У гісторыі СССР было некалькі пераломных момантаў. Напрыклад, ёсць версія, што калі б пасля смерці Сталіна на чале савецкай улады стаў Берыя, то ён правёў б паступовую дэмакратызацыю жыцця, распусціў ГУЛАГ і калгасы. Такую думку з спасылкай на некаторыя факты можна сустрэць у працы А. Бушкова "Ледзяны трон" і ў рамане В. Суворава "Аблом". Паколькі я мала ведаю пра асобу Берыі, то ўстрымаюся ад далейшых разважанняў па гэтаму моманту. Таксама Вялікая айчынная вайна магла б пачацца зусім інакш і з іншымі вынікамі. Замест Сталіна на чале СССР у пэўны момант гісторыі мог стаць іншы чалавек, напрыклад Леў Троцкі, і СССР быў бы зусім іншай дзяржавай. Прычым даволі цяжка сказаць якой.
Але чаму я выбіраю 1988 г., як пераломны момант для СССР? Адказ кароткі - Галоснасць. Перабудова проста ўключала некаторыя эканамічныя рэформы, якія не цягнулі за сабой палітычныя змены. Ні Гарбачоў, ні яго акружэнне не ставілі сабе задачу дэмакратызацыі жыцця да 1988 г. Гэта можа быць даказана прыкладам падаўлення студэнцкіх хваляванняў у Якуціі і Казахстане ў 1986 г. і спробамі схаваць інфармацыю пра Чарнобыль (якія маглі бы быць паспяховым, калі б радыяцыя пайшла ў Расію, а не ў Еўропу). Галоснасць, якая ўключае ў сябе свабоду слова і мірных асацыяцый, свабоду веравызнання і празрыстасць дзеянняў ўрада, стала прычынай смерці савецкай улады. Без Галоснасці не было б кансалідацыі анцікамуністычных і анцісавецкіх сіл у палітычныя партыі і пераход на іх бок шэрагу камуністаў з улады.
Цяжка сказаць, чаму тады камуністычныя лідэры вырашылі ўвесці гэта змяненне. СССР пазбягаў любой галоснасці (апрача крытыкі Сталіна) падчас эканамічнага крызісу на пачатку 1960-х гадоў, і любыя пратэсты глушыліся з усёй сур'ёзнасцю, таму крызіс 1980-х гадоў не было прычынай, для саступак грамадству. Можа быць, ураду СССР былі неабходны новыя ідэй ад грамадства і больш кантролю над карумпаванымі чыноўнікамі? Але таксама магчыма, што Гарбачоў не думаў аб наступствах, перш чым праводзіць у жыццё ідэю Галоснасці (тое ж самае магчыма сказаць і пра яго анціалкагольную кампанію, а таксама пра яго абяцанне даць кожнай савецкай сям'е сваю кватэру да 2000 г.). Але для альтэрнатыўнай гісторыі гэта не мае значэння ў любым выпадку. Давайце уявім, што палітыку Галоснасці альбо ўвогуле не праводзілі, альбо хутка згарнулі. Урад СССР карыстаецца палітыкай пугі і перніка. З аднаго боку, любыя акцыі пратэсту, непазбежныя ў канцы 1980-х гадоў, душацца. (Яны адбываюцца па ўсёй краіне, асабліва на Каўказе, у Заходняй Украіне і Прыбалтыцы, дзе мясцовыя нацыяналісты паспрабуюць накіраваць эканамічныя пратэсты у бок сепаратызму). Можа быць, ёсць забітыя, але не шмат. З іншага боку, індывідуальныя прадпрымальнікі атрымліваюць легальныя магчымасці для вядзення бізнесу і плацяць 50% ад свайго прыбытку ў выглядзе падаткаў. Ідэалагічную аснову для гэтага можна знайсці ў артыкуле 17 Канстытуцыі СССР 1977 г. Магчыма іх не будуць афіцыйна назваць бізнесменамі, але могуць адзрадзіць тэрмін "камерцыйнае прадпрымства", які выкарыстоўваўся ў СССР 1940-х гг. Але эканоміка працягвае стагніраваць. З-за недахопу спажывецкіх тавараў адбудзецца часовае адраджэнне картачнай сістэмы, а таксама будзе новы віток развіцця ценявога рынку. Карупцыя расце на ўсіх узроўнях.
У краінах Варшаўскага дагавора праходзяць бунты супраць камуністычных рэжымаў. Яны могуць ўключаць у сябе забойства савецкіх салдат ва Ўсходняй Германіі. Можа быць, Югаславія таксама пакутуе ад сепаратызму. Але ўлады гэтых краін хутка пакладуць канец такім хваляванням, каб пазбегнуць савецкай ваеннай інтэрвенцыі. Пасля гэтага будуць новыя хвалі імігрантаў у Заходнюю Еўропу, і да 2015 г. лідэры ЕС закрыюць граніцу з камуністычнымі краінамі і будуць спрабаваць адправіць назад бежанцаў як нелегальных імігрантаў. Камуністычныя і сацыялістычныя ўрады будуць працягваць існаваць у Манголіі, Алжыры, Лівіі, Сірыі, Паўднёвым Емене і Іраку. Венесуэла, Эквадор і Непал далучацца да групы "сяброў" СССР. Халодная вайна будзе працягвацца. Часам будуць ісці перамовы аб супрацоўніцтве з капіталістычнымі краінамі, пакуль не ўзнікне чарговая праблема з дысыдэнтамі ў Савецкім Саюзе, ці пакуль не з'явіцца новае ўзбраенне у натаўскіх арміях і г.д. СССР не будзе падтрымліваць кітайскую Перабудову і цяпер у Савецкім саюзе будуць называць кітайскіх камуністаў рэвізіяністамі, а не наадварот. Але гэта дасць падставу для перасялення лішкаў насельніцтва Кітая ў СССР у якасці палітычных бежанцаў. Апошнія будуць казаць аб сацыяльных кантрастах, недаступнасці бясплатнай медыцынскай службы і пенсій, кантролю над нараджальнасцю ў Кітаі і пра сапраўдны сацыялізм у Кріане Саветаў, таму СССР прыймеь больш кітайцаў у якасці новых грамадзян, чым цяперашняя Расія. Агрэсія Садама Хусэйна супраць Кувейта прывядзе да перамоваў паміж СССР і ЗША. Кампраміс заключаецца ў наступным: іракскія войскі выводзяцца з Кувейта і ЗША не прымае ніякіх ваенных дзеянняў супраць Ірака. Гэта ў сваю чаргу дазволіць захаваць жыццё многім тысячам іракцаў. Хусейн можа быць забіты і заменены кімсьці больш лаяльным СССР. Вайна ў Афганістане прынясе ў ахвяру жыццё каля 2 млн афганцаў і 40000 або 50000 савецкіх салдат да 2015 года.
Уявім, што ў 2001 годзе некалькі пасажырскіх самалётаў тараняць вежы маскоўскага Крамля, і рэакцыя свету цалкам адрозніваецца: некаторыя эксперты пачынаюць казаць пра надыход міжнароднага тэрарызму, некаторыя амерыканскія тэлеканалы паказваюць гэтую акцыю як помсту афганскіх змагароў за свабоду Імперыі зла. Пасля гэтага Гарбачоў (ці яго пераемнік) звальняе кіраўніцкага КДБ і ГРУ. Напад не можа быць схавана ад грамадзян і выкарыстоўваецца для тлумачэння дэфіцыту спажывецкіх тавараў дэфіцыту і іншых праблем. Працяг вайны ў Афганістане, а таксама падаўленне дысідэнцкага руху будуць апраўданы барацьбой з тэрарызмам.
Анціалкагольная кампанія 1988-2000 гг. прынясе шмат эканамічных праблем. Савецкія СМІ будуць сцвярджаць, што гэта какмпанія была паспяхова ў цэлым, але мела некаторыя "асобныя недахопы". У 2000 г. аналагічнае тлумачэнне адбудзецца ў дачыненні да абяцанне Гарбачова даць кватэру кожнай сям'і ў краіне. Землятрус 1988 г. ў Арменіі засакрэчваецца (ці яго наступствы заніжаны), так што ахвяры бедства атрымліваюць менш матэрыяльнай падтрымкі і рэстаўрацыйныя працы займае больш доўгі час. Праблема міграцыі з розных частак СССР у Маскоўскую вобласць і іншыя развітыя рэгіёны спарадзіць новыя этнічныя канфлікты, якія СМІ будзе хаваць ад шырокай публікі, так што рух рускіх нацыяналістаў не будзе так шырока распаўсюджаны як зараз . У любым выпадку праблема мігрантаў не будзе такой вострай у СССР.
Насельніцтва СССР (у 2015г. -- больш, чым 300 млн) будзе працягваць карыстацца бясплатнай адукацыяй, медыцынскім абслугоўваннем, магчымасцю атрымаць бясплатнае жыллё ад дзяржавы. Але дабрабыт савецкіх грамадзян будзе ніжэй, чым у жыхароў цяперашніх постсавецкіх краін. Няма арганізаванай апазіцыі да ўлады камуністычнай партыі. Дысыдэнты ўяўляюць сабой у асноўным індывідуумаў або невялікія "кухонныя" групы незадаволенных. Новыя тэндэнцыі адбудуцца пры з'яўленні World Wide Web. Інтэрнэт будзе прадастаўляцца дзяржаўнымі структурамі і праходзіць шчыльную цэнзуру. Але Самвыдат -- кнігі і іншая забароненая інфармацыя --будзе распаўсюджвацца офф-лайн з дапамогай кампакт-дыскаў і флешак або па электроннай пошце. Няма доступу да Facebook, але могуць быць савецкія сацыяльныя сеткі. Яны таксама будуць падвяргацца цэнзуры і кантралявацца КДБ, так што любыя негалосныя пратэсты (супраць вайны ў Афганістане і іншых «некаторых недахопаў"), арганізаваныя праз сацыяльныя сеткі будуць лёгка задушаны. Хоць дысідэнцкі рух будзе слабым пасля рэпрэсій пачатку 1980-х гадоў, эколагі, праваабаронцы і нават простыя людзі будуць здольны штосьці змяніць у жыцці: магчыма, што некаторых прадажных чыноўнікаў звальняюць, некаторыя экалагічна небяспечныя праекты спыняюць пад ціскам незадаволеннасці ў сацыяльных сетках. У 2012 г. сацыяльныя сеткі выкарыстоўваюцца ва ўсім свеце для заахвочвання пратэстаў. СССР будзе ўжываць двайныя стандарты для іх: любыя акцыі пратэсту ў пра-камуністычных краінах асуджаюцца, як натхнёныя ЦРУ, а між тым КДБ будзе пабуджаць камуністаў у Іране і Егіпце, зрабіць рэвалюцыю праз сацыяльныя сеткі. Неўзабаве савецкія сацыяльныя сеткі зачыняцца "па жаданню працоўных", "каб пазбегнуць небяспекі распаўсюджання педафіліі".
Развіццё навукі ў 2010-х гадоў можа дазволіць вырабляць савецкія смартфоны і планшэтныя камп'ютары Развіццё культуры ажыццяўляецца ў рэчышчы сацыялістычнага рэалізму. Могуць быць такія новыя тэндэнцыі як камсамольскі рэп або патрыятычныя графіці. Мікіта Міхалкоў працягвае здымаць фільмы, Пугачова працягвае спяваць і ажэніцца з Максімам Галкіным (без усялякай агалоскі, вядома); пісьменнікі ствараюць новыя кнігі, якія ўключаюць сучасныя тэхналогіі і сюжэты, але ніякай крытыкі сацыялістычнага рэжыму. Ёсць афіцыйныя сайты пісьменнікаў СССР, якія дазваляюць загружаць свае кнігі бясплатна або купіць іх з дапамогай электронных грошай. Выбітны беларускі пісьменнік маёй краіне, вядомы ва ўсім СССР, Васіль Быкаў працягвае пісаць кнігі пра Вялікую Айчынную вайну. Пасля яго смерці ў 2003 г. яго помнік узведзены ў Мінску, але ў той жа час яго неапублікаваныя антыкамуністамі кніга апавяданняў "Сцяна" распаўсюджваеца з дапамогай флешак. Пры гэтым усё больш людзей, асабліва маладых, губляюць цікавасць да кніг і аддаюць перавагу гутаркам праз Інтэрнет ці мабільную сувязь.
Цалкам магчыма, што Руская Праваслаўная Царква будзе атрымаць некаторыя перавагі: дазвол адкрываць новыя храмы ці новыя багаслоўскія школы. Для гэтага патрыярхі, напрыклад, Алексій II і Кірыл выступаюць аб сімфоніі сацыялізму і хрысціянства, выражэнні Божай волі праз камуністычны ўрад і г.д. Будуць падобныя саступкі ісламу. Але ніякай свабоды не можа быць прадастаўлена рэлігійным меншасцям СССР: яны па-ранейшаму будуць лічыцца «агентамі амерыканскага імперыялізму». Pussy Riot будуць арыштаваныя без усялякай агалоскі і правядуць 5 год у турме за сваю акцыю ў царкве. Праблема наркаманіі і незаконнага абароту наркотыкаў не будзе такой сур'ёзнай, як у сучаснай Расіі, але моладзь можа знайсці сваю «кампенсацыю» ў алкагалізме і таксікаманіі. І, вядома, магчымасці савецкіх грамадзян на выезд за мяжу будуць падобны магчымасцям паляцець на Марс. Пры гэтым праблема будзе не толькі ў выглядзе цяжкасцяў, якія можа ствараць савецкая ўлада, а і ў нежаданні развітых краін свету даваць візы савецкім турыстам, як патэнцыяльным эмігрантам.
Няма тапанімічных змен, такіх як пераназванне Ленінграда ў Пецярбург, але новыя вуліцы і гарады атрымаюць імёны савецкіх выдатных людзей. У 2013 г. ў Мінску ўрачыста адзначаюць 150-годдзе паўстання Кастуся Каліноўскага з адкрыццём новага помніка барацьбіту з царскім рэжымам, а вось адзначэнне 1025-годдзя хрышчэння Русі праходзіць больш ціха і сціпла.
І апошняй рысай можна адзначыць залежнасць савецкай эканомікі ад экспарту сыравіны ў Еўропу, пераважна вуглевадародаў.
Але чаму я выбіраю 1988 г., як пераломны момант для СССР? Адказ кароткі - Галоснасць. Перабудова проста ўключала некаторыя эканамічныя рэформы, якія не цягнулі за сабой палітычныя змены. Ні Гарбачоў, ні яго акружэнне не ставілі сабе задачу дэмакратызацыі жыцця да 1988 г. Гэта можа быць даказана прыкладам падаўлення студэнцкіх хваляванняў у Якуціі і Казахстане ў 1986 г. і спробамі схаваць інфармацыю пра Чарнобыль (якія маглі бы быць паспяховым, калі б радыяцыя пайшла ў Расію, а не ў Еўропу). Галоснасць, якая ўключае ў сябе свабоду слова і мірных асацыяцый, свабоду веравызнання і празрыстасць дзеянняў ўрада, стала прычынай смерці савецкай улады. Без Галоснасці не было б кансалідацыі анцікамуністычных і анцісавецкіх сіл у палітычныя партыі і пераход на іх бок шэрагу камуністаў з улады.
Цяжка сказаць, чаму тады камуністычныя лідэры вырашылі ўвесці гэта змяненне. СССР пазбягаў любой галоснасці (апрача крытыкі Сталіна) падчас эканамічнага крызісу на пачатку 1960-х гадоў, і любыя пратэсты глушыліся з усёй сур'ёзнасцю, таму крызіс 1980-х гадоў не было прычынай, для саступак грамадству. Можа быць, ураду СССР былі неабходны новыя ідэй ад грамадства і больш кантролю над карумпаванымі чыноўнікамі? Але таксама магчыма, што Гарбачоў не думаў аб наступствах, перш чым праводзіць у жыццё ідэю Галоснасці (тое ж самае магчыма сказаць і пра яго анціалкагольную кампанію, а таксама пра яго абяцанне даць кожнай савецкай сям'е сваю кватэру да 2000 г.). Але для альтэрнатыўнай гісторыі гэта не мае значэння ў любым выпадку. Давайце уявім, што палітыку Галоснасці альбо ўвогуле не праводзілі, альбо хутка згарнулі. Урад СССР карыстаецца палітыкай пугі і перніка. З аднаго боку, любыя акцыі пратэсту, непазбежныя ў канцы 1980-х гадоў, душацца. (Яны адбываюцца па ўсёй краіне, асабліва на Каўказе, у Заходняй Украіне і Прыбалтыцы, дзе мясцовыя нацыяналісты паспрабуюць накіраваць эканамічныя пратэсты у бок сепаратызму). Можа быць, ёсць забітыя, але не шмат. З іншага боку, індывідуальныя прадпрымальнікі атрымліваюць легальныя магчымасці для вядзення бізнесу і плацяць 50% ад свайго прыбытку ў выглядзе падаткаў. Ідэалагічную аснову для гэтага можна знайсці ў артыкуле 17 Канстытуцыі СССР 1977 г. Магчыма іх не будуць афіцыйна назваць бізнесменамі, але могуць адзрадзіць тэрмін "камерцыйнае прадпрымства", які выкарыстоўваўся ў СССР 1940-х гг. Але эканоміка працягвае стагніраваць. З-за недахопу спажывецкіх тавараў адбудзецца часовае адраджэнне картачнай сістэмы, а таксама будзе новы віток развіцця ценявога рынку. Карупцыя расце на ўсіх узроўнях.
У краінах Варшаўскага дагавора праходзяць бунты супраць камуністычных рэжымаў. Яны могуць ўключаць у сябе забойства савецкіх салдат ва Ўсходняй Германіі. Можа быць, Югаславія таксама пакутуе ад сепаратызму. Але ўлады гэтых краін хутка пакладуць канец такім хваляванням, каб пазбегнуць савецкай ваеннай інтэрвенцыі. Пасля гэтага будуць новыя хвалі імігрантаў у Заходнюю Еўропу, і да 2015 г. лідэры ЕС закрыюць граніцу з камуністычнымі краінамі і будуць спрабаваць адправіць назад бежанцаў як нелегальных імігрантаў. Камуністычныя і сацыялістычныя ўрады будуць працягваць існаваць у Манголіі, Алжыры, Лівіі, Сірыі, Паўднёвым Емене і Іраку. Венесуэла, Эквадор і Непал далучацца да групы "сяброў" СССР. Халодная вайна будзе працягвацца. Часам будуць ісці перамовы аб супрацоўніцтве з капіталістычнымі краінамі, пакуль не ўзнікне чарговая праблема з дысыдэнтамі ў Савецкім Саюзе, ці пакуль не з'явіцца новае ўзбраенне у натаўскіх арміях і г.д. СССР не будзе падтрымліваць кітайскую Перабудову і цяпер у Савецкім саюзе будуць называць кітайскіх камуністаў рэвізіяністамі, а не наадварот. Але гэта дасць падставу для перасялення лішкаў насельніцтва Кітая ў СССР у якасці палітычных бежанцаў. Апошнія будуць казаць аб сацыяльных кантрастах, недаступнасці бясплатнай медыцынскай службы і пенсій, кантролю над нараджальнасцю ў Кітаі і пра сапраўдны сацыялізм у Кріане Саветаў, таму СССР прыймеь больш кітайцаў у якасці новых грамадзян, чым цяперашняя Расія. Агрэсія Садама Хусэйна супраць Кувейта прывядзе да перамоваў паміж СССР і ЗША. Кампраміс заключаецца ў наступным: іракскія войскі выводзяцца з Кувейта і ЗША не прымае ніякіх ваенных дзеянняў супраць Ірака. Гэта ў сваю чаргу дазволіць захаваць жыццё многім тысячам іракцаў. Хусейн можа быць забіты і заменены кімсьці больш лаяльным СССР. Вайна ў Афганістане прынясе ў ахвяру жыццё каля 2 млн афганцаў і 40000 або 50000 савецкіх салдат да 2015 года.
Уявім, што ў 2001 годзе некалькі пасажырскіх самалётаў тараняць вежы маскоўскага Крамля, і рэакцыя свету цалкам адрозніваецца: некаторыя эксперты пачынаюць казаць пра надыход міжнароднага тэрарызму, некаторыя амерыканскія тэлеканалы паказваюць гэтую акцыю як помсту афганскіх змагароў за свабоду Імперыі зла. Пасля гэтага Гарбачоў (ці яго пераемнік) звальняе кіраўніцкага КДБ і ГРУ. Напад не можа быць схавана ад грамадзян і выкарыстоўваецца для тлумачэння дэфіцыту спажывецкіх тавараў дэфіцыту і іншых праблем. Працяг вайны ў Афганістане, а таксама падаўленне дысідэнцкага руху будуць апраўданы барацьбой з тэрарызмам.
Анціалкагольная кампанія 1988-2000 гг. прынясе шмат эканамічных праблем. Савецкія СМІ будуць сцвярджаць, што гэта какмпанія была паспяхова ў цэлым, але мела некаторыя "асобныя недахопы". У 2000 г. аналагічнае тлумачэнне адбудзецца ў дачыненні да абяцанне Гарбачова даць кватэру кожнай сям'і ў краіне. Землятрус 1988 г. ў Арменіі засакрэчваецца (ці яго наступствы заніжаны), так што ахвяры бедства атрымліваюць менш матэрыяльнай падтрымкі і рэстаўрацыйныя працы займае больш доўгі час. Праблема міграцыі з розных частак СССР у Маскоўскую вобласць і іншыя развітыя рэгіёны спарадзіць новыя этнічныя канфлікты, якія СМІ будзе хаваць ад шырокай публікі, так што рух рускіх нацыяналістаў не будзе так шырока распаўсюджаны як зараз . У любым выпадку праблема мігрантаў не будзе такой вострай у СССР.
Насельніцтва СССР (у 2015г. -- больш, чым 300 млн) будзе працягваць карыстацца бясплатнай адукацыяй, медыцынскім абслугоўваннем, магчымасцю атрымаць бясплатнае жыллё ад дзяржавы. Але дабрабыт савецкіх грамадзян будзе ніжэй, чым у жыхароў цяперашніх постсавецкіх краін. Няма арганізаванай апазіцыі да ўлады камуністычнай партыі. Дысыдэнты ўяўляюць сабой у асноўным індывідуумаў або невялікія "кухонныя" групы незадаволенных. Новыя тэндэнцыі адбудуцца пры з'яўленні World Wide Web. Інтэрнэт будзе прадастаўляцца дзяржаўнымі структурамі і праходзіць шчыльную цэнзуру. Але Самвыдат -- кнігі і іншая забароненая інфармацыя --будзе распаўсюджвацца офф-лайн з дапамогай кампакт-дыскаў і флешак або па электроннай пошце. Няма доступу да Facebook, але могуць быць савецкія сацыяльныя сеткі. Яны таксама будуць падвяргацца цэнзуры і кантралявацца КДБ, так што любыя негалосныя пратэсты (супраць вайны ў Афганістане і іншых «некаторых недахопаў"), арганізаваныя праз сацыяльныя сеткі будуць лёгка задушаны. Хоць дысідэнцкі рух будзе слабым пасля рэпрэсій пачатку 1980-х гадоў, эколагі, праваабаронцы і нават простыя людзі будуць здольны штосьці змяніць у жыцці: магчыма, што некаторых прадажных чыноўнікаў звальняюць, некаторыя экалагічна небяспечныя праекты спыняюць пад ціскам незадаволеннасці ў сацыяльных сетках. У 2012 г. сацыяльныя сеткі выкарыстоўваюцца ва ўсім свеце для заахвочвання пратэстаў. СССР будзе ўжываць двайныя стандарты для іх: любыя акцыі пратэсту ў пра-камуністычных краінах асуджаюцца, як натхнёныя ЦРУ, а між тым КДБ будзе пабуджаць камуністаў у Іране і Егіпце, зрабіць рэвалюцыю праз сацыяльныя сеткі. Неўзабаве савецкія сацыяльныя сеткі зачыняцца "па жаданню працоўных", "каб пазбегнуць небяспекі распаўсюджання педафіліі".
Развіццё навукі ў 2010-х гадоў можа дазволіць вырабляць савецкія смартфоны і планшэтныя камп'ютары Развіццё культуры ажыццяўляецца ў рэчышчы сацыялістычнага рэалізму. Могуць быць такія новыя тэндэнцыі як камсамольскі рэп або патрыятычныя графіці. Мікіта Міхалкоў працягвае здымаць фільмы, Пугачова працягвае спяваць і ажэніцца з Максімам Галкіным (без усялякай агалоскі, вядома); пісьменнікі ствараюць новыя кнігі, якія ўключаюць сучасныя тэхналогіі і сюжэты, але ніякай крытыкі сацыялістычнага рэжыму. Ёсць афіцыйныя сайты пісьменнікаў СССР, якія дазваляюць загружаць свае кнігі бясплатна або купіць іх з дапамогай электронных грошай. Выбітны беларускі пісьменнік маёй краіне, вядомы ва ўсім СССР, Васіль Быкаў працягвае пісаць кнігі пра Вялікую Айчынную вайну. Пасля яго смерці ў 2003 г. яго помнік узведзены ў Мінску, але ў той жа час яго неапублікаваныя антыкамуністамі кніга апавяданняў "Сцяна" распаўсюджваеца з дапамогай флешак. Пры гэтым усё больш людзей, асабліва маладых, губляюць цікавасць да кніг і аддаюць перавагу гутаркам праз Інтэрнет ці мабільную сувязь.
Цалкам магчыма, што Руская Праваслаўная Царква будзе атрымаць некаторыя перавагі: дазвол адкрываць новыя храмы ці новыя багаслоўскія школы. Для гэтага патрыярхі, напрыклад, Алексій II і Кірыл выступаюць аб сімфоніі сацыялізму і хрысціянства, выражэнні Божай волі праз камуністычны ўрад і г.д. Будуць падобныя саступкі ісламу. Але ніякай свабоды не можа быць прадастаўлена рэлігійным меншасцям СССР: яны па-ранейшаму будуць лічыцца «агентамі амерыканскага імперыялізму». Pussy Riot будуць арыштаваныя без усялякай агалоскі і правядуць 5 год у турме за сваю акцыю ў царкве. Праблема наркаманіі і незаконнага абароту наркотыкаў не будзе такой сур'ёзнай, як у сучаснай Расіі, але моладзь можа знайсці сваю «кампенсацыю» ў алкагалізме і таксікаманіі. І, вядома, магчымасці савецкіх грамадзян на выезд за мяжу будуць падобны магчымасцям паляцець на Марс. Пры гэтым праблема будзе не толькі ў выглядзе цяжкасцяў, якія можа ствараць савецкая ўлада, а і ў нежаданні развітых краін свету даваць візы савецкім турыстам, як патэнцыяльным эмігрантам.
Няма тапанімічных змен, такіх як пераназванне Ленінграда ў Пецярбург, але новыя вуліцы і гарады атрымаюць імёны савецкіх выдатных людзей. У 2013 г. ў Мінску ўрачыста адзначаюць 150-годдзе паўстання Кастуся Каліноўскага з адкрыццём новага помніка барацьбіту з царскім рэжымам, а вось адзначэнне 1025-годдзя хрышчэння Русі праходзіць больш ціха і сціпла.
І апошняй рысай можна адзначыць залежнасць савецкай эканомікі ад экспарту сыравіны ў Еўропу, пераважна вуглевадародаў.
Комментариев нет:
Отправить комментарий
Примечание. Отправлять комментарии могут только участники этого блога.