31.01.2016

Ціфон

Мой малодшы 3-гадовы сын Любамір, які нарадзіўся пасля таго як з'явіліся смартфоны і спрабаваў торкаць у экран майго клавішнага тэлефона не разумеючы, чаму гэта тэлефон не рэагуе на яго торканне, зноў мяне здзівіў. У нас ёсць стары паламаны калькулятар, з якім гуляюць дзеці. Старэйшы сын даўно зразумеў яго прызначэнне, а вось, калі я запытаў малодшага:
-- Што гэта?
то пачуў такі адказ:
-- Ціфон. (гэта значыць "тэлефон")
Калісьці ў мяне 12-13 гадовага падлетка з'явіўся ўласны калькулятар і гэта ўжо было для мяне электроннай цацкай. Цяпер калькулятар ёсць у шматлікіх электронных прыладах, таму для новага пакалення гэты "гаджэт" 90-х ужо "ціфон".



Таксама:
Нешта незвычайнае ў Мінску
Смак банана

Яшчэ:
Страница в "Самиздате"

27.01.2016

Вернемся да нашых малпаў

Мая кніга "Сякера і планшэт" была напісана не столькі ў якасці спрэчкі з дарвінізмам, сколькі ў плане выкрыцця недахопаў прымітывізму ў інтэрпрытацыі старажытнай гісторыі. Пасля таго як я скончыў на ёй працаваць, час ад часу я сустракаўся з некаторымі іншымі фактамі, якія тым ці іншым чынам ставілі пад пытанне тэорыю Дарвіна. Вось яшчэ адзін такі момант.

Крыніца: Алесь Бадак. Жывёлы. Мінск: "ЛіМ", 2009, с. 59

Іншыя старонкі А. Берастоўскага:
Старонка ў партале "Самвыдат"

22.01.2016

Запаведны пароль, запаведны лагін...

-- Привет, а у тебя девушка есть?
-- Негоже Вам задавать такие вопросы незнакомому мужчине. Ваши родители Вам разрешают так общаться в Интернете?
-- Чиво?! Я думала, ты парень. Я уже большая, мне 16 лет.
Из переписки в чате

Я карыстаюся сацыяльнымі сеткамі прыкладна з другой паловы 2012 г. Да гэтага лічыў іх марнаваннем часу. Зараз лічу сродкам сувязі. Пра ролю сацыяльных сетак у жыцці сучасных еўрапейцаў, да якіх я адношу і беларусаў, напісана шмат, таму паўтарацца не буду. Толькі зраблю некалькі нататкаў, таго, што заўважыў.

Распаўсюджаны 2 сурацьлеглыя думкі: сацыяльныя сеткі робяць людзей разумней (і, наадварот, дурней). Я заўважыў, што гэта не зусім так. Сацыяльныя сеткі -- гэта сродак сувязі, як і Skype, Viber, Whatsup і звычайны тэлефон. Гэтым усім можна выкарыстацца, каб паглыбляць свае веды і эрудыцыю ці проста бавіць час, гаворачы ні аб чым. Чалавек робіцца разумней, калі чытае сур'ёзную літаратуру і разважае над яе зместам, калі задаецца пытаннямі і шукае на іх адказы і гатовы прызнацца (хоць самому сабе), што памыліўся. Сярод таго, што людзі выкладаюць у сацыяльныя сеткі, часам можна знаходзіць такую інфармацыю, але толькі часам. Большая частка людзей ва ўсім свеце думаць і разважаць не любіць, таму глыбіня пастоў у кожнай сетцы звычайна не істотная. Сур'ёзную інфармацыю лягчэй знаходзіць у інтэрнеце праз пошук у браўзеры (прычым гаворка ідзе не толькі пра адну першую старонку пошуку, часам трэба праглядзець сотні спасылак на 30-50 старонках) ці ў каталогах бібліятэк. Таму сацыяльныя сеткі ў гэтым плане не лепш за газеты і тэлебачанне.

Ёсць уяўленне, што рускамоўная (і беларускамоўная) аўдыторыя Фэйсбука (далей -- ФБ) крыху больш інтэлектуальна і ў большай ступені ліберальна, а карыстальнікі УКантакце (далей --УК) і Аднакласнікаў пераважна больш простыя людзі, якім бліжэй кансерватыўныя каштоўнасці. Так большасць маіх былых студэнтаў, якія глыбока вывучалі англійскую мову -- мае сябры ў ФБ, а мае былыя студэнты тэхнічных вну амаль усе пісалі мне праз УК. Гэтаму ёсць простае тлумачэнне. УК займае значную частку рынка паслуг сацыяльных сетак у краінах былога СССР і гэты сайт многім вядомы больш за замежныя аналагі, такія як ФБ. А мае былыя студэнты-перакладчыкі і міжнароднікі проста не баяцца пасябраваць з кім-небудзь за мяжой, а то і шукаюць такую магчымасць, бо мовамі валодаюць. Тым не меньш, і на ФБ і УК значная частка таго, пра што пішуць пакуль пацвярджае тое, што казаў раней: думаць людзям цяжка. Як і весці здаровы лад жыцця ці займацца спортам -- гэта патрабуе намаганняў.

Яшчэ адна супярэчнасць, звязаная з сацсеткамі: або людзі больш чытаюць, або менш. Тут трэба зазначыць, што ў сетках звычана чытаюць "па дыяганалі" пасты альбо прагледжваюць ленты сяброў і гутараць з імі або праз галасавыя, або, часцей, праз тэкставыя паведамленні. Пры гэтым могуць прагледзіць і відэаролік ці паслухаць аўдыязапіс, але больш усё ж пішуць і чытаюць. Але калі любая фізічная актыўнасць карысна для здароўя, то цяжка сказаць, што чытанне шматлікіх пастоў аўтаматычна робіць чалавека разумней. Бо такое чытанне не суправаджаецца разважаннем, і чым прасцей і карацей думка, тым больш "лайкаў" яна збярэ. Таму людзі, якія выкарыстоўваюць свае старонкі і группы па асноўнаму прызначэнню сацсетак -- для бізнеса, пішуць свае пасты коратка і проста.

Ці робяць сацыяльныя сеткі людзей бліжэй адно да аднаго? І так, і не. З аднаго боку гэта моцны сродак сувязі, лепшы за многае іншае. Можна перадаць сваю думку мільёнам людзей за некалькі дзён ці нават гадзін. Можна размаўляць у чаце з вядомымі пісьменнікамі, зоркамі эстрады, навукоўцамі, бізнесменамі і палітыкамі. Можна мець сотні ці тысячы "сяброў", "блізкіх сяброў" і "знаёмых". Але бліжэй людзі не сталі. Як і далей. У буйных гарадах, такіх як Мінск, людзі менш знаходзяць часу на спакойныя разважлівыя размовы з іншымі людзьмі, чым у маленькіх гарадах і сёлах. Інтэрнет у гэтым плане мала што мяняе. Калі ў чалавека здараецца бяда, сацыяльныя сеткі толькі паскараюць перадачу навіны аб гэтым, яго сябрам, сваякам і знаёмым. Але гэта не значыць, што яны абавязкова адгукнуцца. Быў зарэгістраваны выпадак, калі жанчына напісала ў сваім апошнім пасце у папулярнай сетцы, што не хоча жыць. Пасля гэта праз кароткі час яна скончыла жыццё самагубствам. Ніхто з тысяч яе віртуальных сяброў не адгукнуўся на яе просьбу аб дапамозе.

Таксама сацыяльныя сеткі падчас звязваюць з рэвалюцыямі. Сапраўды, калі ў пэўнай краіне назрэла рэвалюцыйная сітуацыя, то сацыяльныя сеткі могуць быць выкарыстаны ў якасці агітацыйнага рупара рэвалюцыянераў. Але гісторыя паказвае, што рэвалюцыі адбываліся і ў той час, калі сацыяльных сетак не было, а таксама і што рэвалюцыя можа праваліцца, калі рэвалюцыйная сітуацыя не назрэла (напрыклад, спроба перанесці "арабскую вясну" ў Азербайджан, краіны Персідскага заліва і Кітай не прывяла там да сапраўдных рэвалюцый). Таму наяўнасць ці адсутнасць сацыяльных сетак не самае важнае для рэвалюцыянераў і контр-рэвалюцыянераў (бо і апошнія ў такіх сітуацыях актыўна карыстаюцца сацсеткамі для палітычнай барацьбы). Напэўна, асноўнае змяненне ў палітычную барацьбу сацыяльныя сеткі ўнеслі тым, што палегчылі магчымасць інтрыгаваць з захаваннем інкогніта (праз правакацыйныя групы і старонкі, праз стварэнне адным чалавекам шматлікіх уліковых запісаў, якія быццам вядуць зусім розныя людзі і г.д.)

Таксама не трэба перабольшваць ролю сацыяльных сетак у барацьбе за абсалютную свабоду слова. Яна і без гэтага вялікая. Сапраўды, калі тэлебачанне, радыё і друкаваная перыёдыка могуць быць кантраляваны зацікаўленымі асобамі (спонсары, дзяржава), то кантраляваць свабоду слова ў сацыяльных сетках практычна немагчыма. Нават, калі чалавек альбо арганізацыя абмяжоўвае магчымасць пракаментаваць свае пасты на ленце (а ў пэўных умовах гэта можа значыць і палеміку з аправяржэннем паста) усё роўна гэтыя пасты могуць аправяргацца ў іншым месцы той жа сацыяльнай сеткі, і карыстальнікі могуць лёгка параўноўваць факты і аргументы. Тым не менш, сацыяльныя сеткі -- гэта камерцыйны праект. Калі пасты на пэўнай ленце супярэчаць інтарэсам яе ўладальнікаў, мадэратары іх выдаляць без праблем. Гэта зусім не абавязкова бывае звязана з палітыкай. Некалькі год таму УК вынес папярэджанне у свой час жанчыне, якая на сваёй ленце ўпарта і аргументавана змагалася з пэўнымі тэндэнцыямі традыцыйнай медыцыны, давала бясплатныя кансультацыі, пазбаўляла ўрачоў магчымасці "ўцюхаць" пэўныя лекі цяжарным жанчынам (хто думае, што бясплатная медыцына не мае ніякіх камерцыйных сувязяў з фармакалогіяй, хай падумае яшчэ раз) і на яе паскардзіліся адміністрацыі сайта. У выніку ёй вынеслі ўльтыматум: будзеш далей пісаць пра медыцыну - заблакіруем тваю старонку. І вось тут з'яўляецца супярэчанне свабоды слова. З аднаго боку практычна адсутнічае кантроль над распаўсюджаннем парнаграфіі, кожны ўдзельнік можа выкласць экстрэмісцкі матэрыял ці лаяцца матам, непаўналетнія абсалютна неабаронены перад педафіламі... З другога, як паказвае прыклад вышэй, абсалютна законныя рэчы могуць быць выдалены пры наяўнасці скаргі на дзейнасць іх аўтара. Так, Аднакласнікі заблакіравалі мае спробы апублікваць спасылку на медыцынска-публіцыстычны артыкул аднаго блогера... Іншымі словамі, у сацсетках дзейнічаюць не законы, а "паняцці".

Яшчэ адно абмежаванне свабоды слова ў сацыяльных сетках -- самацэнзура: чалавеку падчас няёмка пісаць ці "лайкаць" тое, што будзе не падабацца яго віртуальным сябрам. Так удзельнік віртуальных груп, члены, якіх лічаць усіх цыган злодзеямі, можа любіць слухаць цыганскія песні, але публічна паказаць гэта будзе сароміцца.

Яшчэ распаўсюджаны міф, што сацыяльныя сеткі -- гэта доля маладых людзей, як і Інтэрнет увогуле. Насамрэч многія людзі сярэдняга ўзросту і пэўная частка пенсіянераў робяць тое ж, што і маладыя людзі: пішуць пра сваё жыццё, "лайкаюць" запісы і фоткі сяброў і... нярэдка пакутуюць ад залежнасці ад гаджэтаў. Справа ў тым, што камп'ютарная тэхніка робіцца ўсё больш даступнай простаму карыстальніку (я памятаю як у сярэдзіне 1990-х я яшчэ вучыў інфарматыку на савецкіх "Нямігах" і для мяне, тады 16-гадовага юнака, гэта быў цёмны лес, а цяпер мой 6-гадовы сын лёгка карыстаецца браўзерам планшэта для пошуку неабходных яму рэсурсаў). Плюс сталыя людзі часта жадаюць паказаць, што яшчэ не старыя і кідаюць выклік гаджэтам...

Усеагульнае захапленне сацыяльнымі сеткамі нагадвае моду другой паловы ХХ ст на транзістарныя радыёпрыёмнікі (дзеля атрымання такіх гаджэтаў некаторыя індзійскія мужыкі нават згаджаліся на стэрылізацыю), буйныя касетныя магнітафоны, якія юнакі звычайна насілі з сабой на плячах, і нават першыя мабільнікі 2000-х, гаспадары якіх з вялікай годнасцю даставалі іх з кішэняў каб сказаць "Алё". Усё гэта зараз смешна, таму магчыма, што сацыяльныя сеткі аднойчы стануць часткай гісторыі. Прычым, я кажу пра моду на іх, а не пра іх наяўнасць, бо захаваліся ж у ХХІ ст такія вынаходніцтвы мінулага, як гарадскі тэлефон, радыё і тэлевізар.

15.01.2016

Дачакаўся

Калі ў 2011 г. кіпеў валютны крызіс да маёй жонкі дайшла інфармацыя (крыніцу я так і не выявіў), што вясной 2012 г. долар будзе каштаваць 20000 рублёў. І вось на гэтым тыдні я дачакаўся гэтага часу.




Крыніца: www.tut.by 

На гэтых скрыншотах можна заўважыць, што больш за 20000 р. доллар прадаюць толькі ў некаторых абменніках Мінска (я іх пазначыў чырвоным алоўкам). Пакуль у некаторых. Зразумела, цэны будуць расці далей. Але я пра іншае.

Я пастаянна сутыкаюся з прагнозамі падзення беларускай эканомікі, часта з аналагічнымі прагнозамі адносна расійскай і час ад часу - амерыканскай. І пакуль яны не спраўдзіліся.

Праблем у Беларусі -- хоць адбаўляй. Пра іх трэба гаворыць і пісаць. Але таксама трэба памятаць, што эканоміка любой краіны -- складаны механізм (ці нават арганізм). Як і палітыка з рэлігіяй і культурай. Я час ад часу раблю прагнозы накшалт гістарычнай альтэрнатывы, але разуменне складанасці ўсяго чалавечага на Зямлі прымушае мяне пазбягаць катэгарычных фармуліровак.

Яшчэ адзін момант. Да несбыўшыхся прагнозаў звычайна людзі ставяцца лёгка: не адбылося, так не адбылося. Пры гэтым іх ініцыятары ўсё роўна могуць карыстацца пэўным аўтарытэтам: прыкладамі могуць служыць Настрдамус і Ванга. Але часам нашы памылковыя прагнозы могуць камусьці каштаваць рэпутацыі, грошай, маёмасці, здароўя і нават жыцця. Таму я імкнуся быць вельмі стрыманным у тым, што кажу і пішу. Мяне часам памылкова лічаць ультракансерватарам, але я проста разумею сваю адказнасць за словы.

Гл. таксама:
Закрыццё магазінаў
Грошы як свята
Чарга, як за айфонам

Іншыя старонкі А. Берастоўскага:
Старонка ў "Самвыдаце"

04.01.2016

Улыбка Вольтера

В последние несколько лет люди в моей стране, Беларуси, и соседних странах все чаще проявляют нетерпимость. Я об этом уже достаточно написал. В принципе, ничего особенного в этом нет, научиться ценить свободу чужого мнения довольно трудно, проще делить мир на "наших" и "ненаших". Но интересно, что при этом за такой ненавистью нередко стоит банальная наивность: если ударить врага, он испугается и убежит. А то и станет хорошим. Мысль о том, что враг тоже может быть храбр, в головах обычно не задерживается. Во всяком случае -- не озвучивается. Я не особенно утрирую. Так мыслят многие гонители религиозных меньшинств и немало сторонников войны на Донбассе, желающие победы той или иной стороне в этом конфликте.

Так вот многим жителям бывшего СССР из тех, мимо кого прошли настоящие "горячие" войны в Афганистане, Чечне, Абхазии, и представляющим тот или иной конфликт, как борьбу сил добра с силами зла, не мешает ознакомиться с точкой зрения писателя Вольтера, высказанной несколько столетий назад. Привожу дословно обширную цитату. Особенно интересное выделяю подчеркиванием.

 -- Вы, конечно, горячо любите?..
     -- О да, -- отвечал он, -- я горячо люблю Кунигунду.
     -- Нет, -- сказал один из этих господ, -- мы вас  спрашиваем, горячо ли
вы любите болгарского короля?
     -- Вовсе его не люблю, -- сказал Кандид. -- Я же его никогда не видел.
     -- Как! Он -- милейший из королей, и за его здоровье необходимо выпить.
     -- С большим удовольствием, господа!
     И он выпил.
     -- Довольно, -- сказали ему, -- вот теперь вы опора, защита, заступник,
герой болгар. Ваша судьба решена и слава обеспечена.
     Тотчас ему  надели на ноги кандалы  и угнали  в полк. Там его заставили
поворачиваться   направо,   налево,   заряжать,   прицеливаться,   стрелять,
маршировать и дали ему тридцать палочных  ударов. На другой день он проделал
упражнения немного лучше  и получил всего двадцать ударов. На следующий день
ему дали только десять, и товарищи смотрели на него как на чудо.
     Кандид,  совершенно  ошеломленный,  не мог  взять  в толк,  как  это он
сделался  героем. В один прекрасный весенний  день  он вздумал прогуляться и
пошел  куда  глаза  глядят,   полагая,   что  пользоваться  ногами   в  свое
удовольствие  -- неотъемлемое  право людей,  так  же как и  животных.  Но не
прошел он  и  двух  миль,  как  четыре других героя, по шести  футов ростом,
настигли его,  связали  и  отвели  в  тюрьму.  Его спросили,  строго  следуя
судебной  процедуре, что  он  предпочитает: быть ли прогнанным  сквозь строй
тридцать шесть раз или получить сразу двенадцать свинцовых пуль в  лоб.  Как
он ни уверял, что его воля свободна и  что он не желает ни того ни  другого,
--  пришлось  сделать выбор.  Он  решился,  в  силу  божьего  дара,  который
называется свободой, пройти тридцать шесть  раз  сквозь строй; вытерпел  две
прогулки. Полк состоял из двух тысяч  солдат, что составило для  него четыре
тысячи палочных  ударов,  которые  от шеи до ног обнажили его мышцы и нервы.
Когда  хотели приступить  к  третьему прогону,  Кандид, обессилев, попросил,
чтобы уж лучше  ему раздробили голову;  он  добился этого снисхождения.  Ему
завязали  глаза,  его  поставили  на  колени.  В  это  время  мимо  проезжал
болгарский  король;  он спросил, в  чем вина осужденного на смерть; так  как
этот король был великий  гений, он понял из всего доложенного ему о Кандиде,
что это молодой  метафизик, несведущий  в делах света, и  даровал ему жизнь,
проявив  милосердие, которое будет прославляемо во всех газетах до скончания
века.  Искусный  костоправ   вылечил   Кандида  в  три   недели  смягчающими
средствами,  указанными Диоскоридом. У него уже стала нарастать новая кожа и
он уже мог ходить, когда болгарский король объявил войну королю аваров.



    ГЛАВА ТРЕТЬЯ

Как спасся Кандид от болгар, и что вследствие этого произошло Что может быть прекраснее, подвижнее, великолепнее и слаженнее, чем две армии! Трубы, дудки, гобои, барабаны, пушки создавали музыку столь гармоничную, какой не бывает и в аду. Пушки уложили сначала около шести тысяч человек с каждой стороны; потом ружейная перестрелка избавила лучший из миров не то от девяти, не то от десяти тысяч бездельников, осквернявших его поверхность. Штык также был достаточной причиной смерти нескольких тысяч человек. Общее число достигало тридцати тысяч душ. Кандид, дрожа от страха, как истый философ, усердно прятался во время этой героической бойни. Наконец, когда оба короля приказали пропеть "Те Deum"* каждый в своем лагере, Кандид решил, что лучше ему уйти и рассуждать о следствиях и причинах в каком-нибудь другом месте. Наступая на валявшихся повсюду мертвых и умирающих, он добрался до соседней деревни; она была превращена в пепелище. Эту аварскую деревню болгары спалили согласно законам общественного права. Здесь искалеченные ударами старики смотрели, как умирают их израненные жены, прижимающие детей к окровавленным грудям; там девушки со вспоротыми животами, насытив естественные потребности нескольких героев, испускали последние вздохи; в другом месте полусожженные люди умоляли добить их. Мозги были разбрызганы по земле, усеянной отрубленными руками и ногами. "Те Deum"* Первые слова благодарственной молитвы "Тебя, Господи, славим..." (лат.). Кандид поскорее убежал в другую деревню; это была болгарская деревня, и герои-авары поступили с нею точно так же. Все время шагая среди корчащихся тел или пробираясь по развалинам, Кандид оставил наконец театр войны, сохранив немного провианта в своей сумке и непрестанно вспоминая Кунигунду.

Вольтер. Кандид или оптимизм. Источник: http://lib.ru/INOOLD/WOLTER/kandid.txt


Маленькое пояснение. Во времена Вольтера болгары не имели своего государства (они его получили только в конце 19 века), а авары как народ уже исчезли. Но в истории Средневековья оба этих народа имели свои государства. В частности существовало Болгарское царство. Авары или обры имели что-то вроде союза племен.

Вольтер жил на территории Священной Римской империи Германской нации -- союза множества княжеств и вольных городов с немецкоязычным населением, формально признававших власть общего императора, а фактически нередко воевавших друг с другом. Писал он "Кандида"  на немецком. И благоразумного описал реалию пост-феодальных междоусобиц как войну болгар с аварами.

Я как историк изучил множество войн 19-20 века. Почерк действий "героев" везде примерно одинаков. И Вольтер, по моему мнению, дал одно из лучших схематических описаний боевых действий между двумя враждующими армиями. Развитие техники и возникновение новых причин для войн и новых благородных целей ничего особенно не изменило со времен "Кандида". Пока меня никто в этом не переубедил.

См. также:
Воздух в гробу
Цана свабоды


Избранное сообщение

Іван Шамякін. Першы генерал

 На прасторах сусветнай павуціны ёсць малавядомае апавяданне Івана Шамякіна "Першы генерал", якое варта прачытаць многім. Акрамя м...