовы ў сацыяльных сетках і спрабаваць займацца вялікай колькасцю розных навуковых тэм. Заўсёды можна не паспець даць неабходную ўвагу дзецям ці скончыць варты навуковы праект. І не факт, што той, хто ставіў табе падабайкі, дапаможа гадаваць тваіх дзяцей ці завяршыць кінуты праект.

4. Я даўно разумею, што спрабаваць дасягнуць славы – справа пустая. Але трагедыя майго калегі, які за свой кошт выдаваў большасць сваіх кніг і памёр амаль жабраком, нагадала мне яшчэ адзін жорсткі момант рэальнасці: гісторыя і літаратура – гэта не тое, на чым лёгка зарабляць грошы. Часткова таму я не спрабую зрабіць іх цэнтрам свайго жыцця.

5. У маім жыцці былі пісьменнікі, якім не пашанцавала стаць вядомымі. Аднаго з іх ужо няма на свеце, ведаю дакладна. Таму ў мяне ёсць абавязак не забыць не толькі Маракова. Я падумаю, як лепш гэта зрабіць.


Гл. таксама: Хачу яго памятаць

День Победы?

Примерно год назад смотрели с сыновьями ролик в Интернете, где рассказывалось как немцы для россиян делали скоростной поезд. Услышав, "немцы", мой старший сын, который тогда ходил в сад, сказал:
- Ой-ё-ёй. Ведь они плохие.
О том, как у мы разрулили эту ситуацию, скажу чуть позже, а сейчас еще несколько историй.
Я учился в в печинской школе № 7 г. Борисова. Начало 1990-х гг. Кажется, это был седьмой класс, но не помню точно. Двое моих одноклассников наклеили на свои красные повязки дежурных свастики, нарисованные на белых бумажных кружочках, ходили по классу, вытягивали руки в нацистском приветствии и говорили о себе любимых:
Александр, Шульц - СС!
Им, конечно, досталось от классной, но это был далеко не единственный случай такого творчества на красных повязках в нашей школе. Поэтому одна из завучей при "разборе полётов" нашего класса упомянула и про эту проблему. С её слов такой "эсэсовец" во время воспитательной беседы в кабинете директора оправдывался:
- А чё такое? Гитлер - крутой чувак...
Это было в период, когда воспитательная работа в моей стране перестала быть идеологической. Когда я заканчивал ту же школу в 1996 г. патриотизм снова стали активно внедрять в воспитательный рацион школьников. Тогда я был уже в другом классе, т. к. в предыдущем надо мной слишком часто издевались хулиганы, но это просто лирическое отступление... В классе идет дискотека. Танцуем в кругу. Один из парней выкрикивает фразу:
- Алес сюзанен нахенмаль... (именно так она звучала в его исполнении, он говорил, что это значит по-немецки "а теперь все вместе", думаю, что это какое-то искажение, но из песни слова не выкинешь)
- Зиг хайль! - ответили хором многие парни из круга.
В моей жизни преподавателя английского было несколько околофутбольных националистов. Только один из них утверждал, что разделяет многие положения идеологии Гитлера. Я достаточно вежливый человек, чтобы не использовать в их адрес слова "фашист" ибо те, с кем я работал, себя ни фашистами, ни нацистами не считали. (Один из них охарактеризовал себя так: "я анти-антифашист"). Но настенные откровения во многих подъездах моего родного города Минска дают понять, что немало юных минчан чтят нацистскую символику (впрочем зачастую как славянский "коловрат" без привязки к нацизму) и признают себя фашистами.
Интересно, что минимум в двух случаях юных национал-радикалов загнали в патриотическую проправительственную организацию "Белорусский республиканский союз молодежи" (БРСМ). Дело вот в чем. От педагогов часто требуют формальных показателей по множеству различных вопросов. Участие в патриотических организациях и мероприятиях - только один из них. И получается, что проще добиться стопроцентного участия в пионерской организации или БРСМ класса или группы, чем заставить учащихся сдать деньги на ремонт класса или горячее питание. Возможности заставить вступить в такие организации на основании закона отсутствуют, и часто вопрос решается запугиванием (не поступишь в вуз, вызовем к директору, отчислим из вуза, выгоним из общежития) за которым почти всегда стоит откровенный блеф или элементами поощрения. Например, "ребята, кто хочет получить такие красивые галстуки, приносите завтра по 1.50" или "членам предоставляется новогодний подарок, скидка в клубе,  место в общежитии". Возвращаемся к вопросу. В двух известных мне (правда в пересказе, но из надежных источников) случаях в БРСМ загнали национал-радикалов. В одном из них радикала поставили во главе первичной ячейки, хотя он открыто выражал полунацистские замашки и даже приветствовал одно время преподавателей гитлеровским салютом.
На это можно сказать, что дети взрослеют и умнеют. Частично соглашусь. Но вернемся к моей первой истории. Порой я бываю чрезмерно строг со своими детьми. Но когда они выражают взгляды, с которыми я не согласен, я стараюсь рассуждать. Я напомнил старшему сыну, что члены группы Scorpions, песни которой он любит и под песни которой я укачивал его в первый год его жизни, - немцы. Потом рассказал о мужестве наших единоверцев в Германии времен нацизма, отказывавшихся воевать и даже произносить нацистское приветствие.
А затем мы посмотрели выборочно несколько видеокадров. О том, как люди самого разного возраста говорят об особом избранном положении русских как нации, о том, как какая-то немолодая женщина в России в актовом зале некой школы (или чем-то подобном) призывала православных русских тыкать половой тряпкой в лицо тем, кто с ними не согласен. Материалов о том, как люди в других странах бывшего СССР считают русских  недочеловеками, не нашел, но объяснил своими словами. Напоследок почитали стихотворение "Моя Германия" одного немецкого поэта-антифашиста. В конце предложил сыну сделать вывод.
- Все эти люди, о которых мы смотрели, похожи на фашистов?
- Да.
- Можем мы с уверенностью сказать, что фашизм победили в 1945 г.?
- Нет.
Я не поощряю смотреть с детьми видео, содержащие подобные призывы. Я хорошо знаю что повредит моим детям, а что нет и в каких пределах, но все дети уникальны и кому-то мой опыт совсем не подойдет. Однако думаю, многие мои читатели поймут почему для меня 9 мая что-то среднее между просто выходным днем и днем скорби по погибшим родственникам, но никак не праздник победы добра над злом...

Непаслухмяны бычок

Публікую адну з казак, якія я распавядаю сваім дзецям перад сном. Гэта самая папулярная, і можа каму-небудзь спадабаецца таксама.

Усякае пакараньне ў цяперашні час здаецца ня радасьцю, а журбою; але пасьля навучаным празь яе дае мірны плод праведнасьці.

(Біблія. Да Габрэяў 12:11, пер. В. Сёмухі)

У Новым свеце браты Данік і Любчык сталі фермерамі. На ферме братоў жылі каровы, быкі, козы, авечкі і розныя іншыя жывёлы. Але найбольшую увагу патрабаваў рыжы непаслухмяны бычок Неслух, які належыў Любчыку. Неслух таму і быў Неслухам, што не слухаўся Любчыка і рабіў, што хацеў.

Так аднойчы ён вырашыў праверыць сваю сілу, разагнаўся і стукнуў рагамі плот паміж дамамі Даніка і Любчыка. Дошкі плота разляцеліся ад удара, а Неслуху гэта спадабалася і бычок разламаў плот яшчэ ў некалькіх месцах. Данік з Любчыкам доўга рамантавалі плот замест таго, каб адпачываць на беразе ракі.

Іншым разам бычок убачыў вялікае люстэрка, якое Данік купіў у горадзе і паставіў звонку свайго дома, пакуль заносіў астатнія пакупкі на кухню. Неслух убачыў сябе, і яму здалося... што там яшчэ адзін бычок. Неслух вырашыў яго забадаць і паскакаў на свае адлюстраванне. Любчык быў у полі побач з домам, а Данік на кухне, калі яны пачулі звон разбітага шкла. Неслух стаяў сярод друзачкаў побач з паваленай рамай і не разумеў, куды дзеўся той бычок, з якім ён хацеў бадацца. Доўга браты прыбіралі друзачкі са двара.

Каб бычок Неслух разумеў, што так нельга сябе паводзіць яго гаспадар Любчык прывязываў яго да дрэва. Вяроўкі хапала толькі каб скубсці траву вакол дрэва і лісцікі на ніжніх галінках. Бычок мычаў, яму вельмі не падабаўся такі стасунак. Але Любчык цярпліва выхоўваў бычка. За дрэнныя паводзіны Неслух стаяў прывязаны да дрэва ў той час, як іншыя бычкі скакалі на лузе. А за кожны паслухмяны ўчынак ён атрымліваў моркву ці цукар.

Паступова Неслух падрос і стаў добрым і паслухмяным быком, які шмат дапамагаў Даніку і Любчыку па гаспадарцы. Яго ўжо не называлі Неслухам. Данік і Любчык называлі яго Круты.

Крыніца фота: http://malutka63.ru/photo/foto-zhivoy-prirodi-leto-2013.html

Перевод с перевода

Допустимо ли переводить с другого перевода? В некотором смысле это можно сравнить со снятием ксерокопии с другой ксерокопии: это безусловно хуже, чем с оригинала, но иногда неизбежно при отсутствии оригинала. (Кто учился в вузе или колледже мог с этим сталкиваться).

Может случиться, что актуально перевести определенный материал, уже однажды переведенный на тот или иной язык, но нет переводчика, хорошо знающего язык оригинала, а есть только те, кто может перевести с перевода. Либо же услуги переводчика с оригинала слишком дороги по сравнению с вариантом перевести с перевода. Большинство переводов Библии на белорусский язык являются переводами с переводов. Но эти переводы позволяют многим читать эту книгу на родном языке, что придает труду данных переводчиков особую важность. Что же надо учесть при переводе с перевода?

1. По возможности, надо использовать разные переводы в качестве исходного текста. В трудных ситуациях стоит проверить варианты перевода сложных слов или фраз оригинала с помощью доступных словарей и справочников.

2. Не нужно выдавать перевод с перевода за перевод с оригинала. Это может быть легко заметно людям, знакомым с языком оригинала. Так однажды мне довелось прочитать рассказ «Знак беды» Василя Быкова в английском переводе Найджела Кои. На обложке книги было указано, что это перевод с белорусского, но детали передачи имен собственных, выдавали с головой, что рассказ переводился с русского перевода. Например, название деревни Krinki, а не Krynki в переводе указывает, что это слово не могло быть взято с белорусского оригинала, где после буквы «р» всегда «и» заменяется на «ы». Если есть опасение, что перевод с перевода будет воспринят необоснованно скептично, есть компромиссный вариант: указать на какой язык был осуществлен перевод и каким переводчиком.

Не боги горшки обжигают. Порой перевод с перевода является единственным приемлемым вариантом в определенных условиях. И соблюдение вышеуказанных советов поможет сделать его лучше.

Иллюстрация: sfnd.fr