Разам з татам. Апавяданне.

Цікава бывае ездзіць разам з татам. Васе падабалася ездзіць з татам хоць куды, але ў гэты раз трэба было да стаматолага. Калі не будзе плакаць, тата абяцаў «Тэтрыс», таму трэба было быць мужным. І Вася імкнуўся не даваць віду, што яму страшна, калі яны ехалі ў аўтобусе, калі ішлі да белага будынку дзіцячай паліклінікі і потым доўгім калідорам да патрэбнага кабінета.

Чаргі не было, і Вася з татам зазірнулі ў кабінет. У прасторным светлым кабінеце за сталом каля ўваходу сядзелі тры жанчыны ў масках і белых халатах, гутарылі і жартавалі. Яшчэ дзве жанчыны займаліся пацыенткай злева ад уваходу. Другое крэсла было пустым. Васе ўжо лячылі зуб з выдаленнем нерву. Было страшна. Нават не хацелася б і «Тэтрысу», але жаданне сына даказаць таце, што ён мужчына было мацней. І хлопчык рашуча сеў у свабоднае крэсла.

Пакуль тата падпісваў нейкія паперкі, а доктар раскладала інструменты, Вася заўважыў, што ў суседнім крэсле сядзела не дзяўчына-старшакласніца, а зусім дарослая цёця. Неўзабаве, яна паднялася, падзякавала сваім дактарам і нешта сунула адной з іх у кішэню.

Калі доктар пачала свідраваць зуб, Вася ўціснуўся глыбей у крэсла. Ён ужо ведаў, што такое лячыць зубы. У мінулы раз трэба было выдаляць нерв пад пастай Яруса, і боль быў моцным, пакуль паста забівала нерв. Цяпер доктар казала, што дзірка маленькая, што да нерва два кіламетры, але боязь не пакідала хлопца, пакуль не пачалі ставіць пломбу. Тады ён яшчэ раз азірнуўся і ўбачыў, што ў суседнім крэсле сядзеў барадаты дзядзька.

– Цікава, – падумаў Вася, – дарослыя ходзяць лячыць зубы ў дзіцячую паліклініку. Але ўслых нічога не казаў, бо мусіў сядзець з адкрытым ротам.

Калі ўсё скончылася, Вася злез з крэсла, падзякаваў доктару, якая ў адказ дала яму наклейку ад жуйкі з гонкамі формулы 1 за мужнасць, і выйшаў на калідор да таты.

– Ну, герой, вытрымаў? – усміхнуся тата. – Будзе табе «Тэтрыс», але зараз трэба ехаць да бабулі.
– На машыне? – запытаўся Вася.
– Машына спатрэбілася маме. Паедзем на цягніку.

Праз гадзіну яны ўжо сядзелі ў прыгараднай электрычцы і ехалі да бабулі. Ехаць трэба было амаль да самай Оршы. Тата, пакуль ехалі праз Мінск, тлумачыў маме па мабільнаму:

– Нармальна паводзіў сябе... Не плакаў... «Тэтрыс» яму абяцаў... Ну, не цікава яму будзе настольная гульня... Ведаю, што грошай мала, ты мне кожны дзень гэта кажаш... Едзем да тваёй мамы, як ты прасіла... Бывай, зараз зона скончыцца.

Скончыўшы размову з мамай, тата пачаў чытаць газету з анекдотамі, потым дастаў асадку і стаў разгадваць сканворд і нарэшце задрамаў у позе кучара.

Вася рэдка ездзіў цягнікамі. Спачатку назіраў у акно за тым, як бягуць дрэвы, палі, масты, рачушкі, вясковыя дамы і могілкі. Потым стаў назіраць за іншымі пасажырамі ў вагоне.

Была ранняя восень і вагон быў напоўнены дачнікамі. Пераважна гэта былі старыя ці ўжо даволі немаладыя людзі, якія чыталі газеты, спалі ці гутарылі. Вася спрабаваў прыслухацца пра што, але шум цягніка не даваў разабраць.

Раптам у вагон зайшоў малады плячысты кучаравы дзядзька з гармонікам.

– Паважаныя пасажыры, вітаю, крыху музыкі.

Вясёлая музыка адразу спыніла размовы многія зірнулі на гарманіста, нават тата прачнуўся на хвіліну. Потым усе вярнуліся да сваіх гутарак і тата зноў заснуў. А дзядзька з гармонікам спяваў:

Мы с приятелем вдвоем
Сядем, водочки попьем...

Гарманіст вясёла свісцеў, выплясываў і адначасова іграў на гармоніку. Як гэта яму атрымоўвалася, Вася не разумеў.

Скончыўшы граць малады музыка пакланіўся і пайшоў з адкрытым цэлафанавым пакетам па радах. Доўга не прайшоў. З месца недалёка ад Васі падняўся стары марак у флотскай форме.

– Честь и-МЕ-ю! – раздзяляючы слогі і робячы незвычайны націск на некаторыя словы, прамовіў рускі марак. – ВЫ-пей за здо-РОвье моего СЫ-на. Он у меня в Балтийском ФЛО-те СЛУ-жит.

Гарманіст выпіў чарачку гарэлкі і зайграў «Яблычка». Марак выцягнуўся, сціснуў кулак і замахнуўся ім, быццам збіраўся даць у твар музыке. Потым дзёрнуўся усім целам у адзін бок, у другі. Ён рэзка рухаў рукамі, нагамі і тулавам пакуль не скончылася музыка. Пасля гэтага гарманіст і марак селі выпіваць далей.

Вася паглядзеў у другі бок і заўважыў двух мужчын узросту яго таты, якія сядзелі адзін насупраць ускрай лавак, занятых жанчынамі і дзецьмі, пэўна іх сем'ямі, і смяючыся размаўлялі пра штосьці. Відавочна, гэта былі сябрукі.

– Я табе кажу, гэта – лафа, казаў адзін з іх, апрануты ў цёмнае. – Ты проста сядзіш на ток-шоу, пляскаеш ў далоні па камандзе памочніка рэжысёра каму трэба і за гадзіну зарабляеш пяцьдзясят тысяч.
– А пытанні там можна задаваць? – пытаўся яго сябар у светлым.
– Бывае, што дазваляюць, але звычайна не. Залежыць ад інструкцый, якія дае памочнік рэжысёра ці іншыя адказныя за масоўку. Але мяне не цікавіць пра што ідзе гаворка на шоу. На мінулым тыдні было пра школьную адукацыю, учора пра гісторыю Беларусі, заўтра – пра заводы... Галоўнае выконваць сваю ролю як трэба і тады без праблем атрымаеш грошы ў касе пасля шоу. Ты падумай, Сярога, я магу парэкамендаваць цябе ў масоўку. Будзем разам зарабляць.
– Падумаю, але баюся, што засну падчас праграмы... А слухай, гэта перадача «Шукаю. Чакаю.» таксама робіцца акцёрамі масоўкі?
– Наколькі ведаю, там бываюць і тыя людзі, якія сапраўды кагосьці са сваякоў шукаюць. З імі звычайна рэпетыцыі праводзяць... Але асноўная маса – масоўка.

Тут увага Васі пераключылася зноў на гарманіста, які ледзь не прапусціў сваю станцыю і, мацюгнуўшыся, выскачыў з вагона.

– От лихой парень! – казаў яму услед стары марак.

Тут рогат ззаду пераключыў увагу Васі. За спіной хлопчыка сядзела група маладых людзей – тры хлопцы і адна дзяўчына – і рагаталі адно з аднаго.

– Вераніка, – сказаў адзін прышчавы юнак дзяўчыне, – усе дамы дзеляцца на тры катэгорыі: дам, не дам і дам, але не вам. А ты да якой належыш?

Хлопцы зноў зарагаталі, а Вераніка толькі мацюгнулася ў адрас жэўжыка.

– Вой, ты пакрыўдзілася... – зноў чапляўся юнак. – Хочаш, я на калені стану?
– Ну. – адказала дзяўчына.
– Трэба, каб я спачатку захацеў, – і кампанія зноў зарагатала.

У вагон зайшла тоўстая жанчына і громка аб'явіла:

– Каму піражкі?! Ёсць з мясам, павідлам, рысам... Хто жадае – купляе. – І рушыла далей.

– Можна мне з павідлам? – запыталася Вераніка.
– Даганяйце мяне, – прапанавала прадавачка, якая ўжо шпарка прайшла да сярэдзіны вагона.

Дзяўчына зарагатала разам са сваімі кавалерамі і махнула рукой.

Толькі гандлярка піражкамі знікла ў тамбуры, як увайшоў барадаты і валасаты дзед з брудным тварам і ў бруднай вопратцы. На шыі старога вісела каробка, на якой быў наклеены незвычайны малюнак: распяты Ісус вісеў не на крыжы, як на бабуліных іконах, а на нейкім вертыкальным слупе. Васе было цікава, для чаго каробка, але ўсё патлумачыў прышчавы юнак.

Калі дзед падышоў да лавак, дзе сядзела маладзёжная кампанія, і перахрысціўся, юнак-гумарыст сунуў яму грошы і дадаў:

– Ідзі, купі сабе мыла!

Хлопцы і дзяўчына зноў пырскнулі рогатам. Дзед пайшоў далей. Падышоў да лаўкі, дзе сядзеў Вася з татам, і таксама перахрысціўся. Тут Вася зразумеў, чаму старому было патрэбна мыла: ад яго моцна непрыемна пахла брудам і мачой.

– Валі адсюль, бамжара! Ідзі на завод!

Гэта нечакана адрэагаваў другі стары, што сядзеў насупраць Васі і да гэтага часу глядзеў у акно. Стары жабрак відавочна напужаўся і пайшоў далей, пакінуўшы за сабой шлейф «водару» немытага цела. Вочы Васі сустрэліся з позіркам дзеда насупраць і выраз твару апошняга адразу змяніўся. Спадарожнік працягнуў руку хлопцу:

– Вітаю, малады чалавек! Я – дзед Янка! А вас як велічаць?
– Вася...
– Прыемна пазнаёміцца, – дзед Янка паціснуў руку Васе, а потым яго таце, які прачнуўся ад яго крыку на жабрака.

Дзед Янка быў крыху падпіўшы, як тата падчас дня нараджэння ці на Новы год. Але паводзіў сябе ветліва і далікатна. Распытаў тату і Васю пра жыццё, даведаўся пра стаматолага, планы на «Тэтрыс», паездку да бабулі. Паведаў пра сваіх унукаў, якія ўжо у школу ідуць.

Вася ў школу яшчэ не хадзіў. Яму было шэсць. Узрост, калі можна ісці ў школу, а можна не ісці. З аднаго боку яму было цікава пайсці ў школу. З другога, яго мама, школьная настаўніца матэматыкі, заўсёды прыходзіла з работы стомленай і раздражнёнай.

З боку тамбура, ў які выходзілі прадавачка і жабрак, выйшаў яшчэ адзін музыка. На гэты раз з саксафонам. Дзед Янка, пачуўшы яго выкананне, скрывіўся.

– Не ведаю, што рабіць. Ці падысці грошай даць, ці падысці ды ў морду яму даць... Што параіце, Васіль? – звярнуўся Янка да хлопчыка.

– Прапаную яшчэ варыянт, – з усмешкай адказаў тата Васі, – не чапаць яго.
– Так і зробім – згадзіўся дзед і нечакана для сябе дадаў – Прэч з дарогі! Уцякай, бо йдзе Янка п'яны... Ведаеце, хто гэта пісаў? Якуб Колас. Быў час, калі я выкладаў літаратуру ў школе... А потым... Самі ведаеце... У вясковай школе... Прыходзіш у госці да бацькоў сваіх вучняў пасля бацькоўскага сходу. Заўсёды пачастунак і гэта, – стары пстрыкнуў сябе па шыі і працягнуў, – Так скончылася мая праца настаўнікам і завучам... Працаваў потым качагарам. Цяпер на пенсіі. Трэба пакурыць.

Дзед Янка дастаў пачак «Прымы» і прапанаваў таце. Той адмовіўся, і дзед пайшоў у тамбур. Толькі цяпер Вася заўважыў, што у тамбур часта выходзяць мужчыны, у тым ліку стары марак і Сярога з яго сябрам з тэлебачання.

Вася звярнуў увагу на яшчэ адну кампанію трох маладых людзей. Яны сядзелі крыху далей і гулялі ў карты, заняўшы дзве лаўкі. Часам яны прыхлёбвалі з бутэлькі. Адзін з іх казаў астатнім:

– Так. Хто цяпер выігрывае – п'е піва.
– А можа згуляем на якога дахадзягу, як тады? – прапанаваў другі.
– Было б шакаладна даць каму-небудзь у соплі, але ментоў могуць выклікаць. – заўважыў трэці – Лепш на піва.

І хлопцы зноў пачалі гуляць. Вася не заўважыў, хто з іх нарэшце піў піва, бо праз вагон літаральна праляцеў нейкі хлопец-падлетак. Праз хвіліну ён ужо бег зваротна з такім жа ўзбуджаным выразам твару. Прайшло яшчэ крыху часу і «лятун» зноў прабег вагон туды-сюды. Дзед Янка, які ўжо вярнуўся з тамбура, маўчаў. Мабыць яму не падабаўся гэты Ікар, але лезці на яго не збіраўся. І ў вагоне стала цішэй. Было толькі чутна як нейкі стары дачнік ціха спрачаўся с маладым спартсменам за палітыку.

«Лятун» у чарговы раз прабег праз вагон. Не прайшло і хвіліны, як два міліцыянеры з дубцамі і пісталетамі ў кабурах зайшлі ў вагон і пайшлі следам за падлеткам.

З прыходам міліцыі ў вагоне стала ціха. Дзед Янка глядзеў у акно. Марак чытаў кнігу. Сярога і яго сябар сядзелі моўчкі. Аматары піва таксама сядзелі ціха, але яны да гэтага і не шумелі. Вася азірнуўся на кампанію маладых жартаўнікоў, але на іх месцы сядзелі ўжо іншыя людзі.

Міліцыя не вярнулася, як і «лятун» Тут дзед Янка падняўся і развітаўся з Васем і яго татам. На гэтай жа станцыі выйшла і палова вагона, ў тым ліку і амаль усе хуліганы, акрамя таго, што прапанаваў згуляць на дахадзягу. Як толькі яго сябрукі паціснулі яму руку на развітанне і выйшлі, яго ўпэўнены погляд кудысьці знік і ён стаў глядзець у акно.

Стала так ціха, што Вася прытуліўся да таты і заснуў. Яго разбудзіў рогат таты. Вася працёр вочы і заўважыў як недалёка ад іх месца стаіць мужчына ў камуфляжы з вялікім крыжом на шыі, доўгімі сівымі валасамі і касматай барадой і п'яным голасам нешта спрабуе даказаць адной маладой пары, мабыць мужу і жонцы.

– Ну пакажыце мне, дзе ў Бібліі гаворыцца, што можна пакланяцца іконам? - з усмешкай спакойна пытаецца муж і звяртаецца да жонкі – Алеся, дай яму Біблію, калі ласка.

– Але ж нават апостал Па-а-а-вел казаў... – перайшоў на крык мужчына ў камуфляжы і яго далейшыя словы патанулі ў рогаце ўсяго вагона. Асабліва смяяўся тата. Вася таксама смяяўся, але не разумеў чаму. Мабыць таму, што смяяўся тата.

Нейкая жанчына паднялася з месца і звярнулася да сівабародага мужчыны:

– Бацюшка, як вам не сорамна. Вы выпілі і так непрыгожа сябе паводзіце пры ўсіх. Хіба можна гаварыць пра Біблію ў такім месцы і такім стане?

Гэта адразу супакоіла старога, які, як зразумеў Вася, быў святаром.

– Прабачце, – прамармытаў святар – я сапраўды крыху выпіў з суседзямі па дачы. Віно – дар Бога, панеж так... Выбачайце, што так...

Ён падняў свае рэчы і выйшаў з вагона.

Магчыма тату і Васю чакалі б новыя прыгоды ў прыгарадным цягніку, але прыйшоў час выходзіць. Да дому бабулі дайшлі хутка. Тата перакусіў з Васем і яны хутка ляглі спаць, бо бабуля вельмі не любіла, калі ў яе доме клаліся пазней за дзевяць вечара і падымаліся пазней за сем раніцы. Раніцай, калі Вася яшчэ спаў, тата паехаў назад у Мінск. Вася хацеў паехаць з ім, але яго тата не пачакаў....

«Тэтрыс» Вася так і не атрымаў. Спачатку не хапала грошай. Потым тата працаваў усё долей і долей, і яны з сынам бачыліся толькі вечарам і ранкам перад экранам тэлевізара. А там ужо было не да «Тэтрыса». Вучоба, камп'ютарны клуб, курсы англійскай мовы, футбол... Часу ў Васі было мала. Мама казала, што без добра арганізаванага жыцця, яму не быць паспяховым як тата.

А тата сапраўды стаў паспяховым. Калі ў Беларусі сталі развівацца інтэрнэт-тэхналогіі, тата знайшоў прэстыжную пасаду у «танчыках». І цяпер яго жыццё круцілася: Кіпр, ЗША, Расія, Кітай, Аўстралія... Замянілі машыну, чым спынілі бясконцыя скаргі мамы на старую «тачку». Сям'я пераехала на новую кватэру ў Брылевічах і кожную раніцу Вася глядзеў з дваццатага паверху, як будуецца наваколле. Вася купаўся ў Індыйскім акіяне, Міжземным моры, пабываў на Тэнэрыфах...

Звычайна тата ездзіў з сям'ёй на адпачынак, але больш за чатыры дні без сваёй работы не вытрымліваў. Браў білет на самалёт і ляцеў у Мінск у сваю кампанію. У Васі было шмат чаго, але было адчуванне, што чагосьці не хапае.

Аднойчы Вася зразумеў чаго. Ён усё часцей і часцей бачыў у сне, як яны з татам едуць у цягніку невядома куды. Тата нічога не гаворыць. Ён проста побач. І, калі сон абрывае будзільнік, хочацца вярнуцца ў гэта адчуванне шчасця, якое немагчыма замяніць камп'ютарнымі гульнямі ці баўленнем часу з сябрамі. Вася бы аддаў свой дарагі смартфон, новы планшэт і фірменную вопратку за магчымасць вярнуцца ў той час, калі яны кудысьці ехалі разам з татам. Не так важна куды, хоць зноў лячыць зубы. Але разам з татам...

Крыніца ілюстрацыі: www.spa.su

Поўны дапрацаваны цыкл апавяданняў "Гэта Беларусь, хлопча!" (PDF) Магчымы разыходжанні з тэкстам апавядання ў блогу.