2023 год идет к финалу

 

Этот год остался относительно стабильным и для меня, и для страны. Мои расходы на жизнь постепенно начинают догонять доходы и скоро совсем сравняются, но затрудняюсь сказать типичная ли эта ситуация для белоруса.

В стране

Из самых громких изменений, возможно, стоит выделить размещение тактического ядерного оружия РФ на территории Беларуси впервые после ядерного разоружения Республики в 1992-1996 гг. Другие события вроде ввода на территорию Синеокой военных из ЧВК "Вагнер", после попытки похода последней на Москву, а затем и последующего вывода этой военной группы из Беларуси, могли казаться значительными в моменте, но выглядят лишь эпизодом на фоне российско-украинского конфликта. 

Из прочих событий года, значимость которых не берусь определять, выделил вот какие:

Год начался и закончился обсуждением молодежных разборок

В январе по разным странам бывшего СССР прокатились стычки молодежных группировок в общественных местах, зачинщиками которых в большинстве случаев стали последователи движения ЧВК "Рёдан", называвшие себя частной военной компанией "по приколу". В Беларуси драки не допустили массовыми превентивными задержаниями в нескольких крупных городах и последующими попытками контроля за любителями аниме вообще, даже мирными. В декабре в России вышел сериал "Слово пацана" о молодежных бандах Казани конца 80-х,  набравший быструю популярность среди русскоязычных зрителей и риторика опасения что история повторится и найдутся многие подражатели, снова охватила СМИ Беларуси и России.

Также этот год стал временем ротации в политическом и экономическом поле. В течении года разрегистрировали партии: БНФ-КХП, БНФ, партия "зелёных", "Грамада", Республиканская партия, ОГП, Аграрная партия, Социал-демократическая партия народного согласия Белорусская патриотическая партия и Белорусская социально-спортивная партия. Перерегистрированы КПБ, ЛДПБ, Республиканская партия труда и справедливости и зарегистрирована одна новая партия: "Белая Русь".

Ротация охватила и коммерческие организации. 

На месте исчезнувшей сети магазина "Домашний" появляется дискаунтер "Грошик", активно использующий белорусский язык в оформлении товаров.

В январе 2023 постепенно закрылись магазины сети "Виталюр"...

.... На их месте открылись магазины "Санта", порой с кассами самообслуживания, как этот возле метро "Восток".

Вместо "Макдональдса" открылся бренд "Mak.by", частично похожий на своего предшественника.

19.11.2023 сайт abw.by, преемник газеты "Автобизнес Weekly" обновился последний раз. Позднее прекратил издание журнал "Дзеяслоў". 

Временно закрыта к посещению католическая церковь Св. Симеона и Елены на пл. Независимости в Минске. Также ликвидирована община протестантской церкви "Новая жизнь".

Список прекративших существование коммерческих и некоммерческих организаций, в том числе и ставших частью истории независимой Беларуси, к сожалению, этим не исчерпан...

К теме ротации стоит отнести и отказ от белорусской латиницы в топонимике и замену её надписями на русском и белорусском языках в различных частях страны

Продолжилось противостояние сторонников и противников русского мира и уголовное преследование участников протестов 2020 года.

Реакция сторонников русского мира в Телеграме на смерть 11.07.2023 в одной из больниц Гродно художника Алеся Пушкина, осужденного на 5 лет колонии закрытым судом по обвинению в намеренных действиях по реабилитации нацизма и издевательство над госсимволами. 

Погода в Беларуси впадала в крайности. Лето 2023 побило рекорды жары. 

И жара чередовалась с тропическими ливнями, нехарактерными для климата страны.

В ноябре начались метели раньше срока. А конец года стал теплым и практически бесснежным.

В спорте можно выделить Игры СНГ и взятие Ариной Соболенко титула первой ракетки мира, который она же и утратила в этом же году.

Кроме того появилось еще больше обновлений для безбарьерной среды для лиц с ограниченными возможностями: надписи брайлем, туалеты для ФОЛ.

"Брайль" в ЦУМе...

... на лифте в Печах.

Туалет для ФОЛ в ЗАГСе Первомайского района Минска (открыли после ремонта здания).

В области столичного общественного транспорта: ввели единый проездной, бесплатный проездной для школьников...

... И новые табло для троллейбусов и автобусов под цвет вида транспорта.

И наконец, можно упомянуть про штурмы магазинов "Мода Макс", иногда, заканчивающиеся проблемами с милицией, возрождение интереса к кукле Барби, вызванное популярностью нового фильма "Барби" и Свидетелей Иеговы, которые не привлекли к себе внимание 100-летием своей деятельности в Беларуси, но попали в СМИ страны как жертвы терактов в Германии и Индии.

У нас на районе...

В нашем микрорайоне Восток-1 не только менялись вывески магазинов и их внутреннее убранство.

Обновили школьный стадион школ 121 и 137

Обновился интерьер почтового отделения 114.

Также отремонтировали филиал нашей районной детской поликлиники, где не только обновили интерьер, но и добавили элементы для инвалидов по зрению.

А вот в туалет для колясочников в нашей взрослой районной поликлинике так просто не попадешь. Хорошо, что есть вообще, плохо, что его закрывают.

А на станции метро "Восток" заменили турникеты на выход на современные ))).

В моей жизни

Бурная деятельность блогера за 10 лет сменилась точечной. Но все же удалось описать еще несколько улиц столицы, посетить несколько городов, один крупный этномузей. Также с младшим сыном побывали на "Першым ровары". И наконец, почему-то этот год стал для меня годом дани уважения к своему деду: я впервые привез его правнуков на его могилу, закончил обработку его архива и сдал на водительские права категории В. Когда я был молодым, дед побуждал меня сдать на категорию В в автошколе ДОСААФ, где он работал, за счет Минобороны, но такой вариант мне не подходил. В прошлом году я окончательно решил получить "права" и, после долгих усилий, в конце нынешнего года пополнил ряды обладателей ВУ. Возможно, однажды я напишу и об этом...

В нынешних условиях вести летопись своего времени непросто, но планирую продолжать. Надеюсь написать побольше о своем Востоке-1 и 80-х годах прошлого века.

Предыдушие годы: 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022.

Лацінка ўсё?

 2023 год стаў годам барацьбы з беларускай лацініцай на тапонімах. У мінулым годзе выйшла пастанова аб адмове выкарыстання гістарычнай лацінкі ў надпісанні вуліц, станцый метро і іншых геаграфічных аб'ектаў, якой карысталіся з 2000 г. Пастанова не толькі замацавала статус кво, калі большасць арганізацыя вырашала сама як пісаць сваю назву і адрас на сайтах на замежных мовах: перакладам з рускай (беларускай), транслітарацыяй (або транскрыпцыяй) з рускай ці з беларускай (што спараджала мноства вырыянтаў напісання), але і прывяла да доўгай працы па замене надпісаў на вуліцах Мінска.

Такой лацінкай пазначалі прыпынкі ў 2022 г. для чужаземцаў на табло аўтобуса 921 (які, дарэчы, больш не ходзіць у Мінску з гэтага года).

Так па стане на 2022 г. быў пазначаны дом 88 па пр. Незалежнасці. Гэта быў рэдкі выпадак, калі пазначалі ў трох варыянтах: на беларускай кірыліцай і лацінкай і на рускай. Часам яшчэ можна сустрэць дамы, пазначаныя па-беларуску кірыліцай і лацінкай, але звычайна адрас на шыльдзе пазначаюць толькі на рускай ці беларускай мове кірыліцай.

Тлумачэнне правілаў карыстання лацінкай паводле стандартаў 2000 г. у адной з устаноў Мінска па стане на лета 2022 г.

У 2022 г. актывісты рускага свету сталі рэгулярна ставіць пытанне перад чыноўнікамі аб неабходнасці адмяніць выкарыстанне лацінкі і замяніць іх выкарыстаннем толькі рускай і беларускай моў.

Пост з ТГ-канала В. Бондаравай

Пост з ТГ-канала Д. Белякова

Пост УКантакце Т. Сідаровіч аб сустрэчы з чыноўнікамі 13.09.2022, дзе яна і яе аднадумцы падымалі пытанне адмены выкарытання лацінкі і прызнанне Курапатаў месцам гітлераўскіх, а не сталінскіх рэпрэсій. Сідаровіч скардзілася, што артыкул у "Вячэрнім Мінску" перадаў яе словы са скажэннямі.

Крыху пазней скаргі на лацінку дайшлі да кіраўніцтва краіны, і ў красавіку 2023 г. былі распрацаваны новыя правілы перадачы лацінкай беларускай тапанімікі на манер, якім карыстаюцца ў Расіі і ў пашпартах Беларусі: адсутнасць дыякрытычных знакаў і прывязка да транскрыпцыі англійскай мовы пры перадачы гукаў "ч" "ш" "ц" (ch, sh, ts адпаведна) з магчымасцю выбару перадаваць слова з рускай ці беларускай мовы (раней толькі з беларускай). Таксама тапаніміка на станцыях метро і прыпынках наземнага транспарта павінна перадавацца толькі на нацыянальных мовах без лацінкі і перакладаў на англійскую ўвогуле. У верасні таго ж года кіраўнік Адміністрацыі прэзідэнта РБ Сергеенка патлумачыў, што неабыякавыя грамадзяне "ў лацінізацыі беларускай мовы ўбачылі навязванне заходніх ліберальных каштоўнасцяў і культурных традыцый".

У чэрвені  2023 г. пачалі здымаць лацінку з афармлення прыпынкаў грамадскага транспарту.

Замена выглядае вось так. Ліпень 2023 г.

Паступова гэты лёс напаткаў усе мінскія наземныя прыпынкі стылізаваныя пад лацінку

Было 29.05.2023...

Цяпер. (Здымак 11.11.2023)

У канцы верасня 2023 г. пачалі мяняць шыльды мінскага метро з указаннем станцый. Цяпер як за савецкім часам усё толькі на рускай і беларускай мовах.

Познім вечарам 10 лістапада 2023 г. лацінцы ў метро зрабілі "ноч доўгіх нажоў"...

... усе астатнія надпісы лацінкай былі заменены надпісамі на рускай і беларускай.

Цікава, што некаторыя надпісы да знішчэння лацінкі і надпісаў на англійскай патрапілі на фота для майго блога па розных прычынах. 10 год пісаніны далі магчымасць бачыць жыццё ў дынаміцы :)

Чыгуначная станцыя "Лошыца" ў 2015 г...

...і ў лістападзе 2023 г. Верагодна ўнізе дададуць надпіс рускай мовай

Паказальнік напрамкаў на станцыі метро "Усход" ў 2014 г. (на фота мае паметкі з тлумачэннямі, дасяжнымі тут)

І так гэта выглядае з 11.11.2023.

Трэба зазначыць, што беларускую лацінку яшчэ можна сустрэць на некаторых дарожных знаках і шыльдах з адрасамі мінскіх дамоў. Мяркую, што барацьба па замене шыльдак з лацінкай не скончыцца ў 2023 г.

Мае 3 грашы

Паколькі я некалькі год распрацоўваў тэму выкарыстання лацінкі ў розных мовах свету (аб гэтым гл. тэг "Лацінка" унізе паведамлення), магу зрабіць некалькі заўваг. 

Ідэя аб тым, што лацінка прывязвае Беларусь да Польшчы не мае ніякіх грунтоўных падстаў, бо і дыякрытычныя сімвалы там пераважна чэшскія, і сувязь адной краіны з другой не можа быць толькі праз алфавіт. Беларусь і Польшча не маюць такіх моцных палітычных, эканамічных, культурных і рэлігійных сувязяў, каб праз алфавіт адна краіна праглынула другую.

Беларуская лацінка не была ідэальным выйсцем перадачы вулічных надпісаў для наведвальнікаў з-за мяжы, але замена яе на рускія надпісы не вырашае праблемы. Нават калі б Беларусь увайшла ў склад Расіі 6 абласцямі з поўнай ліквідацыяй нават нейкіх элементаў аўтаномнасці, усё роўна Мінск маглі б наведваць госці, якія не ведаюць ні рускую, ні беларускую і для якіх гэтыя надпісы будуць як асірыйскі клінапіс. Расія дублюе частку сваіх дарожных знакаў і тапонімаў англійскай мовай, але калі напісаць замест Čyhunačnaja vulica (Чыгуначная вуліца) Zheleznodorozhnaya street ці Railway street, то не будзе значна лягчэй госцю з-за мяжы, бо не ўсе замежнікі валодаюць англійскай. Акрамя таго, не асабліва лагічна шукаць магчымасць адарвацца ад польскага і чэшскага ўплыву, каб павялічыць англа-амерыканскі.

Надпісы на дарогах Расіі. Фота з інтэрнэту.

З другога боку, я б не бачыў у гэтай вайне з лацінкай нейкай адметнай перамогі тых беларусаў, якія мараць зрабіць яе часткай Расіі і якім непрыемна практычна ўсё, што мае дачыненне да беларускай мовы, культуры і гісторыі. Чалавек, які валодае беларускай мовай, па-ранейшаму можа чытаць творы ХІХ-ХХ ст., напісаныя беларускай лацінкай, дарэчы, больш падобнай на польскую, чым паводле стандарта 2000 г. Беларуская мова пакуль не знікла з вулічных надпісаў. І прынятыя заканадаўча змяненні выглядаюць як нейкая ўступка ўлады грамадзянам у пытанні, якое для ўлады не мае прынцыповай значнасці. Час пакажа як будуць развівацца падзеі і як будуць вырашацца пытанні тапанімікі ў далейшым.

***

Пазней тэндэнцыя прывяла да адмовы ад надпісаў па-англійску на чыгуначным вакзале. Праз час я пачуў на вуліцы размову двух юнакоў на гэту тэму:

- Они (мат) сняли английские надписи, потому что они боялись, что они прочитают английскую "Пэ" как "Рэ"

- Да, (мат)!

Калі не пазначана інакш, фота зроблены А. Берастоўскім