Артыкулы Канфедэрацыі Злучаных Штатаў у беларускім перакладзе

Многія думаюць, што Вайна за незалежнасць Злучаных Штатаў Амерыкі (1775-1783 гг) пачыналася з мэтай стварэння новай федэратыўнай дзяржавы. Але ад ідэі пашыранай аўтаноміі 13 калоній Вялікабрытаніі да ўзнікнення сучасных ЗША прайшло шмат гадоў. Аднім з этапаў пасля абвяшчэння Дэкларацыі незалежнасці Злучаных Штатаў як саюза незалежных дзяржаў была спроба пераўтварыць гэты саюз у канфедэрацыю. Першая версія Артыкулаў Канфедэрацыі была прынята 15 лістапада 1777 г. Тут публікуецца яе дапрацаваны варыянт. Дакумент дзейнічаў з 1781 па 1787 гг., калі было вырашана распрацаваць Канстытуцыю ЗША як федэратыўнай краніы (прынята 4 сакавіка 1789 г).

Артыкулы¹ Канфедэрацыі і Вечнага Саюза

Усім, каму прыйдзе гэта Паведамленне, мы Дэлегаты Штатаў², якія паставілі свае подпісы пад гэтым дакументам, шлем свае прывітанні.

Артыкулы Канфедэрацыі і вечнага Саюза паміж штатамі Нью Гэмпшыр, Массачусэцкі Заліў Род Айлэнд і Провідэнс Плантэйшнз, Канэктыкут, Нью Ёрк, Нью Джэрсі, Пенсільванія, Дэлавэр, Мэрылэнд, Вірджынія, Паўночная Караліна, Паўднёвая Караліна і Джорджыя.

I.

Канфедэрацыя будзе існаваць пад назвай

"Злучаныя Штаты Амерыкі".

II.

Кожны Штат захоўвае за сабой свой сувярэнітэт, свабоду, і незалежнасць, а таксама правы і паўнамоцтвы, якія дадзеная Канфедэрацыя не перадае безагаворачна Злучаным Штатам, на скліканым Кагрэсе.

III.

Кожны з гэтых Штатаў асобна далучаецца да непарушнага сяброўскага саюза з іншымі Штатамі для агульнай абароны, забеспячэння сваіх свабод, і для ўзаемакарыснага і агульнага дабрабыту, і бярэ на сябе абавязак дапамагаць іншым удзельнікам саюза ў барацьбе супраць любой, сілы якая супраціўляецца ім ці нападае на іх па прычыне рэлігіі, сувярэнітэту, гандлёвых ці нейкіх іншых зачэпак.

IV.

Каб забяспечыць і замацаваць сяброўскія сувязі паміж жыхарамі розных Штатаў гэтага Саюза, свабодныя жыхары кожнага Штата, паўперы, бадзягі і асобы, хаваючыяся ад правасуддзя, якіх прынялі як бежанцаў, надзяляюцца ўсімі правамі і ільготамі свабодных грамадзян Штатаў; таксама жыхары кожнага Штата павінны мець права на свабоднае перамяшчэнне па тэрыторыі любога з астатніх Штатаў, на іх павінны распаўсюджвацца ўсе правы камерцыйнага характару разам з абавязкамі, падаткамі і абмежаваннямі, якія маюць жыхары гэтага Штата, калі толькі гэтыя абмежаванні не забараняюць перамяшчэнне ўласнасці, якую прывезлі ў адзін Штат, на тэрыторыю другога Штата, дзе жыве яе ўласнік; а таксама ніводзін з Штатаў не павінен накладаць які-небудзь падатак ці абмежаванне на ўласнасць усіх Злучаных Штатаў ці аднаго з іх.

Калі асоба, якую ў нейкім Штаце абвінавачваюць у дзяржаўнай здрадзе, феланіі ці іншым сур'ёзным місдзіміноры³, уцячэ ад правасуддзя ў які-небудзь іншы Штат і будзе там знойдзена, гэту асобу неабходна вярнуць па запыту Губернатара ці выканаўчай улады Штата, з якога збег гэты чалавек і ў юрысдыкцыі якога знаходзіцца справа па дадзеным злачынстве.

Кожны Штат абавязаны давяраць запісам, пастановам і судовым разбіральніцвам, якія адбываюцца ў іншых Штатах.

V.

Для найбольш зручнага кіраўніцтва агульнымі інтарэсамі Злучаных Штатаў трэба штогод выбіраць дэлегатаў у Кангрэс згодна заканадаўству кожнага Штата ў першы панядзелак лістапада кожны год, з правам кожнага Штата адклікаць любога з сваіх дэлегатаў і нават усіх іх і прызначыць новых на іх месца на рэштку іх гадавога тэрміна службы.

Кожны Штат павінен мець не меньш за двух і не больш за сем прадстаўнікоў у Кангрэсе; таксама ніхто не павінен быць дэлегатам больш за тры гады на працягу шасцігадовага тэрміну; і ніхто з тых, каго абралі дэлегатам, не павінен займаць якую-небудзь пасаду ў Злучаных Штатах, за якую б ён ці хто-небудзь замест яго атрымоўваў плату ці якое-небудзь іншае ўзнагароджанне.

Кожны Штат павінен прадставіць сваіх дэлегатаў на сходзе Штатаў, яны будуць працаваць у якасці членаў камітэта Штатаў.

Пры вырашэнні пытанняў, якія маюць сур'ёзнае значэнне для Злучаных Штатаў, у Кангрэсе, кожны Штат мае адзін голас.

Свабода слова і дэбатаў у Кангрэсе не павінна абмяжоўвацца ці ставіцца пад пытанне у якім-небудзь судзе ці іншым месцы па-за межамі Кангрэса, а члены Кангрэса не павінны быць арыштаваны ці зняволены ў час калі яны накіроўваюцца на паседжанне Кангрэса, прысутнічаюць на ім ці вяртаюцца з яго, апрача такіх прычын як дзяржаўная здрада, феланія ці парушэнне грамадскага парадку.

VI.

Ніякі Штат не павінен без згоды Злучаных Штатаў, атрыманай ад Кангрэса, адпраўляць пасольства ці прыймаць паслоў, весці перамовы, ўступаць у пагадненне, саюз ці пакт з якім-небудзь Каралём, Прынцам ці Дзяржавай⁴; ніякі чалавек, які займае пэўную пасаду ў Злучаных Штатах ці атрымоўвае нейкі даход ці даверанную маёмасць ад іх, не павінен прыймаць якія-небудзь падарункі, узнагароды, пасады і званні ад любога Караля, Прынца⁵ ці замежнай Дзяржавы; ні Злучаныя Штаты, ні кожны з іх па-асобку не павінны даваць якія-небудзь пачэсныя тытулы і званні.

Ні два Штата, ні больш не павінны заключаць ніякіх пагадненняў, утвараць канфедэрацыі ці альянсы паміж сабой без дазволу Кангрэса Злучаных Штатаў, пры гэтым даецца падрабязнае апісанне мэтаў і тэрміну дзейнасці такіх пагадненняў, канфедэрацый і альянсаў.

Ніякі Штат не павінен усталёўваць падаткі ці зборы, якія б маглі стварыць цяжкасці ў рэалізацыі якога-небудзь пункта пагаднення паміж Кангрэсам Злучаных Штатаў і якім-небудзь Каралём, Прынцам ці Дзяржавай, у ажыццяўленні дагавораў, якія Кангрэс ужо прапанаваў дварам Францыі і Іспаніі.

Ніякі ваенны карабель не павінен знаходзіцца ва ўладанні якога-небузь Штата ў мірны час, акрамя той колькасці, якую вызначае Кангрэс Злучаных Штатаў для абароны гэтага Штата ці яго гандлю; таксама ніякі Штат не павінен трымаць у мірны час узброеныя сілы, акрамя той колькасці, якую вызначае Кангрэс Злучаных Штатаў неабходных для размяшчэння ва ўмацаваных гарнізонах для абароны гэтага Штатаe; пры гэтым кожны Штат павінен заўсёды мець добра арганізаванае, ўзброенае і экіпіраванае апаўчэнне, а таксама мець запасы неабходнай колькасці палатак, зброі, бояпрыпасаў і лагернай экіпіроўкі.

Ніякі Штат не павінен пачынаць вайну без згоды Кангрэса Злучаных Штатаў, акрамя сітуацыі, калі на Штат напалі ворагі альбо гэты Штат атрымаў звесткі, што нейкае племя індзейцаў плануе напасці на яго і небяспека настолькі непазбежна, што няма часу параіцца з Кангрэсам Злучаных Штатаў; таксама ніякі Штат не павінен адпраўляць у вайсковыя аперацыі якія-небудзь ваенныя караблі або даваць каперскае сведчанне ці ажыццяўляць карныя аперацыі, калі Кангрэс Злучаных Штатаў не аб'яўляў вайны якой-небудзь дзяржаве і яе жыхарам і не выдаваў адпаведных распараджэнняў, выключэннем з'яўляецца наяўнасць вялікай колькасці піратаў у Штаце, ў такім выпадку можна выкарыстоўваць ваенныя караблі пакуль пагроза не міне або пакуль Кангрэс Злучаных Штатаў не вырашыць спыніць аперацыю.

VII.

Калі нейкі Штат арганізуе сухапутныя войскі ў абарончых мэтах, усе афіцэры ў званні ніжэй за палкоўніка павінны быць прызначаны заканадаўчай уладай гэтага Штата ці іншым чынам, азначаным гэтым Штатам, і ўсе пасады ў войску павінны займаць людзі, якіх прызначае гэты Штат.

VIII.

Усе расходы на вайну і іншыя абарончыя расходы альбо расходы на забеспячэнне агульнага дабрабыту, якія атрымалі згоду Кангрэса Злучаных Штатаў, пакрываюцца з агульнага бюджэту, які фарміруецца з паступленняў розных Штатаў прапарцыянальна кошту зямлі ў кожным Штаце, што маецца ва ўладанні і спажыванні, а таксама будынкаў і камунікацый, згодна працэдуры ацэнкі, якую Кангрэс Злучаных Штатаў мусіць усталяваць і абнаўляць час ад часу.

Падаткі, адпаведныя гэтым прапорцыям, усталёўваюць заканадаўчыя ўлады Штатаў і час ад часу згаджаюць іх з Кангрэсам Злучаных Штатаў.

IX.

Кангрэс Злучаных Штатаў мае эксклюзіўнае права аб'яўляць вайну і мір, апрача сітуацый, узгаданых у шостым артыкуле, адпраўляць і прыймаць паслоў, заключаць пагадненні і саюзы, пры гэтым ніякае гандлёвае пагадненне не можа быць заключана на ўмовах, калі заканадаўчыя органы адпаведных Штатаў не могуць абкладаць мясцовымі падаткамі чужаземцаў або калі забараняюцца экспартна-імпартныя аперацыі з пэўным відам тавараў, усталёўваць парадак рашэння, якія захопы зямельных і водных рэсурсаў лічыць законнымі і якім чынам трафеі, захопленыя арміяй ці флотам Злучаных Штатаў, павінны быць падзелены ці размеркаваны, даваць каперскае сведчанне і санкцыі на карныя аперацыі ў мірны час, арганізоўваць суды па справах аб пірацтве і феланіі, адбыўшыхся ў міжнародных водах, і суды па разгляданню іскаў аб захопах, пры ўмове, што аніводзін член Кангрэса не будзе прызначаны суддзёй у адным з вышэй згаданых судоў.

Кангрэс Злучаных Штатаў павінен быць апошняй інстанцыяй па ўрэгуляванню ўсіх спрэчак паміж двумя ці больш Штатамі на прадмет мяжы, юрысдыкцыі ці чаго-небудзь яшчэ; рашэнні, прынятыя Кангрэсам павінны быць заўсёды выкананы. Калі заканадаўчая ці выканаўчая ўлада, ці іншы законны прадстаўнічы орган пэўнага Штата, маючы судовую спрэчку з нейкім іншым Штатам, падае петыцыю аб разгляданні гэтай спрэчкі ў Кангрэс, з тлумачэннем сутнасці спрэчкі і просьбай аб слуханні справы, Кангрэс уведамляе заканадаўчую ці выканаўчую ўладу Штата-адказчыка пра дзень, у які прадстаўнікі старон спрэчкі павінны сабрацца разам і скласці па ўзаемнай згодзе судовую камісію для разбіральніцтва сітуацыі, але, калі згоды па прызначэнню членаў судовай камісіі няма, Кангрэс складае спіс, у які ўваходзяць па тры кандыдата ад кожнага Штата ЗША і кожная з старон па чарзе закрэслівае па аднаму з кандыдатаў, пакуль колькасць прадстаўнікоў не будзе зніжана да трынаццаці, пры гэтым пачынаюць істцы, таксама не меньш за сем і не больш за дзевяць чалавек з гэтага спіса павінны быць выбраны жэрабям і асобы, абраныя такім чынам, або пяць чалавек з іх ліку павінны ўвайсці ў склад судовай камісіі для разбіральніцтва спрэчкі і прыняцця канчатковага рашэння, заўсёды рашэнне прыймаецца большасцю галасоў, а калі якая-небудзь з старон не з'явіцца на слуханне справы без тлумачэння прычыны, якая можа быць дастатковай для Кангрэса, альбо калі гэтая старана прысутнічае, але не згаджаецца вылучаць кандыдатаў, Кангрэс сам прызначае тры асобы з кожнага Штата, а сакратар Кангрэса выкрэслівае кандыдатаў замест стараны, якая адмовілася ці адсутнічала, а працэс разбіральніцтва і прыняцця рашэнняў прызначанай такім чынам судовай калегіі застаецца нязменным. Рашэнні такіх судовых калегій з'яўляюцца канчатковымі; калі якая-небудзь з старон адмаўляецца згадзіцца з ім ці мае намер абараняць свае інтарэсы па справе, суд усё роўна прымае рашэнне, якое з'яўляецца канчатковым; у любым выпадку матэрыялы слуханняў, разбіральніцтваў і прынятых рашэнняў перадаюцца Кангрэсу на захаванне ў якасці заканадаўчых актаў для бяспекі старон, прымаўшых удзел у разбіральніцтве: пры гэтым кожны дэлегат, перад тым як прыняць удзел у разбіральніцтве дае прысягу «правільна і справядліва разбіраць справу і прымаць найбольш справядлівае рашэнне, без прадузятасці і надзеі атрымаць узнагароду» на пасаду перад аднім з суддзяў Вярхоўнага суда Штата ці суда больш высокай інстанцыі таго Штата, дзе будзе праходзіць судовае слуханне, і той надзяляе яго паўнамоцвам, пры ўмове, што аніводзін Штат⁶ не згубіць тэрыторыю на карысць Злучаных Штатаў.

Усе супярэчанні наконт прыватных зямельных уладанняў, якія могуць мець месца паміж двумя ці болей Штатамі, калі некалькі Штатаў атрымалі на іх гэтыя землі юрысдыкцыю ад Штатаў, якія мяняюць межы сваёй тэрыторыі, акты бязвыплатнай перадачы такой юрысдыкцыі, як усе, так і любы з іх, які лічыцца асновай для ўсталавання такой юрысдыкцыі, перадаецца па просьбе адной з старон спрэчкі у Кангрэс Злучаных Штатаў для прыняцца канчатковага рашэння згодна вышэй апісанай працэдуры разглядання спрэчак тэрытарыяльнай юрыстдыкцыі.

Кангрэс Злучаных Штатаў мае эксклюзіўнае права на вызначэнне сплаву і кошту манет, якія чаканяць як па загаду Кангрэса, так і ў адпаведных Штатах, на вызначэнне стандартаў вагі і меры па ўсім Злучаным Штатам, на вядзенне гандлёвых і іншых зносін з індзейцамі, не жыхарамі якога-небудзь з Штатаў, пры гэтым не павінны парушацца законныя правы асобных Штатаў, на ўсталяване паштовай сувязі паміж Штатамі на ўсёй тэрыторыі Злучаных Штатаў і кіраванне ёй, а таксама на вызначэнне велічыні збораў на паслугі пошты, якія б пакрывалі яе расходы, на прызначэнне афіцэраў сухапутных войскаў на ўсёй тэрыторыі Злучаных Штатаў, акрамя узроўню палкоў і афіцэраў флоту і на кіраванне ўзбореннымі сіламі Злучаных Штатаў.

Кангрэс Злучаных Штатаў мае ўладу склікаць камітэт, які мусіць працаваць падчас перапынкаў працы Кангрэса, яго назва -- «Камітэт Штатаў», у яго склад будуць уваходзіць па аднаму з прадстаўнікоў ад кожнага Штата; а таксама арганізоўваць іншыя камітэты і прызначаць чыноўнікаў на пэўныя пасады для работы з паўсядзённымі пытаннямі жыцця Злучаных Штатаў. Таксама Кангрэс упаўнаважаны выбіраць аднаго з сваіх членаў як старшыню паседжанняў, але ніхто не павінен на працягу трох гадоў быць старшынёй больш за адзін год і вызначаць велічыню збораў, неабходных для работы адпаведных служб і аплаты дзяржаўных расходаў Злучаных Штатаў, браць грашовую пазыку і выдаваць векселя па крэдытам Злучаных Штатаў і перадаваць кожныя 6 месяцаў такія пазычаныя ці выдадзеныя грошы адпаведнаму Штату, будаваць і аснашчаць флот, вызначаць колькасць вайскоўцаў у сухапутнай арміі і патрабаваць ад кожнага Штата адпаведную колькасць людзей у армію, згодна вызначаным прапорцыям белага насельніцтва ў гэтым Штаце; такі набор у армію з'яўляецца абавязковым і заканадаўчыя органы кожнага Штата павінны прызначыць палкавых афіцэраў і даць вайскоўцам неабходнае ўзбраенне і амуніцыю за кошт Злучаных Штатаў, а афіцэры і саладаты з амуніцыяй і зброяй адправяцца на месца сваёй службы ў вызначаны час згодна распараджэнняў Кангрэса. Але калі Кангрэс Злучаных Штатаў вырашыць згодна склаўшымся абставінам, што трэба не праводзіць такія вайсковыя зборы у пэўным Штаце ці сабраць меньш людзей, чым адпавядае квоце гэтага Штата, ці больш людзей чым патрабуе квота, то так і павінна быць, калі толькі улада Штата не палічыць немагчымым сабраць і ўкамплектаваць зброяй і амуніцыяй дадатковую колькасць салдат; у такім выпадку Штат адпраўляе ў армію столькі людзей, сколькі яго ўлады палічаць магчымым. Пасля гэтага афіцэры і саладаты з амуніцыяй і зброяй адправяцца на месца сваёй службы ў вызначаны час згодна распараджэнняў Кангрэса.

Кангрэс Злучаных Штатаў ніколі не павінен пачынаць вайну ці даваць каперскія сведчанні ў час міру, а таксама заключаць саюзы і пагадненні, выпускаць у абарот грошы, змяняць вартасць грошай, вызначаць зборы, неабходныя для абароны і развіцця ўсіх Злучаных Штатаў ці якога-небудзь з іх, браць пазыкі, выдаваць крэдытныя білеты, забіраць грошы ў бюджэт, вызначаць колькасць ваенных караблеў, якія трэба пабудаваць ці купіць, і колькасны склад сухапутных і марскіх войскаў і прызначаць камандуючых арміі і флоту без згоды не меньш чым дзевяці Штатаў, а таксама вырашаць якія-небудзь яшчэ пытанні, акрамя працягласці паседжанняў, калі на гэта няма згоды большасці Штатаў.

Кангрэс Злучаных Штатаў мае ўладу збірацца для сесіі паседжанняў на працягу года ў любым месцы ў Злучаных Штатах, пры гэтым працягласць сесіі не павінна быць больш за шэсць месяцаў і штомесячна павінен публікавацца журнал паседжанняў, у якім даецца справадзача аб усіх пытаннях, што разглядаў Кангрэс, акрамя матэрыялаў па заключаным саюзам, пагадненням і ваенным аперацыям, наколькі яны патрабуюць сакрэтнасці, таксама галасаванне дэлегатаў Штатаў «за» і «супраць» па кожнаму пытанню павінна заносіцца ў такі журнал, калі таго пажадаюць усе дэлегаты ці некаторыя з іх, за выключэннем вышэй згаданых сітуацый; журнал заховаецца як дакумент, да якога могуць звяртацца органы ўлады асобных Штатаў.

X.

Камітэт усіх Штатаў або дзевяці з іх мае тыя ж паўнамоцтвы, што і Кангрэс, калі апошні знаходзіцца на канікулах паміж сесіямі паседжанняў, пры ўмове, што дзевяць Штатаў згодны на яго дзейнасць і што гэты Камітэт не атрымоўвае ніякай улады прыймаць рашэнні, якія абавязкова патрабуюць, згодна гэтым Артыкулам Канфедэрацыі, дазвол дзевяці Штатаў.

XI.

Канада можа ўвайсці ў склад канфедэрацыі, далучыўшыся да Злучаных Штатаў, і карыстацца ўсімі магчымасцямі, якія дае гэты Саюз, але ўваход якой-небудзь іншай калоніі магчымы толькі з дазволу дзевяці Штатаў.

XII.

Усе крэдытныя білеты, якія выпускаюцца ўладай Кангрэса, а таксама грошы, пазычаныя ад імя Кангрэса Злучаных Штатаў у згодзе з канфедэрацыяй, разглядаюцца як плацежны абавязак, які Злучаныя Штаты ўрачыста прысягаюць вярнуць і выплаціць.

XIII.

Усе Штаты павінны выконваць распараджэнні Кангрэса па ўсім пытанням, якія канфедэрацыя перадала ў веданне Злучаных Штатаў. І кожны Штат абавязаны непарушна выконваць гэтыя Артыкулы Канфедэрацыі, а Саюз павінен быць вечным; нельга ўносіць якія-небудзь папраўкі ў гэтыя артыкулы без атрымання згоды Кангрэса Злучаных Штатаў і паследуючага зацвярджэння змяненняў заканадаўчымі ўладамі кожнага Штата.

І паколькі Вялікаму Ўладару свету было заўгодна схіліць сэрцы кіраўніцтваў Штатаў, якія мы адпаведна прадстаўляем ў Кангрэсе, падтрымаць вышэй названыя Артыкулы Канфедэрацыі і вечны Саюз і ўпаўнаважыць нас ратыфікаваць іх, хай будзе вядома, што мы, дэлегаты, якія падпісаліся ніжэй згодна атрыманым на гэта паўнамоцтвам, ад імя сваіх выбаршчыкаў поўнасцю ратыфікуем і зацвярджаем кожны з Артыкулаў Канфедэрацыі і вечны Саюз, і ўсё, аб чым гаворыцца ў гэтым дакуменце. Таксама мы даем урачыстую прысягу ад імя нашых выбаршчыкаў, што яны будуць падпарадкоўвацца рашэнням Кангрэса Злучаных Штатаў па ўсім пытанням, якія канфедэрацыя перадала ў веданне Злучаных Штатаў. І кожны Штат, які мы прадстаўляем, абавязаны непарушна выконваць гэтыя Артыкулы Канфедэрацыі, а Саюз павінен быць вечным

У сведчанне гэтага мы ставім тут, у Кангрэсе, свае подпісы. Дакумент складзены ў Філадэльфіі ў Штаце Пенсільванія ў дзявяты дзень ліпеня адна тысяча семсот семдзясят восьмага года ад нараджэння Госпада або ў трэці год незалежнасці Амерыкі⁷.

1Слова articles у падобных сітуацыях звычайна азначае «дагавор, пагадненне», але літаральны пераклад «артыкулы» з'яўляецца традыцыйнай назвай гэтага дакумента. (заўвага перакладчыка)

2Найбольш удалым перакладам слова state ў гэтым выпадку з'яўляецца «дзяржава», але традыцыйна ў гэтым кантэксце яго перакладаюць «штат» (частка дзяржавы), хоць гаворка ў дадзеным дакуменце ідзе яшчэ не пра сучасную федэратыўную дзяржаву ЗША, а пра Канфедэрацыю -- саюз незалежных дзяржаў. (заўвага перакладчыка)

3Тры катэгорыі злачынстваў пералічаны ад больш цяжкага да меньш цяжкага. (заўвага перакладчыка)

4У гэтай сітуацыі слова state лепш перадаецца словам «дзяржава», бо гаворка ідзе не аб штатах ЗША, а аб замежных кранах (заўвага перакладчыка).

5Альбо «Князя» (заўвага перакладчыка)

6Або «аніводная дзяржава» (заўвага перакладчыка)

7Дакумент пачаў дзейнічаць пасля ратыфікацыі штатам Мэрылэнд 1 сакавіка 1781 г.