03.09.2023

Мова ідзе далей

 Беларуская мова развіваецца, як і любая іншая жывая мова ў свеце. На маёй памяці з'явіліся некалькі зменаў, якія характэрны для 2010-х-2020-х гг.

Адна з тэндэнцый - адмова ад русізмаў, калі перавага аддаецца словам непадобным на рускія. Пра гэта я ўжо пісаў крыху.

Сучасны падручнік па беларускай мове, дзе дыялог прадстаўлены ў якасці тэлефоннай перапісцы, з выкарыстаннем слова "квіткі" замест "білеты".

Яшчэ адна тэндэнцыя -- імкненне да выражэння гендэрнай роўнасці. Так да слоў "эксперт", "блогер", "дырэктар" дадаюць "ка", а жанчыну-геолага могуць называць "геалагіняй". Гэту з'яву пакуль сустракаў толькі ў літаратурнай мове недзяржаўных СМІ і беларусаў замежжа, але не заўважаў, каб гэтаму вучылі ў навучальных установах.


Нарэшце, існуе тэндэнцыя выкарыстання англіцызмаў у новых рэаліях. Напрыклад, "кейс" ужо не столькі азначае "чамаданчык", колькі "выпадак", "справу", нават "прэцэдэнт". Таксама літаратурную мову заваявала слова "данаціць" (ахвяраваць грошы). Гэты трэнд характэрны для літаратурнай мовы беларусаў замежжа і таксама для моладзевага слэнгу: "рофліць" (смяяцца), "хайпаваць" (імкнуццца да папулярнасці), "чыліць" (адпачываць). 

Да іншых асаблівасцяў беларускай мовы ў ХХІ ст. можна аднесці барацьбу за выжыванне і пашырэнне сфер яе выкарыстання, дыялектызмы і наяўнасць дзвюх версій правапісу, а таксама спецыфіку разумення ідэі роднай мовы. Так атрымалася, што стандарт правапісу Б. Тарашкевіча, ад якога афіцыйна адмовіліся 90 год таму, адрадзіўся ў 1990-х і існуе ў якасці альтэрнатыўнага афіцыйнаму сярод часткі беларускамоўных беларусаў (цікава, што дарэвалюцыйны рускі правапіс за гэты час паспеў памерці нават для самых перакананых рускіх манархістаў). Афыцыйны літаратурны правапіс таксама мяняўся ў 2008 годзе ("лідар" замест "лідэр", "адажыа", замест "адажыо", "пядзясят" замест "пяцьдзесят" і г.д.). Гэта нават спарадзіла сітуацыю, калі новыя грошы надрукавалі загадзя, каб памяняць ў 2008 г., а ўвялі ў абарот толькі ў 2016 г., так што 50-рублёвыя банкноты пайшлі ў народ з арфаграфічнай памылкай.

Гэта ўсё прыводзіць да нейкай каларытнай разнастайнасці сярод носьбітаў беларускай мовы: нехта гаворыць і піша літаратурнай мовай 80-х, якую я вывучаў у школе, хтосьці карыстаецца "тарашкевіцай" (правапісам і лексікай 90-гадовай даўніны з пэўнымі абнаўленнямі), ёсць і тыя, хто ідзе ў нагу з новымі зменамі ў нацыянальнай мове... І ўсе яны разумеюць адно аднаго практычна без праблем. А значць беларуская мова -- гэта не памылка гісторыі, а нармальная жывая мова сучаснасці.

Комментариев нет:

Отправить комментарий

Примечание. Отправлять комментарии могут только участники этого блога.

Избранное сообщение

Іван Шамякін. Першы генерал

 На прасторах сусветнай павуціны ёсць малавядомае апавяданне Івана Шамякіна "Першы генерал", якое варта прачытаць многім. Акрамя м...