Эмігранты і імігранты

Радзіма і родная мова не з'яўляюцца каштоўнасцямі для многіх абывацеляў. Для большасці  маіх суайчыннікаў магчымасць пераехаць туды, дзе больш плацяць, -- гэта тое, ад чаго адмовіцца далёка не кожны. Я не займаўся глыбока пытаннямі міграцыі ў Беларусь і з Беларусі пасля 1991 г. Запішу толькі некаторыя асабістыя заўвагі, якія могуць здавацца цікавымі.

Распаўсюджанай у маёй краіне з'яўляецца часовая працоўная эміграцыя. Людзі едуць гастарбайтарстваваць у Расію. Часам на Захад. Студэнты вну карыстаюцца рознымі праграмамі, каб вандраваць па розным еўрапейскім краінам і ЗША альбо праграмамі навучэння на Захадзе.
На пастаяннае месца жыхарства (на Захад) звычайна трапляюць двумя шляхамі. 

Першы -- палітычны прытулак. Прычым слова "палітычны" тут з'яўляецца не галоўным. Бываюць выпадкі, калі палітычны прытулак патрабуюць па прычыне адсутнасці адэкватнай мэдыцынскай дапамогі ці здзекаў у школе над дзецьмі па прычыне іх фізічных абмежаванняў. Бывае, што людзі лезуць у палітычную барацьбу з беларускай уладай менавіта для атрымання магчымасці пераехаць жыць, працаваць ці вучыцца ў Еўропу або Штаты.

Другі варыянт -- замуж за граніцу. Таксама мае некаторую распаўсюджанасць. Дарэчы, ў сувязі з легалізацыяй аднаполых шлюбаў у некаторых заходніх краінах, гэты варыянт перастае быць пераважна жаночым, хоць пакуль не ведаю мужчын-беларусаў, якія б "выйшлі замуж" за чужаземцаў.

З 2007 г. Польшча прыняла праграму выдачы карты паляка тым хто жыве за мяжой і мае польскія карані. Гэта дало магчымасць тысячам грамадзян Беларусі пераехаць у Польшчу на пастаяннае месца жыхарства.

Яшчэ ёсць тыя, хто едуць да сваякоў, што ўжо пераехалі і аселі ў Заходняй Еўропе, Расіі ці ЗША.
Дарэчы, ў Расію на ПМЖ едуць таксама і там застацца жыць лягчэй, чым на Захадзе: саюзная дзяржава, мову не трэба вучыць. Куды ўжо не так імкнуцца з'ехаць у параўнанні з савецкімі часамі -- гэта ў Ізраіль. Туды таксама пераезджаюць, але не ў такой колькасці.

Ёсць і іміграцыя. За апошні час у Беларусь пераехала даволі шмат расіян. Гэта пенсіянеры, якія пераязджаюць сюды адпачыць і змяніць абстаноўку (падобна на моду ў ЗША пераехаць у Мексіку, каб пражыць свае апошнія гады ў больш прывабным клімаце). Гэта некаторыя віды вузкіх спецыялістаў, якія знаходзяць сябе ў развіваючыхся мясцовых кампаніях. Ёсць і іншыя віды імігрантаў з Расіі.  Сюды едуць вучыцца ці працаваць і з азіяцкіх рэспублік былога СССР. 

У 1970-х гг. з'яўленне на вуліцы Мінска цёмнаскурага студэнта магло выклікаць цікаўнасць жыхароў. Адзін чалавек казаў, што аднойчы так мінчане натоўпам хадзілі за афрыканцам, бо ніколі не бачылі такога ў горадзе. Цяпер у РБ штогод едуць вучыцца людзі з Ганы, Конго, Нігерыі, Сьера-Леоне, Судана, Лівана, Кітая, В'етнама, Паўднёвай Карэі.

 

Афрыканцы нярэдка паступаюць у беларускія ВНУ, каб знасці нагоду атрымаць від на жыхарства. Часцей за ўсё гэта атрымліваецца праз шлюб з грамадзянкай РБ, радзей -- праз набыванне нерухомасці ў Беларусі (звычайна гэта вясковыя хаты ў далёкіх ад гарадоў вёсках ды аграгарадках). Але атрыманне беларускага ВНЖ для такіх афрыканцаў пераважна служыць часовай мерай для далейшага транзіту ў Еўрасаюз. Тым не менш, некаторыя з іх застаюцца ў РБ на многія гады , інтэгруюцца ў маясцовае грамадства і працуюць у розных сферах дзейнасці ад заводаў і будоўлі да медыцыны і турбізнеса. Падобным чынам у Беларусі застаюцца некаторыя арабы з Блізкага Ўсходу. Яшчэ сустракаецца такі трэнд: кубінцы рознага ўзросту наведваюць нашу краіну па турыстычных візах, а потым імкнуцца нелегальна перасекчы мяжу з ЕС.

Трэба зазначыць: кітайскія і карэйскія студэнты едуць пераважна за адукацыяй і потым вяртаюцца дадому, бо беларуская адукацыя не надта дарагая для іх кішэняў, а ўзровень жыцця не такі высокі, каб імкнуцца тут застацца.

Ведаю выпадкі пераездаў з Заходняй Еўропы і ЗША (я маю на ўвазе не вяртанне былых эмігрантаў ці іх дзяцей), каб развіваць свой бізнес ці адпачываць, ці да беларускай жонкі.

Не ўсе імігранты селяцца ў буйных гарадах. І многія з іх ідуць у Беларусь з павагай да культуры, мовы і цывілізацыі беларусаў.

***

Не вельмі прыемна, але прыходзіцца працягнуць тэму.  Падчас актыўных баявых дзеянняў на Данбасе ў 2014-2015 гг. у Беларусь рынулі ўцекачы з Украіны, якіх імкнуліся размясціць у аграгарадках і невялікіх гарадах. У выніку нават 2015 г. стаў адзіным выключэннем, калі насельніцтва краіны з пачатку 90-х не скарачалася, а расло. Але ўмовы пражывання і працы многія з гэтых імігрантаў знайшлі для сябе непрывабнымі, і вярнуліся ва Украіну ці пераехалі ў краіны ЕС. Калі расійска-украінскі канфлікт перайшоў у стадыю маштабнай вайны ў 2022 г. Беларусь стала месцам транзітнай міграцыі з Украіны ў Еўропу, альбо з тэрыторый, занятых расійскай арміяй, на тэрыторыю, якую кантралюе украінская. Падчас мабілізацыі 2022 г. у РФ была хваля мужчын, якія беглі ад яе ў Беларусь, але ў нашай Сінявокай не затрымліваліся. У далейшыя гады канфлікту ад мабілізацыі пачалі бегчы і з тэрыторыі Украіны.

З Беларусі заўсёды ехалі людзі туды, дзе для іх было больш шанцаў. Але падчас і пасля пратэстаў 2020 г. краіну пакінулі сотні тысяч жыхароў, каб пазбегнуць крымінальнага пераследу, што стала беспрэцэдэнтным перамяшчэннем насельніцтва ў гісторыі незалежнай Беларусі.

Пасля таго як вясной 2021 г. у Мінску быў пасаджаны самалёт замежнай авіякампаніі "Раен Эйр" і затрыманы 2 пасажыры, абвінавачаныя ў Беларусі ў экстрэмісцкай дзейнасці (пазней яны былі памілаваны прэзідэнтам РБ) для беларускіх самалётаў было забаронена лятаць у Еўропу. У адказ міністр замежных спраў і прэзідэнт РБ заявілі, што краіна не гатова траціць свае грошы на абарону Еўрасаюза ад нелегальных мігрантаў. З таго часу тысячы ўцекачоў з Ірака, Сірыі, Афганістана і некаторых краін Афрыкі спрабавалі нелегальна перабарацца з тэрыторыі Беларусі ў Еўропу праз мяжу з Польшчай, Літвой і Латвіяй. У лістападзе таго ж года адбылося некалькі сутычак паміж мігрантамі з Іракскага Курдыстана і польскімі пагранічнікамі. У 2022 г. сітуацыя на граніце перастала быць такой напружанай і частку бежанцаў вярнулі ў Ірак, але па стане на 2024 г. спробы мігрантаў прабрацца з РБ у ЕС працягваюцца. За гэты час на граніцы Беларусі з краінамі ЕС загінулі каля 50 мігрантаў, 2 польскія вайскоўцы і 1 літоўскі пажарнік. Перабежчык з польскіх вайскоўцаў Э. Чачко сцвярджаў беларускім СМІ пра масавыя забаойствы мігрантаў на тэрыторыі Польшчы, але аб'ектыўных пацверджанняў яго словам знойдзена не было. Аднак незалежныя СМІ і міжнародныя праваабарончыя арганізацыі прыводзілі доказы фактаў жорсткага стасунку і з боку польскіх і з боку беларускіх вайскоўцаў да мігрантаў на мяжы. Як будзе развівацца сітуацыя цяжка прадказаць, бо праблема ўскладняееца тым, што такія мігранты могуць без праблем трапляць у Беларусь з тэрыторыі Расіі па прычыне адсутнасці добрага пагранічнага кантролю паміж РФ і РБ.

Моцны адток насельніцтва з Беларусі стаў прычынай таго, што ўлады краіны сталі часцей дазваляць працаваць чужаземцам з відам на жыхарства ў розных сферах жыццядзейнасці: адукацыя, медыцына, армія. Так адной з настаўніц майго старэйшага сына на працягу года была грамадзянка адной з сярэднеазіяцкіх краін, а маю жонку у дзяржаўнай медыцынскай установе лячыў спецыяліст з Блізкага Усходу. Падобныя выпадкі былі і раней, але не настолькі масава. Тым не менш, гэта, бадай, адзіная змена да лепшага за апошнія некалькі год у міграцыйным пытанні...

Фота застаўкі ілюстратыўнае, узята тут.

2014, 2024 гг.