Песні, якія сталі пераасэнсаваннем вершаў

Не сакрэт, што песні могуць змяніць успрыманне вершаў, паказаць словы паэта пад іншым вуглом. Бывае нават, што песня перадае зусім іншую думку, чым хацеў сказаць аўтар верша... Прапаную чытачам блога некалькі прыкладаў такіх пераасэнсаванняў.

1) "Любочка" ў Агніі Барто (1945) і гурта "Маша і мядзведзі" (1997)

Песня гурта "Маша і мядзведзі" (кліп ўверсе) стала поўным перасэнсаваннем верша А. Барто (ніжэй). З верша нават былі выкінуты словы (вылучаны чырвоным), якія мянялі яго рытм на маршавы і перадавалі галоўную думку паэтэсы: за знешняй прыгажосцю і прывабнасцю дзяўчыны прыхаваны яе хамства і эгаізм.

Синенькая юбочка,

Ленточка в косе.

Кто не знает Любочку?

Любу знают все.

Девочки на празднике

Соберутся в круг.

Как танцует Любочка!

Лучше всех подруг.

Кружится и юбочка

И ленточка в косе,

Все глядят на Любочку,

Радуются все.

Но если к этой Любочке

Вы придете в дом,

Там вы эту девочку

Узнаете с трудом.

Она кричит ещё с порога,

Объявляет на ходу:

— У меня уроков много,

Я за хлебом не пойду!

Едет Любочка в трамвае —

Она билета не берет.

Всех локтями раздвигая,

Пробирается вперед.

Говорит она, толкаясь:

— Фу! Какая теснота!—

Говорит она старушке:

— Это детские места.

— Ну садись,— вздыхает та.

Синенькая юбочка,

Ленточка в косе.

Вот какая Любочка

Во всей своей красе.

Случается, что девочки

Бывают очень грубыми,

Хотя необязательно

Они зовутся Любами.

Замест вылучанага мной чырвоным зместу верша ў "Машы і мядзведзяў" гучаў прыпеў:

Liebe, liebe, amore, amore

Либо-либо, любовь

Liebe, liebe, amore, amore

Либо-либо, любовь

Такім чынам, павучальны сэнс паэтычнага твору Барто саступіў месца простаму апісанню танца дзяўчыны ў стылі "поп". Але папулярнасць "папсовай" версіі "Любочки" даў вершу другое жыццё ў 90-я і 2000-я. Нават майму малодшаму сыну было лягчэй вучыць яго на памяць дзякуючы версіі "Машы і мядзведзяў".

2) "Каждый хочет любить" (Лявонцьеў, 1999)  і "Интервенты" (Нясмелаў, 1920)

Многія чулі песню В. Лявонцьева "Каждый хочет любить", але не так вядома, што ў яе аснову быў пакладзены верш Арсенія Нясмелава "Интервенты". Перадрукоўваю арыгінал верша з блога ЖЖ карыстальніцы Staroverca:

Серб, боснийский солдат, и английский матрос

Поджидали у моста быстроглазую  швейку.

Каждый думал: моя! Каждый нежность ей нёс

И за девичий взор, и за нежную шейку...

И врагами присели они на скамейку,

Серб, боснийский солдат, и английский матрос.

Серб любил свой Дунай. Англичанин давно

Ничего не любил, кроме трубки и виски...

А девчонка не шла. Становилось темно.

Опустили к воде тучи саван свой низкий.

И солдат посмотрел на матроса, как близкий,

Словно другом тот был или знались давно.

Закурили, сказав на своём языке

Каждый что-то о том, что Россия - болото.

Загоралась на лицах у них позолота

От затяжек...  А там, далеко, на реке,

Русский парень запел заунывное что-то...

Каждый хмуро ворчал на своём языке.

А потом в кабачке, где гудел контрабас,

Недовольно ворча на визгливые скрипки,

Пили огненный спирт и запененный квас

И друг другу сквозь дым посылали улыбки

Через залитый стол, неопрятный и зыбкий,

У окна, в кабачке, где гудел контрабас.

Каждый хочет любить, и солдат, и моряк,

Каждый хочет иметь и невесту и друга,

Только дни тяжелы, только дни наши - вьюга,

Только вьюга они, заклубившая мрак.

Так кричали они, понимая друг друга,

Чёрный сербский солдат и английский моряк.

Кліп песні Лявонцьева

У версіі песні Лявонцьева баснійскі салдат стаў "югаслаўскім" (такой краіны як Югаславія не існавала ў 1920 г., бо да 1929 г. яна называлася Каралеўствам Сербаў, Харватаў і Славенцаў), а абставіны і месца іх сустрэчы былі схаваны. Замест вайскоўцаў, якія рызыкавалі сваім жыццём на тэрыторыі Расіі падчас Грамадзянскай вайны 1918-22 гг. і самі не ведалі навошта, з'явіліся два мужчыны з розных краін і культур, якія чакалі адну дзяўчыну, не дачакаліся, напіліся разам ў карчме і з сапернікаў ператварыліся ў сяброў. Драма ператварылася ў вадэвіль.

Цікава і тое, што малавядомы верш стаў песняй у 1999 г., калі ішлі баявыя дзеянні ў Косава, дзе албанцы змагаліся за незалежнасць ад Югаславіі, а ЗША і Вялікабрытанія праводзілі спецаперацыю на баку албанскіх паўстанцаў. На фоне канфлікта песня пра югаслаўскага салдата і англійскага матроса, якія хочуць кахаць, мець нявесту і сябра, гучала як сваеасаблівы заклік да міру. Але косаўскі канфлікт сышоў у цень і "Каждый хочет любить" стала яшчэ адной песняй пра каханне, сяброўства і п'янку :)

Дадам яшчэ адну дэталь, важную для мяне. Аўтарка ЖЖ, дзякуючы якой я пазнаёміўся з гісторыяй песні Лявонцьева, вельмі катэгарычна ставіцца да паэта Нясмелава па прычыне яго антысавецкіх поглядаў, супрацоўніцтва з белагвардзейскай эміграцыяй і японскай разведкай на тэрыторыі Кітая. Але я пішу без ярлыкоў і ацэнак. Мінулае і погляды Нясмелава, як і Лявонцьева або самой блогеркі Staroverca, для мяне не маюць значэнне. Тым больш, што гэта паведамленне пра вершы і песні, а не пра палітычныя погляды і ўчынкі іх аўтараў.

3) Requiem М. Цвятаевай у выкананні А. Пугачовай

Кліп песні "Рэквіем"

Твор М. Цвятаевай "Рэквіем" (1913) стаў песняй Алы Пугачовай ў 1988 г. Прымадона перадала верш Сярэбранага веку песняй слова ў слова. Тады здаецца ў чым тут змяненне? На мой погляд, Пугачова была такой выканаўцай, якая найлепш перадала эмоцыі і пачуцці аўтаркі верша і тым адцяніла Цвятаеву. Ва ўсялякім разе, і ў мяне, і ў многіх жыхароў позняга СССР ды постсавецкай прасторы словы "Рэквіема" асацыююцца менавіта з Пугачовай, а не з Цветаевай.  Марына Цвятаева скончыла жыццё самагубствам у 1941 г., калі яе жыццё і паэзія мелі значэнне для невялікага кола знатакоў і ніхто на ўвесь Савецкі саюз не чытаў (не тое, каб спяваў!) яе "Рэквіем". Пугачова стала адной з самых аўтарытэтных спявачак СССР і сучаснай Расіі, ёй ужо 74 гады і пакуль усе мы смертны, нажаль. Таму яе магчымая ў нейкай будучыні смерць верагодна зробіць песню "Рэквіем" напамінам больш пра прымадону, чым пра паэтэсу Сярэбранага веку. 

4) "Спадчына" Янкі Купалы і ансамбля "Песняры"

Кліп песні "Спадчына"

Фактычна песня "Спадчына" з'яўляецца скарочанай версіяй аднайменнага верша Янкі Купалы (1913), тэкст якога публікую далей:

Ад прадзедаў спакон вякоў

Мне засталася спадчына;

Паміж сваіх і чужакоў

Яна мне ласкай матчынай.

Аб ёй мне баюць казкі-сны

Вясеннія праталіны,

І лесу шэлест верасны,

І ў полі дуб апалены.

Аб ёй мне будзіць успамін

На ліпе бусел клёкатам

І той стары амшалы тын,

Што лёг ля вёсак покатам;

І тое нуднае ягнят

Бляянне-зоў на пасьбішчы,

І крык вароніных грамад

На могілкавым кладзьбішчы.

І ў белы дзень і чорну ноч

Я ўсцяж раблю агледзіны,

Ці гэты скарб не збрыў дзе проч,

Ці трутнем ён не з'едзены.

Нашу яго ў жывой душы,

Як вечны светач-полымя,

Што сярод цемры і глушы

Мне свеціць між вандоламі.

Жыве з ім дум маіх сям'я

І сніць з ім сны нязводныя...

Завецца ж спадчына мая

Усяго Старонкай Роднаю.

Калі ў сітуацыі з Цвятаевай і Пугачовай песня адцяніла верш, то тут "Песняры" проста пакінулі  думкі пра абарону спадчыны верша без увагі. Хутчэй за ўсё гэта было жаданне не адкінуць нешта як малаістотнае, а ўпісацца ў фармат эстраднай песні. І слава "Песняроў", песні якіх гучалі ва ўсім СССР, пацягнула і верш Купалы ва ўсесаюзную папулярнасць. У Беларусі верш Купалы вучаць у школе, таму вядомасць слоў "Спадчыны" не залежыць ад ужо мінулай славы "Песняроў".

Фармат папулярнай эстраднай песні мусіў выканаўцаў скараціць твор Купалы, але ведаю сітуацыю, калі верш "Спадчына" прачыталі без скарачэнняў у стылі рэп. Гэта адбылося прыкладна ў 1999 ці 2000 г. у 1-й гімназіі г. Барысава на ўроку беларускай літаратуры. Вучні заўважылі, што верш добра кладзецца на рытм папулярнай тады песні, і на матыў гэтага рэпа адзін з іх прачытаў пераказ прама на ўроку. Настаўніца беларускай літаратуры пачырванела, але не спыніла самадзейнасць. Клас адбіваў такт у падтрымку таварыша і так Купала прагучаў па-сучаснаму. Мой брат вучыўся ў тым класе, бачыў гэту сітуацыю на ўласныя вочы, і тады гэта здавалася смешным эпізодам яму і мне. Цяпер я разумею, што гэта была стыхійная праява дыялога культур і пераемнасці пакаленняў. І менавіта так быў перададзены сэнс захавання нацыянальна-культурнай спадчыны да якога заклікаў паэт.

Гл. таксама

Песні, сэнс якіх звычайна разумеюць няправільна

Жалобны марш Шапэна