(Прамова, зробленая на прыступках мемарыяла Лінкальну ў Вашынгтоне (акруга Калумбія) 28 жніўня 1963 года Марцінам Лютэрам Кінгам, палітычным і рэлігійным дзеячом і барацьбітом за роўныя правы белага і чорнага насельніцтва ЗША)
Сотню гадоў таму вялікі амерыканец падпісаў Пракламацыю аб вызваленні нявольнікаў. Гэты гістарычны дакумент стаў як вялікае святло маяка надзеі для мільёнаў негрыцянскіх рабоў, якія пакутавалі ў агні пякельнай нясправядлівасці. Гэта было падобна таму, як прыходзіць радасны світанак, каб пакласці канец доўгай ночы палону.
Але, праз сто гадоў пасля гэтай падзе, мы мусім бачыць быць відавочцамі трагічнага факта, што негр яшчэ несвабодны. Праз сто гадоў жыццё негра яшчэ скавана наручнікамі сегрэгацыі і ланцугамі дыскрымінацыі. Праз сто гадоў негр жыве на адзінокім востраве беднасці сярод шырокага акіяна матэрыяльнага дабрабыту. Праз сто гадоў негр чахне на перыферыі амерыканскага грамадства і робіцца выгнаннікам на ўласнай зямлі. Таму мы прыйшлі сёння сюды, каб звярнуць увагу на такое жудаснае становішча.
У некаторым сэнсе мы прыйшлі да капітала нашай краіны, каб атрымаць наяўныя грошы па чэку. Калі архітэктары нашай рэспублікі напісалі цудоўныя словы Канстытуцыі і дэкларацыі незалежнасці, яны падпісалі пазыковае абавязацельства, якому кожны амерыканец меў стаць спадкаемцам. Гэты вексель быў абяцаннем, што ўсім людзям будуць гарантаваны неад'емныя правы на жыццё, свабоду і шуканне шчасця.
Сёння відавочна, што Амерыка аннулявала пазыковае абавязацельства ў дачэненні да сваіх цёмнаскурых грамадзян. Замест таго каб выканаць гэты святы абавязак, Амерыка дала неграм незабяспечаны чэк, які ім вярнулі з нататкам "недастакова сродкаў". Але мы адмаўляемся паверыць, што банк справядлівасці стаў банкрутам. мы адмаўляемся паверыць, што ў сховішчах магчымасцяў нашай краіны недастаткова сродкаў. І вось мы прыйшлі каб атрымаць грошы па гэтаму чэку - па чэку, які дасць нам па патрабаванню багацці свабоды і бяспеку справядлівасці. Таксама мы прыйшлі на гэта святое месца, каб нагадаць Амерыцы аб жорсткай неадкладнасці сучаснай рэчаіснасці. Няма часу на раскошу заспакаення ці на падобныя транквілізатарам паступовыя рэформы. Цяпер час перайсці з цемнай і бязлюднай даліны сегрэгацыі на сонечны шлях расавай справядлівасці. Цяпер час адчыніць дзвер магчымасцяў для ўсіх дзяцей Бога. Цяпер час выцягнуць нашу краіну з хісткіх пяскоў расавай несправядлівасці і паставіць яе на цвёрды падмурак братэрства.
Для краіны было б катастрофай прапусціць гэты момант і недаацэніць дыскрымінацыю неграў. Пякучае лета справядлівай незадаволенасці неграў не скончыцца, пакуль не прыйдзе жывіцельная восень свабоды і роўнасці. Тысяча дзевяцьсот шэсцьдзясят трэці - гэта не канец, а пачатак. Тыя, хто спадзяецца, што неграм треба спусціць пару і супакоіцца, сутыкнуцца з жорсткай рэальнасцю, калі краіна вярнецца да свайго звычайнага жыцця. Не будзе ні міру, ні спакою, пакуль неграм не будуць дадзены іх грамадзянскія правы. Віхоры непарадкаў будуць далей трасці асновы нашай краіны, пакуль не настане дзень справядлівасці.
Але я маю нешта сказаць свайму народу, які стаіць на цёплым парозе, што вядзе ў палац спрядлівасці. У барацьбе за атрыманне месца, якое належыць нам па праву, мы не павінны запляміць сябе дрэннымі ўчынкамі. Хай не будзем мы праганяць смагу свабоды, піючы з келіха крыўды і нянавісці.
Мы заўсёды павінны весці сваю барацьбу на высокім узроўні годнасці і дысцыпліны. Мы не павінны дазволіць нашаму творчаму пратэсту апусціцца да фізічнага насілля. Зноў і зноў мы мусім уздымацца да велічных вышыняў супрацьстаяння фізічнай сіле сілай духу. Новы цудоўны баявы дух, што ахапіў негрыцянства, не павінен падштурхоўваць да недаверу ўсім белым людзям, бо многія з нашых белых братоў, як сведчыць аб гэтым іх прысутнасць тут сёння, зразумелі, што іх лёс звязаны з нашым лёсам, а іх свабода неразрыўна звязана з нашай свабодай. Мы не можам ісці ў адзіночку.
І пакуль мы ідзем, мы мусім прысягнуць, што пойдзем уперад. Мы не можам павярнуцца назад. Ёсць тыя, хто пытаюцца ў барацьбітоў за грамадзянскія правы: "Калі ўжо вы будзеце задаволены?" Мы не можам быць задаволенымі, пакуль нашы целы, стомленыя ад цяжкай дарогі не адпачнуць у матэлях ля шашы і гарадскіх атэлях. Мы не можам быць задаволенымі, пакуль асноўная магчымасць негра куды-небудзь пераехаць - гэта змяніць маленькае гэтта на гэтта паболей. Мы не можам быць задаволенымі, пакуль негр у Місісіпі не мае права галасаваць, а негр у Нью-Ёрку лічыць, што яму няма прычын удзельнічаць у выбарах. Не, не, мы не задаволеныя і не будзем задаволенымі, пакуль не пацячэ, як вада, суд і праўда - як моцны паток. (1)
Я не маю сумненняў, што некаторыя з вас прайшлі праз цяжкасці і выпрабаванні. Некаторыя з вас прыйшлі сюды непасрэдна з-за кратаў. Некаторыя з вас прыйшлі з раёнаў, дзе ваша жаданне атрымаць свабоду сутыкнулася з навальніцай праследаванняў і вятрамі паліцэйскага самавольства. Вы сталі выпрабаванымі ваярамі ў разнастайных пакутах. Працягвайце сваю справу з верай у тое, што несправядлівыя пакуты будуць узнагароджаны.
Вяртайцеся ў Місісіпі, вяртайцеся ў Алабаму, вяртайцеся ў Джорджыю, вяртайцеся ў Луізіану, вяртайцеся ў трушчобы і гета нашых паўночных гарадоў і ведайце, што нейкім чынам гэта становішча можа і будзе мяняцца. Не будзем жа качацца ў даліне адчаю.
Я вам кажу, сябры, што, нягледзячы на цяжкасці і расчараванні цяперашняга часу, у мяне ёсць мара. Гэта мара каранямі ўходзіць у амерыканскую мару.
У мяне ёсць мара, што аднойчы наша краіна ўстане і будзе жыць у згодзе з сваім крэда: "Мы зыходзім з той відавочнай праўды, што ўсе людзі створаны роўнымі." (2)
У мяне ёсць мара, што аднойчы на чырвоных узгорках Джорджыі сыны былых рабоў і сыны былых рабаўладальнікаў здолеюць сесці разам за адным сталом брацтва.
У мяне ёсць мара, што аднойчы нават штат Місісіпі, штат-пустыня, што пячэ гарачынёй нясправядлівасці і прыгнёту, стане аазісам свабоды і правасуддзя.
У мяне ёсць мара, што чацвёра маіх дзяцей будуць калі-небудзь жыць у краіне, дзе аб іх будуць судзіць не на падставе колеру іх скуры, а на падставе сутнасці іх характару.
У мяне сёння ёсць мара.
У мяне ёсць мара, што аднойчы штат Алабама, дзе цяпер з вуснаў губернатара цякуць словы умяшальніцтва і адмовы прызнаць федэральныя законы, пераўтварыцца ў месца дзе малыя чорныя хлопчыкі і дзяўчынкі здолеюць узяцца за рукі з малымі белымі хлопчыкамі і дзяўчынкамі і гуляць разам як сёстры і браты. (3)
У мяне сёння ёсць мара.
У мяне ёсць мара, што аднойчы кожны дол напоўніцца, і кожная гара і падгорак панізяцца, крывізны выпрастуюцца, і няроўныя дарогі зробяцца гладкімі; і з'явіцца слава Гасподняя і ўбачыць гэта кожная плоць. (4)
Гэта наша надзея. Гэта вера, з якой я вярнуся на Поўдзень. З гэтай верай мы выпілім з гары адчаю камень надзеі. З гэтай верай мы здолеем пераўтварыць лаянку сварак у нашай краіне ў прыгожую сімфонію братэрства. З гэтай верай мы здолеем разам працаваць, разам маліцца, разам змагацца, разам ісці за краты, разам змагацца за свабоду, ведаючы, што аднойчы мы будзем свабодныя.
Гэта будзе дзень, калі ўсе дзеці Бога змогуць спяваць з новым сэнсам словы: "Мая краіна, пра цябе, мілы край свабоды, пра цябе я спяваю. Зямля, дзе памерлі мае бацькі, зямля гонару пілігрыма, хай з кожнага горнага схілу звініць свабода." (5)
І калі Амерыка мае стаць вялікай дзяржавай, гэта абавязкова павінна адбыцца. Так хай звініць свабода з чароўных узгоркаў Нью-Гэмпшыра. Хай звініць свабода з магутных гор Нью-Ёрка. Хай звініць свабода з узвышша Алегені ў Пенсільваніі!
Хай звініць свабода з пакрытых снежнымі шапкамі скал Каларада!
Хай звініць свабода з фігурыстых горных вяршынь Каліфорніі!
Але не толькі гэта; хай звініць свабода з Стоўн Маўнцін у Джорджыі!
Хай звініць свабода з Лукаўт Маўнцін у Тэнэсі!
Хай звініць свабода з кожнага пагорку і кожнай кратавіны ў Місісіпі. З кожнага ўзгорку хай звініць свабода.
Калі мы дадзім свабодзе зазвінець, калі мы дадзім ёй звінець з кожнай вёскі і хутара, з кожнага штата і горада, мы паскорым з'яўленне таго дня, калі ўсе дзеці Бога, чорныя і белыя, яўрэі і людзі з іншых народаў, пратэстанты і каталікі змогуць узяць адно аднаго за рукі і заспяваць стары негрыцянскі духоўны гімн: "Нарэшце свабодныя! нарэшце свабодныя! дзякуй Богу Ўсемагутнаму, мы нарэшце свабодныя!" (6)
Пераклад з англійскай Андрэя Берастоўскага
ТЛУМАЧЭННІ:
(1) Цытата з Бібліі з незначнымі змяненнямі, Кніга прарока Амоса, раздзел, 5 верш 24 (прыведзена з пераклада Васіля Сёмухі, стылізаванага пад сучасную беларускую арфаграфію);
(2) Цытата з Дэкларацыі незалежнасці ЗША прыведзена па апублікаванаму на HistoriaPure і ў Вікіпедыі тэксту пераклада, зробленага маімі былымі студэнтамі;
(3) Фраза "адмова прызнаць федэральныя законы" лепей перадае ідэю слова nullification, чым літаральны эквівалент "ануляванне";
(4) Цытата з Бібліі з незначнымі змяненнямі, Кніга прарока Ісаі, раздзел, 40, вершы 3 і 4 (прыведзена з пераклада Васіля Сёмухі, стылізаванага пад сучасную беларускую арфаграфію);
(5) У арыгінале гэта песня ўяўляе сабой рыфмаваны верш, але, шкада, перакласці верш вершам, каб яшчэ і захавалася гара, на якой звініць свабода, я не пацягнуў, таму словы гэтай песні на беларускай атрымаліся крыху нязграбна.
(6) Gentiles лепш перакладаць "людзі з іншых народаў", чым "неяўрэі" ці "язычнікі".
Сотню гадоў таму вялікі амерыканец падпісаў Пракламацыю аб вызваленні нявольнікаў. Гэты гістарычны дакумент стаў як вялікае святло маяка надзеі для мільёнаў негрыцянскіх рабоў, якія пакутавалі ў агні пякельнай нясправядлівасці. Гэта было падобна таму, як прыходзіць радасны світанак, каб пакласці канец доўгай ночы палону.
Але, праз сто гадоў пасля гэтай падзе, мы мусім бачыць быць відавочцамі трагічнага факта, што негр яшчэ несвабодны. Праз сто гадоў жыццё негра яшчэ скавана наручнікамі сегрэгацыі і ланцугамі дыскрымінацыі. Праз сто гадоў негр жыве на адзінокім востраве беднасці сярод шырокага акіяна матэрыяльнага дабрабыту. Праз сто гадоў негр чахне на перыферыі амерыканскага грамадства і робіцца выгнаннікам на ўласнай зямлі. Таму мы прыйшлі сёння сюды, каб звярнуць увагу на такое жудаснае становішча.
У некаторым сэнсе мы прыйшлі да капітала нашай краіны, каб атрымаць наяўныя грошы па чэку. Калі архітэктары нашай рэспублікі напісалі цудоўныя словы Канстытуцыі і дэкларацыі незалежнасці, яны падпісалі пазыковае абавязацельства, якому кожны амерыканец меў стаць спадкаемцам. Гэты вексель быў абяцаннем, што ўсім людзям будуць гарантаваны неад'емныя правы на жыццё, свабоду і шуканне шчасця.
Сёння відавочна, што Амерыка аннулявала пазыковае абавязацельства ў дачэненні да сваіх цёмнаскурых грамадзян. Замест таго каб выканаць гэты святы абавязак, Амерыка дала неграм незабяспечаны чэк, які ім вярнулі з нататкам "недастакова сродкаў". Але мы адмаўляемся паверыць, што банк справядлівасці стаў банкрутам. мы адмаўляемся паверыць, што ў сховішчах магчымасцяў нашай краіны недастаткова сродкаў. І вось мы прыйшлі каб атрымаць грошы па гэтаму чэку - па чэку, які дасць нам па патрабаванню багацці свабоды і бяспеку справядлівасці. Таксама мы прыйшлі на гэта святое месца, каб нагадаць Амерыцы аб жорсткай неадкладнасці сучаснай рэчаіснасці. Няма часу на раскошу заспакаення ці на падобныя транквілізатарам паступовыя рэформы. Цяпер час перайсці з цемнай і бязлюднай даліны сегрэгацыі на сонечны шлях расавай справядлівасці. Цяпер час адчыніць дзвер магчымасцяў для ўсіх дзяцей Бога. Цяпер час выцягнуць нашу краіну з хісткіх пяскоў расавай несправядлівасці і паставіць яе на цвёрды падмурак братэрства.
Для краіны было б катастрофай прапусціць гэты момант і недаацэніць дыскрымінацыю неграў. Пякучае лета справядлівай незадаволенасці неграў не скончыцца, пакуль не прыйдзе жывіцельная восень свабоды і роўнасці. Тысяча дзевяцьсот шэсцьдзясят трэці - гэта не канец, а пачатак. Тыя, хто спадзяецца, што неграм треба спусціць пару і супакоіцца, сутыкнуцца з жорсткай рэальнасцю, калі краіна вярнецца да свайго звычайнага жыцця. Не будзе ні міру, ні спакою, пакуль неграм не будуць дадзены іх грамадзянскія правы. Віхоры непарадкаў будуць далей трасці асновы нашай краіны, пакуль не настане дзень справядлівасці.
Але я маю нешта сказаць свайму народу, які стаіць на цёплым парозе, што вядзе ў палац спрядлівасці. У барацьбе за атрыманне месца, якое належыць нам па праву, мы не павінны запляміць сябе дрэннымі ўчынкамі. Хай не будзем мы праганяць смагу свабоды, піючы з келіха крыўды і нянавісці.
Мы заўсёды павінны весці сваю барацьбу на высокім узроўні годнасці і дысцыпліны. Мы не павінны дазволіць нашаму творчаму пратэсту апусціцца да фізічнага насілля. Зноў і зноў мы мусім уздымацца да велічных вышыняў супрацьстаяння фізічнай сіле сілай духу. Новы цудоўны баявы дух, што ахапіў негрыцянства, не павінен падштурхоўваць да недаверу ўсім белым людзям, бо многія з нашых белых братоў, як сведчыць аб гэтым іх прысутнасць тут сёння, зразумелі, што іх лёс звязаны з нашым лёсам, а іх свабода неразрыўна звязана з нашай свабодай. Мы не можам ісці ў адзіночку.
І пакуль мы ідзем, мы мусім прысягнуць, што пойдзем уперад. Мы не можам павярнуцца назад. Ёсць тыя, хто пытаюцца ў барацьбітоў за грамадзянскія правы: "Калі ўжо вы будзеце задаволены?" Мы не можам быць задаволенымі, пакуль нашы целы, стомленыя ад цяжкай дарогі не адпачнуць у матэлях ля шашы і гарадскіх атэлях. Мы не можам быць задаволенымі, пакуль асноўная магчымасць негра куды-небудзь пераехаць - гэта змяніць маленькае гэтта на гэтта паболей. Мы не можам быць задаволенымі, пакуль негр у Місісіпі не мае права галасаваць, а негр у Нью-Ёрку лічыць, што яму няма прычын удзельнічаць у выбарах. Не, не, мы не задаволеныя і не будзем задаволенымі, пакуль не пацячэ, як вада, суд і праўда - як моцны паток. (1)
Я не маю сумненняў, што некаторыя з вас прайшлі праз цяжкасці і выпрабаванні. Некаторыя з вас прыйшлі сюды непасрэдна з-за кратаў. Некаторыя з вас прыйшлі з раёнаў, дзе ваша жаданне атрымаць свабоду сутыкнулася з навальніцай праследаванняў і вятрамі паліцэйскага самавольства. Вы сталі выпрабаванымі ваярамі ў разнастайных пакутах. Працягвайце сваю справу з верай у тое, што несправядлівыя пакуты будуць узнагароджаны.
Вяртайцеся ў Місісіпі, вяртайцеся ў Алабаму, вяртайцеся ў Джорджыю, вяртайцеся ў Луізіану, вяртайцеся ў трушчобы і гета нашых паўночных гарадоў і ведайце, што нейкім чынам гэта становішча можа і будзе мяняцца. Не будзем жа качацца ў даліне адчаю.
Я вам кажу, сябры, што, нягледзячы на цяжкасці і расчараванні цяперашняга часу, у мяне ёсць мара. Гэта мара каранямі ўходзіць у амерыканскую мару.
У мяне ёсць мара, што аднойчы наша краіна ўстане і будзе жыць у згодзе з сваім крэда: "Мы зыходзім з той відавочнай праўды, што ўсе людзі створаны роўнымі." (2)
У мяне ёсць мара, што аднойчы на чырвоных узгорках Джорджыі сыны былых рабоў і сыны былых рабаўладальнікаў здолеюць сесці разам за адным сталом брацтва.
У мяне ёсць мара, што аднойчы нават штат Місісіпі, штат-пустыня, што пячэ гарачынёй нясправядлівасці і прыгнёту, стане аазісам свабоды і правасуддзя.
У мяне ёсць мара, што чацвёра маіх дзяцей будуць калі-небудзь жыць у краіне, дзе аб іх будуць судзіць не на падставе колеру іх скуры, а на падставе сутнасці іх характару.
У мяне сёння ёсць мара.
У мяне ёсць мара, што аднойчы штат Алабама, дзе цяпер з вуснаў губернатара цякуць словы умяшальніцтва і адмовы прызнаць федэральныя законы, пераўтварыцца ў месца дзе малыя чорныя хлопчыкі і дзяўчынкі здолеюць узяцца за рукі з малымі белымі хлопчыкамі і дзяўчынкамі і гуляць разам як сёстры і браты. (3)
У мяне сёння ёсць мара.
У мяне ёсць мара, што аднойчы кожны дол напоўніцца, і кожная гара і падгорак панізяцца, крывізны выпрастуюцца, і няроўныя дарогі зробяцца гладкімі; і з'явіцца слава Гасподняя і ўбачыць гэта кожная плоць. (4)
Гэта наша надзея. Гэта вера, з якой я вярнуся на Поўдзень. З гэтай верай мы выпілім з гары адчаю камень надзеі. З гэтай верай мы здолеем пераўтварыць лаянку сварак у нашай краіне ў прыгожую сімфонію братэрства. З гэтай верай мы здолеем разам працаваць, разам маліцца, разам змагацца, разам ісці за краты, разам змагацца за свабоду, ведаючы, што аднойчы мы будзем свабодныя.
Гэта будзе дзень, калі ўсе дзеці Бога змогуць спяваць з новым сэнсам словы: "Мая краіна, пра цябе, мілы край свабоды, пра цябе я спяваю. Зямля, дзе памерлі мае бацькі, зямля гонару пілігрыма, хай з кожнага горнага схілу звініць свабода." (5)
І калі Амерыка мае стаць вялікай дзяржавай, гэта абавязкова павінна адбыцца. Так хай звініць свабода з чароўных узгоркаў Нью-Гэмпшыра. Хай звініць свабода з магутных гор Нью-Ёрка. Хай звініць свабода з узвышша Алегені ў Пенсільваніі!
Хай звініць свабода з пакрытых снежнымі шапкамі скал Каларада!
Хай звініць свабода з фігурыстых горных вяршынь Каліфорніі!
Але не толькі гэта; хай звініць свабода з Стоўн Маўнцін у Джорджыі!
Хай звініць свабода з Лукаўт Маўнцін у Тэнэсі!
Хай звініць свабода з кожнага пагорку і кожнай кратавіны ў Місісіпі. З кожнага ўзгорку хай звініць свабода.
Калі мы дадзім свабодзе зазвінець, калі мы дадзім ёй звінець з кожнай вёскі і хутара, з кожнага штата і горада, мы паскорым з'яўленне таго дня, калі ўсе дзеці Бога, чорныя і белыя, яўрэі і людзі з іншых народаў, пратэстанты і каталікі змогуць узяць адно аднаго за рукі і заспяваць стары негрыцянскі духоўны гімн: "Нарэшце свабодныя! нарэшце свабодныя! дзякуй Богу Ўсемагутнаму, мы нарэшце свабодныя!" (6)
Пераклад з англійскай Андрэя Берастоўскага
ТЛУМАЧЭННІ:
(1) Цытата з Бібліі з незначнымі змяненнямі, Кніга прарока Амоса, раздзел, 5 верш 24 (прыведзена з пераклада Васіля Сёмухі, стылізаванага пад сучасную беларускую арфаграфію);
(2) Цытата з Дэкларацыі незалежнасці ЗША прыведзена па апублікаванаму на HistoriaPure і ў Вікіпедыі тэксту пераклада, зробленага маімі былымі студэнтамі;
(3) Фраза "адмова прызнаць федэральныя законы" лепей перадае ідэю слова nullification, чым літаральны эквівалент "ануляванне";
(4) Цытата з Бібліі з незначнымі змяненнямі, Кніга прарока Ісаі, раздзел, 40, вершы 3 і 4 (прыведзена з пераклада Васіля Сёмухі, стылізаванага пад сучасную беларускую арфаграфію);
(5) У арыгінале гэта песня ўяўляе сабой рыфмаваны верш, але, шкада, перакласці верш вершам, каб яшчэ і захавалася гара, на якой звініць свабода, я не пацягнуў, таму словы гэтай песні на беларускай атрымаліся крыху нязграбна.
(6) Gentiles лепш перакладаць "людзі з іншых народаў", чым "неяўрэі" ці "язычнікі".
Комментариев нет:
Отправить комментарий
Примечание. Отправлять комментарии могут только участники этого блога.