ІІ Еўрапейскія гульні 2019 / II European Games 2019

Мінула 5 год пасля Чэмпіянату свету па хакеі ў Мінску і горад стаў зноў цэнтрам спартыўных падзей: з 21 па 30 чэрвеня тут праходзяць ІІ Еўрапейскія гульні. Пагледзім падрыхтоўку да падзеі.

Just 5 years after Worlrd Hockey Championship in Minsk (Belarus) the same city again became a sport attraction: from 21 to 30 June it hosts II European Games. So, let's see some preparations.

Што падрыхтавалі загадзя / Early Preparations

Падрыхтоўка пачалася яшчэ ў 2016 г. Але нешта стала заўважацца толькі ў канцы 2018 г.
Preparations began in 2016. But something was visible only at the end of 2018.

Лагатып гульняў на рэкламным экране ў снежні 2018 г. Станцыя метро "Плошча Перамогі"
Games logo on ad screen in December 2018. Metro station Plosca Pieramohi.

Сімвал гульняў - ліс Лесік. Гэты стэнд знаходзіцца каля Нацыянальнай бібліятэкі яшчэ з пачатку 2019 г.
Games symbol - fox Lesik. The stand has been by National Library since 2019 began.

 Лагатып гульняў каля станцыі метро "Маскоўская". Канец снежня 2018 г.
Games logo near metro station Maskouskaja. End of December 2018.

Скрыжаванне вуліцы П. Броўкі і праспекта Незалежнасці. На экране зваротны адлік часу да Еўрапейскіх гульняў з дакладнасцю да секунды. Снежань 2018 г.
Crossroad of Vulica P. Brouki and Praspiekt Nieazaleznasci. The sreen shows the "final countdown" before European Games up to a second. December 2018.

 Валанцёры / Volunteers

Рэкламны стэнд, які запрашае студэнтаў стаць валанцёрамі Гульняў. Такіх валанцёраў набралі некалькі тысяч са студэнтаў розных вну. Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт і Беларускі дзяржаўны эканамічны ўніверсітэт пачалі заняткі ў студзені, а не лютым і правялі сэсіі ў мае, а не чэрвені, дзеля валанцёраў і дзеля таго, каб выселіць студэнтаў з інтэрнатаў і засяліць туды частку турыстаў і валанцёраў. Некаторыя іншыя вну проста дазволілі валанцёрам здаць сэсію раней.
Валанцёры працуюць бесплатна, за выключэннем аховы. Ахоўнікаў мабілізавалі каля 2000 чалавек і ім будуць плаціць па 5 рублёў (2,5$) за гадзіну дзяжурства. Валанцёры не заўсёды носяць форму, але абавязаны мець спецыяльны ідэнтыфікацыйны бэдж. І ім забаронена прасіць аўтографы ў спартсменаў!

Promotional booth that invites students to volunteer for the Games. These volunteers have been recruited by thousands among students from various universities. Belarusian State University and Belarusian State Economic University started classes in January, not February and had examination sessions in May instead of June for the sake of volunteers and to evict the students from hostels where some tourists and volunteers are to be located. Some other universities simply  allowed the volunteers to pass examinations early.
Volunteers work for free except for security staff. The security mobilized about 2,000 people, and they will be paid $2.5/h. Volunteers do not always wear uniforms, but must have a special ID badge. And they are not allowed to ask for autographs from the athletes!

Валанцёры са студэнтаў праходзілі спецыяльныя тэсты па англійскай мове. Але некаторым валанцёрам валоданне англійскай не патрабавалася, а пэўных навучылі "інглішу" на спецыяльных курсах. (Фота даслана валанцёрам)

Student volunteers had to pass special tests in English. But some volunteers didn't have to know English well and som others were taught it at special courses. (Photo sent by a volunteer).

З 19 чэрвеня валанцёры пастаянна былі бачны па ўсёй лініі метро і ў цэнтры горада. Звычайна ў валанцэраў блакітныя заплечнікі (а ў дактароў, мабілізаваных на допінг кантроль - чорныя). Форма і заплечнікі, наколькі мне вядома, застаюцца ўдзельнікам на памяць. Твары на фота схаваны для захавання ананімнасці.

From 19 of June volunteers could be seen all the time along the metro lines and in the city center. Usually volunteers have blue backpacks (meanwhile the doctors mobilized for doping control have black ones). The uniform and backpacks, as far as I know, will remain the participants' as souvenirs.  Faces in the photos hiddeen to preserve the photographed ones' anonymity.

Каб не заблукалі / So That They Wouldn't Get Lost

Адзін з інфармацыйных пунктаў, каб дапамагчы гасцям горада не згубіцца. Гэты пастаўлены насупраць мемарыялу ахвярам тэракта 2011 г. ля станцыі метро "Кастрычніцкая". Буйное інфармбюро ёсць на цэнтральным чыгуначным вакзале, і, мяркую, ў будынку Нацыянальнага аэрапорта.

An information desk to help visitors to the city not to get lost. This can be found in front of the memorial to victims of the terrorist attack in 2011 by Kastrycnickaja metro station. A bigger infodesk is placed on the central railway station, and, I guess, in the National Airport building.

Стрэлка паказвае як дабрацца са станцыі метро "Акадэмія навук" у спарткомплекс "Алімпійскі" / Arrow showing how to get from Akademija Navuk metro station to Olympic Sports Complex.

На схему метрапалітэна нанесены спартыўныя аб'екты / Sport sites are put to metro scheme.

Рэклама паўсюль / Ads everywhere

У маі рэклама Гульняў была ўжо амаль паўсюль. Нават на дзвярах раённых паліклінік вешалі плакаты з Лесікам.
In May the Games ads were almost everywhere. Even the doors of local municipal polyclinics had posters with Lesik.

 Гэты плакат я сфоткаў у метро. / This poster I photographed in metro.

А гэты Лесік ужо каля Барысаў-Арэны ў Барысаве. Такія таксама могуць быць ў іншых буйных і сярэдніх гарадах Беларусі.
And this Lesik is near Borisov Arena in Borisov (Barysau). Such ones may also be in other big and medium-sized cities of Belarus.

 Лялечны Лесік за 40 рублеў (20$) у магазіне БелДрук на станцыі метро "Плошча Перамогі". Такіх можна знайсці і ў іншых магазінах горада.
Toy Lesik for $20 in BelDruk shop at metro station Plosca Pieramohi. This toy can be found in other shops of Minsk.

 Рэклама на мінскіх аўтобусах... / Ads on Minsk buses...

...А на скрыжаванні вуліцы Казлова і праспекта Незалежнасці цэлых 3 постара, з якіх толькі два ўлезлі на фота.

... And the crossroad of Vulica Kazlova and Praspiekt Nieazaleznasci has even 3 posters, two of which could fit into this photo.

У маі ўздоўж дарогі каля гандлёвага цэнтра "Дана Мол" вывесілі сцягі краін Еўропы ў алфавітным парадку.

In May they put flags of European nations along the road by Dana Mall shopping center alphabetically.

Лагатып Гульняў ёсць нават на аўтобусных білетах. / Games logo can be found even on bus tickets.

Культ Лесіка ў "Рублёўскім / Lesik "worship" in a Rublevski shop

Бамжы / Tramps

У 2014 г. бамжоў маглі вывозіць з Мінска напярэдадні Чэмпіянату. Такія звесткі паведамляў блогер М. Міровіч. А перад Гульнямі (я адмыслова не скарачаю "Еўрагульні", каб не блытаць турнір з мерапрыемствам, якое праводзяць спецыяльна для спартсменаў нетрадыцыйнай арыентацыі) бяздомных мінчан сталі размяшчаць у бальніцы. Так розныя жыхары і госці сталіцы пачалі дзяліць палаты з бамжамі.

In 2014, the homeless could be ousted from Minsk before the Championship. So is reported by blogger M. Mirovich. And before the Games (I specifically do not say EuroGames not to confuse the event with a tournament held specifically for homosexual athletes) homeless Minsk residents were put to hospitals. Thus, different residents and guests of the capital had to share their wards with tramps.

Білеты / Tickets

У цэлым білеты на асобныя гульні каштуюць ад 5 да 50 рублёў (2,5-25$), паколькі Еўрапейскія гульні - гэта не Алімпійскія. Але цэны на цырымонію адкрыцця вагаюцца ад 150 да 300 рублёў, а гэта вялікія грошы для многіх беларусаў. Ходзяць чуткі, што супрацоўнікаў дзяржаўных прадпрыемстваў прымушалі купляць білеты на Еўрапейскія гульні. Пацверджанняў не маю, але дакладна ведаю, што на чэмпіянаты па футболу ці хакеі могуць адпраўляць студэнтаў у якасці гледачоў загадам адміністрацыі таго ці іншага гарадскога раёна (звычайна іх камплектуюць з тых, хто жыве ў інтэрнатах). Ведаю, бо сам чытаў такі афіцыйны загад.

Generally tickets for a game cost from $2.5 to $25 since European Games are not as important as Olympic. But openning ceremony tickets prices vary between $75 and $150 which is much for many Belarusians. There're gossips that employees of state-owned companies were made to buy tickets for European Games. I've no confirmation, but I know exactly that students can be sent to footbal of hockey championships by orders of municipal district administrations (usually from those who live in hostels). I know it for I myself read one of such official orders.

Дарагое задавальненне / Expensive Pleasure

Вось скрыншот толькі часткі расходаў бюджэта на Гульні 2019. Ёсць ацэнкі, што агульная сума перавышае 108 млн долараў ЗША.  / Here is the screenshot of some expenses from the public budget to Games 2019. Some estimates raise the total cost to over $108m.

Міліцыя і нязручнасці / Police and Inconvenience

З самага пачатку Гульняў на дарогах стала больш міліцыі, прычым святочна апранутай. Вось стаіць патруль каля Ўсіхсвяцкай царквы на вул. Каліноўскага. На фота можна заўважыць ахову ў цывільнай вопратцы (дарэчы з рацыямі), а на царкоўнай тэрыторыі яшчэ адна машына і адна тут не патрапіла ў кадр.

Since the Games started there're more police on the street and they are dressed festively in white shirts instead of casual blue ones. The picture show a patrol by the All Saints church at Vulica Kalinouskaha. The photo also shows some plaincloth guards (by the way, with walkie-talkies), and on the church grounds there's another police car and one more is outside the picture.

На гэтых аб'явах па ўсім Мінску паказана, якія вуліцы закрыты пад велагоншчыкаў, дзе нельга паркаваць машыну, і адпаведна, што ёсць змены ў маршрутах наземнага транспарту. Як і раней, такія змены камусьці на карысць, а камусці на шкоду. Але метро пакуль працуе спраўна.

This info can be found in different areas of Minsk showing which roads are blocked for cyclist competitions and therefore citizens are asked not to park their cars there and to be patient about public transport changes. Well, some loose some win with these changes as before, but metro works well so far.

Рэакцыя ў сацыяльных сетках / Social Media Reactions

У сацыяльных сетках інфармацыя пра Гульні пераважна знаходзіцца пад тэгамі: #BrightYear #BrightYou #EuropeanGames #ЕвропейскиеИгры #ЕўрапейскіяГульні. Лідыруюць крытычныя заўвагі: неапраўдана шмат грошай укладзена ў Гульні сярэдняй папулярнасці, валанцёры дарэмна працуюць за "дзякуй", цяжка ездзіць па горадзе і паркавацца...

In social networks, the information about the Games is predominantly under the tags: #BrightYear #BrightYou #EuropeanGames #ЕвропейскиеИгры #ЕўрапейскіяГульні. Leading comments are critical: a crazy amount of money invested in the Game of mediocre popularity, volunteers are working in vain for free, it is difficult to drive around the city and park your car...

***
Еўрапейскія гульні пачалі забываць. У Мінску засталіся толькі асобныя напаміны пра іх.
European Games have started to fade from people's memory. In Minsk, there're only some reminders about them.

1. Лагатыпы на розных рэчах, якія так і не раскупілі чужаземныя турысты / Logos on various multiple things international tourists failed to buy in huge amounts

2. Людзі ў формах валанцёраў (дарэчы не абавязкова былыя валанцёры, бо валанцёры часам прадавалі сваю форму пасля Гульняў). Гэтыя напаміны трапляюцца толькі час ад часу. /
People in the of the volunteer uniforms  (by the way not necessarily former volunteers, because these sometimes sold their wear after the Games). These reminders can be met around only from time to time.
3. І лагатыпы на многіх гарадскіх будынках і аб'ектах, якія могуць дажыць да наступных падобных мерапрыемстваў, як зубр Волат на расцяжцы на Запарожскай плошчы. / Logos on many municipal  buildings and objects that can survive to the next similar event like Volat the Bison, (Games-2014 symbol) on abanner at the Zaparozskaja Plosca in Minsk.

Курапаты

27 мая 2019 года я наведаў сумна вядомыя Курапаты - месца масавых растрэлаў. Афіцыйная версія сцвярджае, што тут знаходзяцца ахвяры сталінскіх рэпрэсій. Неафіцыйная  - што тут гітлераўцы забівалі яўрэяў падчас Другой сусветнай вайны.

 Калі я планаваў гэты візіт, лічыў што зраблю адно тлумачальнае відэа і пару дзясяткаў здымкаў, як я звычайна рабіў на іншых мемарыяльных могілках. Але на месцы вырашыў, што лепш буду рабіць толькі фотаздымкі пахаванняў, як раблю на звычайных могілках, хаця Курапаты з'яўляюцца менавіта мемарыялам, і сотні крыжоў стаяць, як правіла, не на магілах, а проста тут і там на тэрыторыі могілак.

Таксама я быў гатовы натыкнуцца на процідзеянне міліцыі, супрацоўнікаў Бараўлянскай спецыяльнай лясной гаспадаркі, адказнай за гэту тэрыторыю, апазіцыянераў, якія даглядаюць пахаванні, ці проста грамадзян з сіндромам вахцёра, але ніхто мне не замінаў фотаграфаваць мясцовасць. Тыя некалькі  чалавек, што ішлі туды-сюды ўздоўж асноўнай дарогі праз Курапаты, не звярнулі на мяне ўвагі.

 Як звычайна, фотаграфіі можна дэталёва разглядаць калі клікнуць па здымку. Амаль кожнае фота будзе суправаджацца каментарыям.

Уваход на могілкі

 Выходжу з боку ляснога масіва, які аддзяляе вул. Мірашнічэнкі ад МКАД іду праз падземны тунель пад аўтастрадай і адразу здымаю від на ўваход. Негледзячы на высокі плот, які ўсталявалі вакол Курапатаў у красавіку, брамы тут не зачыняюцца і патрапіць туды ў любы час - не праблема. Раней не было і плота. І гэта можа тлумачыць праблему вандалізма на гэтым месцы.

 Крыжы каля ўвахода стаяць рандомна. Рэдка дзе іх ставілі непасрэдна на брацкія магілы забітых тут людзей.

 Памятны знак: месца з'яўляецца мемарыялам ахварам сталінскіх рэпрэсій. Цікава, што версія аб ахвярах Халакосту на гэтым месцы, якую звычайна ў Беларусі папулярызуюць прыхільнікі "рускага свету", неасталіністы і некаторыя з настальгіруючых па СССР, не мае грунтоўнай базы доказаў. Асноўным аргументам служаць успаміны людзей, апублікаваныя ў газетах, успаміны, якія пачалі з'яўляцца толькі пасля таго, як праблему растрэлаў у Курапатах сталі вырашаць на дзяржаўным узроўні ў канцы 1980-х - пачатку 1990-х гг. Акрамя наяўнасці большай колькасці доказаў на карысць сталінскіх рэпрэсій на гэтым месцы варта зазначыць, што асноўная частка беларускага парламенту у час правядзення некалькіх афіцыйных расследаванняў расстрэлаў у Курапатах складалася з савецкіх чыноўнікаў, якія зусім не былі зацікаўлены ў дыскрэдытацыі СССР, Сталіна і камуністаў. Таму я далей буду трымацца афіцыйнай версіі забойстваў у Курапатах.

 Памятны крыж з надпісам: "пакутнікам Беларусі"

 Крыж памяці паэта і перакладчыка Тодара Кляшторнага (1903-1937). Дарэчы бліжэй да цэнтра гэтых могілак ёсць яшчэ як мінімум адзін крыж у яго гонар.

 На камяні пад крыжом амаль зніклая выява іконы.

Дарога між крыжамі

 Крыху прайшоў уздоўж асноўнай дарогі  праз Курапаты. Людзі, якія шлі гэтай дарогай і трапляліся мне тым ранкам, выглядалі як тыя, хто альбо гуляе тут як у лесе, альбо спяшаецца па сваіх справах і скарачае дарогу. На іншых могілках такога не бачыў (але такіх можна сустрэць паўсюль). Уздоўж дарог стаяць мемарыяльныя крыжы, некаторыя з пазначэннем гарадоў Беларусі, ад імя якіх яны ўсталяваны.

Польскі сектар і амерыканскі мемарыял

 Злева ад асноўнай дарогі некалькі магіл польскім грамадзянам, растраляным у Курапатах у 1937-41 гг. Гэты бела-чырвоны крыж пастаўлены ў гонар усіх палякаў, якія загінулі тут.

 Паколькі растраляных хавалі ў брацкіх магілах, на месцы якіх потым нярэдка саджалі дрэвы, то некаторыя дрэвы таксама зрабілі мемарыяламі.

 Вайсковец Уладзіслаў Хмара (злева) і дробны чыноўнік Адам Кулешевіч (справа), растраляныя ў 1940 г.

 Богуслаў Венжык студэнт марскога вучылішча Гдыні, які быў растраляны ў Мінску 17 лютага 1941 г. ва ўзросце 21 год.

 Надпіс на цэкліку: "Памяці жыхароў Заходняй Беларусі, закатаваных НКВД 1939-1940". Тут ужо не праводзіцца падзел паміж палякамі і беларусамі, якія патрапілі пад сталінскія чысткі пасля далучэння Заходняй Беларусі да СССР. Цікава, што ў Курапатах часцей выкарыстоўваецца рускамоўная абрэвіятура "НКВД" замест беларускай "НКУС" (ад слоў "Народны камісарыят унуртраных спраў").

 Разбіты мемарыяльны камень: падарунак амерыканскага народа беларускаму народу. Як я зазначаў, хапае людзей, якія ідуць на свядомы вандалізм у гэтым месцы, негледзячы на яго ахову дзяржавай. Часткова праблема звязана з палітызацыяй усяго, што звязана з Курапатамі. Для беларускіх апазіцыйных колаў гэта месца - сімвал барацьбы з амаль неабмежаванай уладай Прэзідэнта Беларусі. Тут праходзяць палітычныя акцыі. Таму для некаторых беларусаў, якія бліжэй па поглядах да "рускага свету" ці больш лаяльныя ўладзе, апазіцыя і ўсё, што звязана з ёй, гэта "здрада", "амерыканскія шпіёны" і тыя, хто могуць распачаць грамадзянскую вайну накшталт такой як на Данбасе. Таксама вандалізм можа быць справай рук радыкальных каляфутбольных нацыяналістаў (якія, дарэчы, пераважна не падтрымліваюць ні пуцінскую Расію, ні беларускую ўладу) ці проста хуліганаў, якія могуць лічыць, што вандалізм у дачыненні да аб'ектаў, звязаных з апазіцыяй, не такое небяспечнае злачынства, як біццё вітрын у магазінах ці нават пагром на звычайных могілках...

Бліжэй да цэнтра

Бліжэй да цэнтра стаяць крыжы памяці літаратарам і іншым дзеячам культуры.

 Яшчэ адзін крыж Т. Кляшторнаму

 Крыж памяці Міхася Чарота

 Беларускім святарам ад Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы.

 Міхась Зарэцкі

 Алесь Дудар

 Далей ушанаваныя іншыя ахвяры рэпрэсій. Тут цэклік Сцяпану Сяргейчыку (1898-1937)

 Сільвановічы Пётр і Юры. Дарэчы, жалезныя крыжы тут сустракаюцца рэдка.

 Васілеўскія Антон (1868-1940), Баравік Марыя (1900-1951) Францішак (1908-1941). Цікава, ці была Баравік Марыя сапраўды пахавана тут у 1951 г., бо пасля вайны тут ужо не растрэльвалі і не хавалі. Магчыма, яе імя памылкова перанеслі з эпітафіі на іншых могілках...

 Помнік ад беларускіх іўдэяў ахвярам сталінскіх рэпрэсій розных веравызнанняў.

 Галкоўскія Іосіф і Антон былі растраляны ў 1937 г. з розніцай у некалькі тыдняў...

 Нарэйка Антон Карлавіч

 Юркевіч Франц Іванавіч (1897-1938)

 Валахановіч Адам Сцяпанавіч (1884-1937). Як і на многіх цэкліках пазначана: "растраляны".

 Эйсмант Пётр (1893-1937)

 На эпітафіі Аляксандра Аўгустайціса 1-га сакратара камсамола Беларусі, пазначана не толькі дата растрэлу, але і год рэабілітацыі (1954).

 Якаў Астроўскі (1889-1938)

 Настаўніца Сафія Георгіеўна Аніхоўская-Маева (1902-1938)

 Міхаіла Кірпічніка растралялі ў 1938, а рэабілітавалі ў 1960 г.

Рабаў Фёдар Андрэевіч (1889-1938) з Бярозаўкі Бярэзінскага раёна...

У цэнтры

 Выходжу на свайго роду "цэнтральную плошчу" мемарыяла.

 Помнік і крыжы

 Цэклік аб тым, што Курапаты з'яўляюцца гісторыка-культурай каштоўнасцю.

Цытата з біблейскай кнігі Ісаі 1:18 на камяні.

Яшчэ адзін цэклік, які пазначае гістарычную ролю Курапатаў.

Помнік ахвярам рэпрэсій зблізу

Крыж памяці гісторыка Вацлава Ластоўскага

 Крыж памяці Адама Наркевіча з дэталямі асуджэння на смерць і рэабілітацыі.

 Канстанцін Балкоўскі

 Уладзімір Цвірко (Гадзіцкі) (злева) і Віктар Пятровіч (справа)

Углыб лесу

 Паступова ад цэнтральных мемарыялаў іду направа ўглыб лесу. Чым далей у лес у напрамак дарогі, якая ідзе паралельна МКАД ад запраўкі, тым менш крыжоў.

 Бліжэй да плота можна яшчэ бачыць крыжы ўздоўж дарогі.

 Вяртаюся назад і бачу драбіну, кінутую ў хмызняку. Верагодна, з яе дапамогай да высокіх крыжоў правязваюць рушнікі ў колерах традыцыйнага бел-чырвона-белага сцяга.

 Крыж, імправізаваны з бярвенняў.

 Крыж памяці пісьменніка Цішкі Гартнага (вядомага таксама як палітык Зміцер Жылуновіч).

Зноў па левы бок дарогі

Муж і жонка Камаровы, Рыгор і Агафья,  з вёскі Голені Магілёўскай вобласці, растраляныя ў 1937-39 гг.

 Аграном калгаса Мітрафан Канановіч (1904-37)

 Міхаіл Карлавіч Насевіч

 Рэдкі крыж, усталяваны непасрэдна на брацкай магіле. Тут пахаваныя 373 чалавекі.

 Гэты крыж не абавязкова зламаны вандаламі, ён мог і струхнець.

 Яршоў Іван Фёдаравіч (1899-1938). Растраляны ў Слуцку, а не тут. Але менавіта ў Курапатах яму пастаўлены мемарыяльны крыж.

 Яшчэ адзін паламаны крыж...

 Крыж з надпісам "ад грэка-католікаў г. Баранавічы".

 Фатаграфірую асноўную дарогу праз Курапаты з боку МКАД.

 Фёдар Бадроў растраляны ў 1938 г і рэабілітаваны ў 1961 г.

 Від на МКАД. Раней уздоўж МКАД стаялі высокія крыжы, але 4 красавіка 2019 г. пасля публічнага асуджэння усталяваных тут крыжоў Прэзідэнтам Беларусі, Бараўлянскі лесгас знёс некалькі дзясяткаў крыжоў з боку кальцавой аўтастрады і абнёс усю тэрыторыю плотам. Гэта падзея ўвайшла ў гісторыю як "крыжалом", але на шчасце не скончылася сутычкамі з апазіцыянерамі, якія пратэстуюць супраць дзейнасці суседняга рэстарана. У той дзень і некалькі дзён пасля крыжалома СМІ абмяркоўвалі гэтую падзею, і даволі многія публічныя людзі, якія не раздзяюць погляды беларускай апазіцыі, асудзілі дзеянні мясцовай улады. Цікава, што ў абарону лесгаса выступілі некаторыя актывісты Беларускай праваслаўнай царквы Маскоўскага патрыярхата дзяржаўныя СМІ і некалькі блогераў з ліку прыхільнікаў "рускага свету".

 Выхад на дарогу ў бок МКАД

Далей у бок рэстарана і запраўкі асноўная дарога дзеліцца на дзве. Адная вядзе да аўтобуснага прыпынку "АЗС" на МКАД. Другая - на аўтастраду, паралельную МКАД. На гэтым крыжы цэклік ахвярам сталінскіх рэпрэсій Антону Каліновічу (1897-1937) з вёскі Слабодка і Васілю Цыпянкову (1864-1930) з вёскі Стары Шклоў (абедзве вёскі Шклоўскага раёна Магілёўскай вобласці). Магчыма, В. Цыпянкова растралялі і пахавалі ў іншым месцы, бо ў Курапатах стралялі пераважна ў 1937-1941 гг.

 Кандрат Серада (1891-1942) асуджаны за антысавецкую агітацыю. Што такога зрабіў К. Серада я дакладна не ведаю, але пад антысавецкую агітацыю можна было аднесці што хочаш, як з разуменнем экстрэмізму ў крымінальным праве сучаснай Расіі. Цікава іншае: смерць за "антысаветчыну" у 1942 г. не магла мець месца ў Курапатах. Паўтаруся: доказаў таго, што тут стралялі гітлераўскія калабарацыяністы не было знойдзена пасля неаданаразовых эксгумацый і дзяржаўных расследванняў. Па-другое, немцы за крытыку савецкай улады не каралі смерцю. З гэтага вынікае, што К. Серада загінуў у іншым месцы, а ў Курапатах ушанаваны, як і І. Яршоў, і некаторыя іншыя ахвяры сталінскіх рэпрэсій: без прывязкі да абавязковага знаходжання пэўнага чалавека ў гэтых брацкіх магілах.

 Справа ад крыжа К. Серады на фота - крыж Сяргея Серады, паэта і перакладчыка Сяргея Дарожнага (1909-1943)

 Дарога на выхад з могілак ў бок МКАД, аўтобуснага прыпынку і вёскі Цна. Справа на фота - рэстаран "Поедем поедим".

 Такі знак-напамін стаіць на кожным уваходзе на Курапаты.

Другая дарога

 Іду ўздоўж другой дарогі ад развілкі. Цяпер крыжы трапляюцца прысвечаныя ахвярам сталінізму без канкрэтных імёнаў.

 Від на  "Поедем поедим" з боку могілак.

 Крыж памяці растраляных 29 кастрычніка 1937 г. ва ўнутранай турме НКУС.

 Знак Бараўлянскага спецлесгаса і яшчэ адзін мемарыял ахварам 1937-41 гг.

Каля рэстарана

 Рэстаран  "Поедем поедим" планавалі пабудаваць як "Бульбаш-холл" яшчэ ў 2017 г. Але праблема ўзнікла ў тым, што праект захапіў пэўную частку ахоўнай зоны вакол Курапатаў. Завязаўся працяглы канфлікт з палітычнымі актывістамі. Даходзіла да боек паміж актывістамі, будаўнікамі і нават каляфутбольнымі фанатамі. Нарэшце, кампанія адмовілася ад ідэі будаўніцтва забаўляльнага комплексу побач з месцам масавых растрэлаў. Але ў 2018 г. рэстаран з некаторай забаўляльнай інфраструктурай пачаў працаваць пад іншай назвай з дапамогай іншых інвестараў. З таго часу тут рэгулярна дзяжураць некалькі актывістаў розных апазіцыйных партый і просяць кліентаў рэстарана не карыстацца яго паслугамі. Часам бываюць сутычкі з наведвальнікамі і міліцыяй.

Зазначу, што хваляванні вакол Курапатаў былі не толькі ў апошні час. Яшчэ ў 1988 г. гісторык і апазіцыйны палітык Зянон Пазняк арганізаваў шэсце з Мінска ў Курапаты, якое міліцыя спрабавала разагнаць слезатачывым газам. А ў пачатку 2000-х гг. палітычныя актывісты процідзейнічалі пашырэнню МКАД, бо падчас будаўніцтва гэтай дарогі ў савецкі час былі зрунаваны некаторыя курапацкія магілы. Зазначу яшчэ раз адну думку: добра, што падчас усіх канфліктаў вакол гэтага месца масавых растрэлаў ніхто не загінуў.

 Трэба зазаначыць, што адлегласць паміж рэстаранам і ўласна агароджанай тэрыторыяй пахаванняў значная, таму магчымае закрыццё "Поедем поедим" непазбежна падыме пытанне што рабіць з іншымі аб'ектамі, якія знаходзяцца недалёк ад месцаў пахавання і на тэрыторыі якіх патэнцыяльна могуць адбывацца святочныя мерапрыемствы. Гаворка не толькі пра рэстараны і кафе, але і жылыя дамы, якія аддзяляе толькі дарога ад такіх могілак як Цна, Масюкоўшчына і Чарнігаўскія. Калі я абмярковаў такія пытанні з пэўнымі актывістамі, чуў у адказ пра ўнікальнасць Курапатаў, як сімвала памяці ахварам сталінскіх рэпрэсій. Але я асабіста лічу, што трагэдыі на іншых могілках Мінска таксама вартыя шанавання памяці, незалежна ад таго забіў чалавека афіцэр НКУС, нямецкі паліцай ці маньяк. Таму, для мяне пытанне пакуль адкрытае...

 Плот рэстарана іспісаны надпісам "кабак НКВД закрыт"

 Уваход у рэстаран, дзе дзяжураць палітычныя актывісты. Я быў тут каля 10.00, а актывісты прыходзяць раннім вечарам у летні час.
А ці пайшоў б я ў гэты рэстаран? Па ўласным жаданні - не. Я напісаў вышэй, што не лічу наяўнасць рэстарана побач з могілкамі абсалютным злом. Але я паважаю пачуцці тых, хто бачыць у гэтым абразу памяці растраляных і дапускаю для сябе наведаць гэта месца толькі ў якасці перакладчыка, калі мой прафесійны абавазак патрабуе суправаджаць кліентаў туды, куды яны вырашылі пайсці.

 Чамусьці кідаецца ў вочы сацыяльная рэклама. Сапраўды, праблема распаду сям'і закранае і тых, хто прыходзіць у рэстаран, каб напіцца ці адпачыць, і тых, хто абараняе памяць аб сталінскхі рэпрэсіях, і тых, хто проста праходзіць гэтай дарогай ці едзе па МКАД... На даляглядзе бачны блакітны казырок падземнага пераходу, праз які я вяртаюся ў Мінск.

Па другі бок МКАД стаіць яшчэ адзін камень з крыжом у напамін пра Курапаты. Тут я згадаў, як давялося працаваць з адным чыноўнікам, які распавядаў мне, што жыў недалёк ад Курапатаў і нярэдка па маладосці ў 19070-х гг хадзіў туды на шашлыкі, бо не ведаў, што гэта за месца. Падчас свайго наведвання месца сталінскіх растрэлаў я слядоў вогнішчаў не сустракаў, але бачыў шматлікія прызнакі таго, што людзі не забываюць тых, хто загінуў падчас рэпрэсій. Спадзяюся, што гэта месца ў вачах шырокіх колаў грамадства паступова перастане ўспрымацца як пляцоўка апазіцыйных акцый, бо памяць аб сталінскіх рэпрэсіях не можа быць спадчынай толькі палітычных партый.

Усе здымкі зроблены гісторыкам Андрэям Берастоўскім.