Они добились успеха.

Назрела необходимость добавить еще одну категорию в мой блог: "Людзі". Так вышло, что за годы преподавания английского языка и работы переводчиком я не раз встречал знаменитостей разных областей и разного масштаба. Только смысл писать, как в том анекдоте "я только что Ленина видел", на страницах своего блога я не вижу: он не обо мне.

О нескольких людях, которых я встречал в разных обстоятельствах, я решил написать. Про И. Карпенко я писал, потому что его ошибочно оценивали как недалекого ума коммуниста, в то время как он прежде всего актер, и потенциально может стать белорусским Путиным при определенном раскладе обстоятельств. Про И. Конопацкого довелось написать, потому что после его смерти одни стали говорить о нем только хорошее, другие - исключительно плохое, а мне было что вспомнить объективно. Были еще несколько человек (например, писатели Л. Моряков и В. Смеловский) о которых я писал по разным причинам.

Так вышло, что среди моих бывших студентов несколько человек добились определенного успеха и популярности, каждый на  своем поприще. Время покажет величину и продолжительность этого успеха. Сразу оговорюсь, что я тут ни при чем со своими уроками английского: я не так долго у них преподавал, чтобы на что-либо повлиять.

Артем Шрайбман (первый слева направо) еще во время учебы в БГУ стал работать журналистом. Сегодня он политический обозреватель, работающий на несколько изданий. В принципе, на сегодняшний день он из тех редких журналистов, которые стремятся не столько соблюсти редакционную политику, сколько дать более-менее объективную оценку фактов. Местами он категоричен, как и многие молодые люди. Но пока не испорчен успехом. Как будет дальше сказать трудно, но в обозримом будущем он, видимо, будет продолжать свою работу.

Максим Пушкин (второй на коллаже) стал одним из известных минских микроблогеров. В Твиттере он пишет краткие ремарки о самых неожиданных новостях города от черного мороженого до оплаты проезда в метро банковскими картами. В некотором роде он стал ярким представителем современного белорусского молодого человека: резковатая речь (порой с матерком) и категоричность суждений, никаких книг, только кино, краткость мысли, русский язык общения (при уважении к белорусскому языку как части национальной культуры)... Вероятно, это стало одной из причин его успеха, хотя, по моему, основой его успеха стал большой труд, чтобы искать и находить новые "фишки" городской жизни. Возможно, в перспективе его твиты эволюционируют в что-то подобное блога lilkin_dad или статьи Элеоноры Езерской в sb.by.

Анна Рыбак (девушка слева) не особенно ходила на пары, как и А. Шрайбман, и стала... певицей. Мне трудно судить о ее таланте и поприще: я в этом не разбираюсь. Могу только сказать, что, как и в предыдущих ситуациях успеха, здесь было много труда. Снова молодежная категоричность и амбициозность. Что из этого получится - мне пока неясно.

Юлия Киреева (девушка справа) пишет песни. О ней я меньше всего имею, что сказать. Она производит впечатление менее пробивного человека, чем вышеперечисленные. Но она добилась некоторой известности своего творчества. Как будет дальше покажет время.

Среди моих обучаемых были и другие успешные люди. Для кого-то успех - это всё. Для кого-то только одна из составляемых счастья. Поживем-увидим, войдут ли они в историю и в качестве кого.

Маленькие хитрости переводчика

Вот и подошел к завершению цикл "Переводчик советует". Точнее, я разобрал то, что требовало, на мой взгляд, пристального внимания и рассмотрения по-отдельности. Остались маленькие хитрости, которые можно рассмотреть одним сообщением.

* Многие переводчики ругают системы машинного перевода, но при этом сами ими пользуются. Тут нужно помнить вот что. Иногда машина может ускорить работу, если структуры предложения похожи и текст не особо замысловат. Но если загонять в машину объем больше нескольких предложений, то потом трудно проверить их грамотность и исправить ошибки. Так один переводчик, работу которого я проверял в качестве редактора, позволили машине перевести на английский фамилию Немцев как Germans. Поэтому машины в обозримом будущем не заменят компетентных специалистов в деле перевода. А значит, надо хорошо знать оба языка, чтобы переводить. Кроме того, за загоном больших объемов текста в машину нередко стоит неумение переводчика начать работу вовремя или клиент, который ставит нереалистичные сроки.
* Если трудно понять какое-то предложение, значит там есть пара слов, значения которых специалист знает ограниченно. Тогда нужно проверить по словарю его разные значения. Например, английское слово advise в деловых документах - это и "советовать", и "ставить в известность". Слова многозначны и аббревиатуры тоже, поэтому не мешает проверить в Интернете фразу в контексте, ведь словарь может дать вариант перевода, а он не будет походить по контексту. А вообще главное правильно передать мысль.
* Если словарь предлагает выбрать несколько вариантов, каждый из которых допустимо использовать в данном случае, то надо принять во внимание такие моменты
** Как будут платить: если тарификация идет по количеству знаков готового текста, лучше выбрать слово длиннее.
** Верстка текста: иногда нужно чтобы слово вписалось в рамки таблицы, слайда презентации и т.п. В этом случае лучше потерять чуть-чуть на оплате знаков, чем сэкономить на качестве.
* Пунктуация - слабое место многих переводчиков. Не могу сказать, что я в этом вопросе образец, но в переводе с английского заметил такие моменты:
** В текстах, подготовленных в арабских странах, нередко в скобках ставят цифры, которые в русском варианте в лучшем случае берут в кавычки, а то и просто не выделяют ничем. Сохранение скобок в таком случае собьет клиента с толку.
** Если в исходнике используют знак тире при перечислении, то заменяйте его запятой, если точку с запятой, то можно менять на запятую, когда текст не разбивается пофразово с новой строки и во фразах нет слов отделяемых запятой.
** В английском языке два вида кавычек: " и '. Правила позволяют выбор какие использовать, но, когда во фразе в кавычках стоит еще слово или фраза в кавычках, надо использовать один вариант как внешние, а другой как внутренние кавычки, и, по возможности, быть в этом последовательными в рамках документа или серии заказов.
* Если текст распознался с PDF, JPG или PNG в Word с искажениями настроек форматирования, лучше сбросить его в программу "блокнот", где обнулятся все настройки, и затем в новый файл Word. Также иногда поврежденные вордовские файлы открывает программа Zoho Writer. Кроме того, не все файлы PDF созданы сканированием, поэтому некоторые программы работы с PDF, например, STDU Viewer, позволяют экспортировать их в блокнот, откуда можно быстро перекинуть в Word. Правда при этом могут повредиться диакритические знаки (ў меняется на г', é на й) но поврежденные слова можно исправлять автозаменой (в большинстве редакторов комбинация Ctr+H).
* Переводчик должен уметь находить главную мысль в тексте, а не только владеть навыками перевода: иногда требуется подготовить аннотационный перевод (несколько предложений о тексте, скажем, на 5 страниц). Для этого нужно регулярно читать книги, а не только посты в соцсетях. Также чтение помогает пополнять словарный запас и таким образом расти профессионально.
* Людям, владеющим иностранным языком, бывает свойственна гордость. Это может стать ржавчиной переводчика. Сколько бы лет ни проработал специалист, всегда есть над чем работать.
* На устный перевод желательно одеваться так, чтобы не привлекать к себе внимание, но это не всегда деловой стиль. Там, где обстановка неизвестна, лучше одеться по-деловому.
* Не нужно стесняться просить помощи клиента, если речь идет о затруднительных моментах перевода.
* Избегайте брать больше объема, чем можете качественно перевести, и тех, кто хочет вас заставить брать такие объемы. Жадный платит дважды.
* Иногда можно посидеть ночь над срочным заказом, но лучше, чтобы такое было не больше одного раза в неделю. Иначе можно стать самым богатым покойником на местном кладбище.
* Когда работа монотонна, может помочь музыка в качестве фона, но это будет ослаблять работоспособность через некоторое время. Самое оптимальное: делать паузы через некоторое время. Во время пауз лучше ничего не читать и не писать в Интернете. Также хорошо делить объем на какие-то части и достигать промежуточные цели. Еще, когда скучно, можно посмотреть на работу с точки зрения ее миссии: вы помогаете сделать мир лучше, наводите мосты между людьми и культурами.

P.S. Эти заметки могут обновляться. Как практикующий переводчик, я могу неожиданно обнаружить или вспомнить еще что-то важное. Кроме того в комментариях можно делиться и другими наблюдениями/хитростями. :)

Гэта Беларусь, хлопча! Апавяданне.

Саша глядзеў на асенняе неба. Ён сядзеў на халодных брусах, але не адчуваў холаду. У небе высока, амаль нябачна, зноў прамільгнула нейкая птушка. Цяпер Саша аддаў бы ўсе грошы свайго бацькі, каб быць на яе месцы...

У гэты момант з барака выйшлі амаль ўсе астатнія мужыкі з іх брыгады. Гэта яны давалі магчымасць Максу застацца сам-насам з адным з пакрыўджаных і атрымаць інтымныя паслугі.

Некалькі вернікаў ужо стаялі невялікай купкай з кубачкам какавы з якога пілі па чарзе па два глытка. Яны адзначалі Вячэру Гасподню. Прычым сядзелі не за рэлігію: амаль усе яны былі тут за бытавыя забойствы і сталі вернікамі непасрэдна на зоне.

Многія з тых, што выйшлі, закурылі, а Паўло, адзін з самых неадэкватных, кінуўся на брусы практыкавацца. Саша саскочыў не чакаючы, пакуль Паўло яго папросіць. Ён крыху баяўся Паўло, бо той мог кінуцца на такіх, як ён, без прычыны з крыкам «Дзічына, ты чаго тут?!», але ў Сашы была падпіска: ён грэў брыгаду і існавала правіла не чапаць яго.

Усё пачалося не так яшчэ ў школе. Саша быў сынам уплывовага чыноўніка, але бесхарактарным хлопцам. Час ад часу разам з хлопцамі з класа прагульваў урокі, смактаў піва і электронныя цыгарэты ці глядзеў парнаграфічныя ролікі. Бацькі перыядычна выкрывалі яго паводзіны, пазбаўлялі тэлефона ці кішэнных грошай на месяц. І Саша браўся за розум, але праз некаторы час зноў блытаўся са старымі сябрукамі.

Калі надышоў час выпускных экзаменаў, бацькі населі на Сашу так, што ён мусіў засяродзіць усе сілы на вучобу і часу на сябрукоў не заставалася. Але потым быў выпускны, які хлопец яшчэ доўга не забудзе.

Выпускны баль прайшоў нармальна. Усе прынялі па бакалу шампанскага (ну, бацькі з настаўнікамі даганяліся і больш сур'ёзнымі напоямі), патанчылі, зрабілі пару дзясяткаў сэлфі і разышліся сустракаць світанак згодна старой традыцыі. Калі ўсе разыходзіліся купкамі, Лёха, адзін з  яго кампаніі, падышоў да хлопца і сказаў:

– Іллюха Зверабой чакае ўсіх каля свайго пад'езда ў тры ночы. Прыходзь. Будзе крута.

Саша кіўнуў: прыйду. Потым з бацькамі пагуляў да дванаццаці ў кампаніі пай-дзяўчат і іх бацькоў. Многія вырашылі ісці на рэчку, і тут яго тата з мамай вырашылі пайсці дамоў. Гэта дало нагоду Сашы застацца ў дзявочай кампаніі да патрэбнага часу і потым пайсці да Зверабоя.

Іллюха Зверабой атрымаў сваю мянушку за забойствы дваровых катоў і сабак у сёмым класе. Ён быў адным з самых жорсткіх хлопцаў у класе, але заўсёды гатовы абараняць Сашу. Таму адмаўляцца ад сустрэчы з ім Саша зусім не жадаў.

Каля пад'езда Зверабоя было яшчэ тры хлопцы, акрамя гаспадара. На лаўцы стаяла пластыкавая бутэлька і конаўка, а таксама нарэзка каўбасы і сыра.

– Зарулівай, Саха! Сапраўдны самагон для брутальных мужыкоў! – гасцінна запрасіў Іллюха.

Бутэлька на 2 літры была ўжо напалову пустая. Яшчэ праз палову гадзіны там засталося толькі на паўконаўкі. І тут Зверабой дастаў сумку-баул з-пад лаўкі і заявіў:
– Цяпер рэальныя пацы ідуць са мной да школы, перадаць дырэктрысе наш развітальны падарунак.
– А што гэта? – запытаўся нехта.
– Брукаванка. Будзе прыкольна. – адказаў Зверабой.

Яны з Сашам цягнулі цяжкі баул да школы моўчкі. Астатнія хлопцы травілі анекдоты пакуль ішлі побач. Да школы дайшлі за пяць хвілін.

– Кароча, каб родная школа была як у Беслане, – загадаў Зверабой і дастаў з сумкі першы камень. – Цэлім у кабінет дырэктрысы.

Кабінет дырэктара знаходзіўся па-над уваходам у школу. Усе тры вокны выглядалі на двор. І ўсе тры зазвінелі амаль адначасова. Праз хвіліну ад акон кабінета засталіся толькі рамы, але хлопцы ўсё шпурлялі і шпурлялі туды брукаванку. Пазней стала вядома, што камп'ютар на стале, шафа з дакументамі і нават фікус у гаршку сур'ёзна пацярпелі ад юных вандалаў.

Хлопцы білі і іншыя вокны, а Саша ўвайшоў у раж, схапіў каменную урну і пачаў біць ёй шкляныя дзверы на ўваходзе. У гэты момант раздаўся крык:
– Шу-у-ухер!!

Усе кінуліся бегчы. Саша разгубіўся і пабег з цяжкай урнай у руках. Ён кінуў яе толькі на школьным стадыёне, дзе ўжо за ім бег патрульны міліцыянер. Праз яшчэ хвіліну, Саша атрымаў выспятка ў спіну і паляцеў на дол. Міліцыянер насеў зверху і адразу надзеў хлопцу наручнікі.

Праз хвілін пятнаццаць Сашу ўжо прывялі ў аддзяленне. Амаль адначасова прывялі і Зверабоя. За сталом сядзеў ружовашчокі бландзін у міліцэйскай форме, які курыў адну цыгарэту за другой. Здавалася, ён быў равеснікам хуліганам.

– А-а, Зверабой – казаў бландзін быццам добраму знаёмаму. – Зноў за старое бярэшся? Ну, пішы чыстуху адразу. Колькі вас было. Навошта гэта рабілі і гэтак далей.
– Каб я мянтам сваіх друганоў здаваў... – пачаў казырыцца Зверабой.

У гэты жа момант бландзін заляпіў хлопцу такую аплявуху, што той паляцеў са стула.

Мацюгаючыся і плачучы, Іллюха здаў усіх удзельнікаў сваёй аперацыі і дадаў:
– Нас арганізаваў Саха. Ён у нас у аўтарытэце. Кажы, Саха?

Саша баяўся, але яму падабалася адчуць сябе аўтарытэтам, і ён кіўнуў: так. Міліцыянер толькі ўсміхнуўся: не паверыў.

Праз паўгадзіны бацькі Сашы ўжо былі у аддзяленні. Каб замяць справу, усе дзесяць тысяч баксаў, якія нейкім чынам зарабіў яго тата, разышліся міліцыі, дырэктару ды на рамонт школы.
– Як прыйшло, так і зышло, – бурчаў тата, тады буйны чыноўнік і, адначасова, кансультант у прыватнай кампаніі. – Крутануўся, атрымаў дзесяць штук, а сынок усё спусціў.

Пасля гэтага бацькі зноў узяліся за Сашу. Ён паступіў у вну на эканаміста. Бліскуча здаў першую сесію. Неўзабаве надышла вясна. Як раз у гэты час у жыцці Сашы з'явіўся Штэк. Саша ніяк не мог узгадаць сапраўднае імя гэтага хлопца. Здаецца, Штэк нідзе не вучыўся, але круціўся вакол студэнтаў-эканамістаў і добра ведаў дзе і як арганізаваць файную вечарынку. Сам ён быў недзе з Расіі, а што дакладна рабіў у Беларусі, дзе жыў і на якія грошы, Саша так і не даведаўся.

Дзякуючы Штэку, Саша пазнаёміўся з некаторымі дзяўчынамі, з якімі, згодна іх уласных слоў, можна было «займацца сексам без рамантычных замарочак». Таксама былі рэлаксацыйныя пасядзелкі з півам пасля лекцый па вышэйшай матэматыцы ды статыстыцы. Саша піў памяркоўна, таму бацькі ў гэтым праблем не бачылі. Раз ці два Штэк бываў у Сашы дома: разам гулялі у «кантру» ці «танкі».

Быў канец мая. Горача. Усе залікі здадзены. На бліжэйшым экзамене абяцаны «аўтамат». І як раз у гэты момант Штэк прапанаваў пракаціцца на яго машыне за горад. Спачатку яны проста аб'ехалі МКАД на вялікай хуткасці, потым з'ехалі на ціхі лужок каля лесапарку. Тут Штэк дастаў бляшанку з нейкай травой і скруціў самакрутку з газеты. Падняўся густы белы дым. Юнакі па чарзе зацягваліся. У Сашы абудзіўся моцны апетыт, і ён накінуўся на «колу» з чабурэкамі.

Хлопцы амаль дакурылі самакрутку, як не заўважылі падыход сяржанта ДАІ.

– Вашыя дакументы! – ветліва, але строга сказаў міліцыянер і  працягнуў: – Што курым?
– Камандзір, давай дамовімся? – прапанаваў Штэк і палез у кішэню за грошамі.
– Гэта Беларусь, хлопча! – рэзка абарваў яго сяржант і, запісаўшы расійскі нумар машыны Штэка, ціха дадаў: – тут табе не Расія.

Усё, што было пазней з нейкай прычыны праляцела для Сашы як начны кашмар, ад якога прачынаешся у халодным поце, а поўнасцю згадаць не можаш. Памятаў, як яго і Штэка ў той жа дзень адправілі ў следчы ізалятар, а на наступны дзень Штэка кудысьці ўвялі і Саша застаўся зусім адзін сярод хамаватых зняволеных. Памятаў суд, калі яго бацька здолеў дабіцца таго, каб пракурор запатрабаваў яму толькі 7, а не 8 год, а суддзя дала толькі 5 год строгага рэжыму. Памятаў, што Штэку далі ўсе 8 і судзілі яшчэ за нейкія махінацыі. Памятаў як пастарэлі рукі і твар яго маці якая прывозіла яму цяжкія сумкі з ежай і цыгарэтамі. Звычайна з усяго гэтага Сашы даставаўся толькі кавалак каўбасы ды пачак чаю.

Цяпер праз год і чатыры месяцы ён ўжо амаль звыкся з жыццём у калоніі. Паколькі яго тата траціў вялікія грошы не толькі на адвакатаў, але і на сына за кратамі, Сашу не чапалі. Але ён не мог не бачыць, што тых двух небарак, якія таксама адбывалі тэрмін за наркотыкі, і якія не мелі багатых бацькоў, білі даволі часта, асабліва Паўло, які мог ноччу стукнуць каго-небудзь са слабых палкай ці напіхаць ім паперы паміж пальцаў ног ды падпаліць пакуль яны спалі. Ад гэтага Саша ніколі не спаў спакойна.

Нядаўна прыйшла навіна, што тату звольнілі з дзяржаўнай службы. Цяпер сям'я жыве толькі на тое, што зарабляе кансультантам у прыватнай канторы. Саша разумеў, што гэта яго віна, але было страшна, што будзе, калі яго бацькі перастануць грэць яго брыгаду. Праўда, была магчымасць крыху зарабіць: зэкаў выкарыстоўвалі на дрэваапрацоўчым камбінаце, і за пагрузку дрэва Саша мог атрымаць свае законныя 5 рублёў ды купіць сабе што-небудзь паесці у кіёску пры калоніі.

На спортпляцоўку выйшаў Ігнат, таксама былы студэнт-эканаміст. Час ад часу, калі ніхто не бачыў, Саша мог размаўляць з ім як з нармальным чалавекам. Але цяпер вакол былі людзі, і з Ігнатам нельга было ні размаўляць, ні павітацца за руку. Хлопец гуляў у карты з суседам па пакоі ў інтэрнаце. Абодва п'яныя. На кону анальны секс пераможцы з пераможаным. Ігнат выйграў і атрымаў прыз. А на наступны дзень яго сусед заявіў у міліцыю...

Ігнату хацелася пастаяць бліжэй да Сашы, але Паўло, які рабіў ужо шосты заход на брусы, цыркнуў:
– Валі давай, манка ў галаве!

Ігнат пакорліва адышоў. Але Паўло не меў права яго біць. Ігнат быў з пакрыўджаных, але не рабочы певень, як называлі мужчын-прастытутак у брыгадзе.

З барака выйшаў Макс, блатны зэк, які часта бываў у карцэры за адмову падпарадкоўвацца турэмнай ахове. За гэта ён быў у аўтарытэце сярод мужыкоў брыгады. Паўло, які заўсёды быў з ім у маўклівых контрах, толькі кінуў:
– Жанчына заўжды лепш за пеўня. Правільна я кажу?! – грозна гукнуў ён Сашы.
– Вядома, – адказаў хлопец.

Паўло праславіўся тым, што раскалоў нейкага бізнесмена, які адмаўляўся паведаміць следчым куды схаваў «левыя» грошы, калі прыставіў перфаратар да яго галавы. З такім спрачацца жадання не было.

У Сашынай галаве круцілася нейкая музыка, якую круцілі ў рэпартажах з БТ, а брыгада павінна была абавязкова глядзець беларускае тэлебачанне, асабліва навіны і палітычныя рэпартажы. Раней Саша зусім не глядзеў тэлек, толькі Юцьюб, але тут для яго гэта быў свайго роду выхад за краты. Музыка ў галаве хлопца спынілася рэальным нягучным спевам: вернікі, што адзначалі Вячэру Госпада, зацягнулі сваю песню. Астатнія не звярталі на тое ўвагі. 

Раптам згадалася, што праз тры дні яго дзень нараджэння. Зэкі нярэдка падсаджваліся да Сашы, каб разам папіць чаю з цукеркай. Таму у хлопца ўжо амаль не засталося ніякіх харчовых запасаў, а імянінніку трэба было праставіць вядро чыфіра. Таму Саша вырашыў не чапаць свой апошні пачак чаю да імянін.

– Лепш пагаладаць, чым цярпець кпіны, – разважыў хлопец. – Мне з імі яшчэ чатыры гады жыць. На амністыю ці датэрміноўку разлічваць не мае сэнсу. Курыць траву – гэта табе не чалавека забіць. Гэта Беларусь, хлопча!

Малюнак апрацаваны аўтарам апавядання на падставе матэрыялаў, знойдзеных у інтэрнэт-рэсурсах, у якасці ілюстрацыі і не мае дачынення да зместу апавядання. Усе персанажы і падзеі выдуманыя, магчымыя супадзенні выпадковыя.

Поўны дапрацаваны цыкл апавяданняў "Гэта Беларусь, хлопча!" (PDF) Магчымы разыходжанні з тэкстам апавядання ў блогу.